Methodolegau Flashcards
1
Q
methodolegau - beth yw lled arbrawf?
A
- dyma fath arbennig o arbrawf lle mae’r newidyn annibynnol yn ‘pre-decided’ ac felly nid yr arbrofwr sydd yn ei fanipiwleiddio yn uniongyrchol
- nid oes gan yr ymchwilydd unrhyw rheolaeth dros y newidyn annibynnol gan ei fod yn nodwedd sy’n bodoli o fewn yr unigolyn
- e.e. Cymharu cyrhaeddiad plant ifanc gyda plant hin (mae nhw yn barod yn y grwpiau)
- un isgategori o led arbrawf yw arbrawf naturiol - math arbennig o arbrawf yw hwn lle mae’r newidyn annibynnol yn ffactor sydd yn digwydd er gwaethaf yr arbrofwr e.e. Os byddech yn ymchwilio i fewn i ardaloedd treisgar yn tref, byddai’r pobl yn ‘naturiol’ yn byw yno eisoes ac nid yr arbrofwr fyddai yn eu gosod yno yn fwriadol
2
Q
methodolegau - manteision lled arbrawf
A
- edrych ar fywyd go iawn felly’n cynnig realiti a gwerth ecolegol
- defnyddiol os mae’n cael ei ystyried yn anfoesegol i fanipiwleiddio’r newidyn annibynnol mewn arbrofion penodol
3
Q
methodolegau - Gwendidau lled arbrawf
A
- anodd tynnu casgliad achos ac effaith
- diffyg rheolaeth dros y newidyn annibynnol yn golygu bod e’n anodd dweud mae’r newidyn annibynnol sy’n achosi newid yn y newidyn dibynnol
- gall newidynnau dryslyd heb rheoli fod yn gyfrifol dros newid yn y newidyn dibynnol
- methu hapdyrranu (dosbarthu i grwpiau ar hap)
- dim modd cyffredinoli gan fod gan y cyfranogwyr nodweddion unigol = dilysrwydd poblogaeth isel
4
Q
methodolegau - Beth yw arsylwi anghyfranogol?
A
- gwylio / gwrando o bellter ac ddim yn cymryd rhan mewn unrhyw ffordd
- yn y cynefin naturiol
- methu manipwleiddio newidynau
5
Q
methodolegau - anfanteision arsylwi anghyfranogol
A
- os yw’n cudd = problemau moesegol ynglûn â preifatrwydd
6
Q
methodolegau - beth yw arsylwi cyfranogol?
A
- mae’r arsylwr yn rhan o’r grwp arsylwi
7
Q
methodolegau - manteision arsylwi cyfranogol
A
- cynnig mewnwelediadau arbennig i ymddygiad o’r ‘tu mewn’
8
Q
methodolegau - anfanteision arsylwi cyfranogol
A
- methu rheoli newidynnau
- os yw’r grwp a arsylwir yn sylweddoli eu bod mewn astudiaeth, gall ei ymddygiad newid
- methu ail-adrodd
- angen dibynadwyedd rhwng-arsylwyr i gael gwared o duedd arsylwyr
- ni welir achos ac effaith gan nad oes newidyn annibynnol
- problemau moesegol
- debycach o fod yn amlwg h.y. Bydd y cyfranogwyr yn gwybod fod nhw’n cael ei arsylwi = tuedd dymunolrwydd cymdeithasol
9
Q
methodolegau - manteision arsylwi anghyfranogol
A
- llai o siawns o duedd yr arsylwr
- gall ymchwilwyr weld sut mae cyfranogwyr yn ymddwyn yn hytrach na dibynnu ar hunan-adroddiadau; gall cynhyrchu canfyddiadau mwy dilys a dibynadwy
- gwrthrychol am nad ydyn nhw’n rhan o’r grwp sy’n cael ei arsylwi
10
Q
methodolegau - materion moesegol ynglyn ag arsylwi
A
- y broblem fwyaf yw ymyrryd mewn preifatrwydd pobl
- yn aml mae arsylwi yn cael ei wneud heb i’r bobl sylweddoli eu bod yn cymryd rhan mewn ymchwil seicolegol, sy’n golygu eu bod ond yn iawn i arsylwi ar bobl mewn mannau cyhoeddus lle gellid disgwyl y byddai eraill yn edrych arnoch
- dychmygwch sut y teimlech chi petai’ch yn sylweddoli eich bod wedi cymryd rhan mewn astudiaeth arysolwol? Mae angen ystyried y materion sy’n codi lle mae plant yn cael eu arsylwi
11
Q
methodolegau - beth yw arbrawf labordy?
A
- arbrofion labordy yn digwydd mewn amgylchedd rheoledig lle mae’r ymchwilydd gyda rheolaeth dda dros y newidynnau (annibynnol a dibynnol)
- mae llawer o ymchwil mewn prifysgolion yn cael ei wneud mewn labordai bychan sy’n delfrydol i’r math yma o ymchwil
- nid yw arbrawf labordy yn golygu eu fod yn cael eu cynnal mewn labordy gwyddonol, dim ond mewn lleoliad lle mae’n bosib i’r arbrofwr cael llawer o reolaeth dros yr amgylchedd a’r newidynnau
12
Q
methodolegau - cryfderau arbrawf labordy
A
- gallu fesur newidynnau’n hawdd
- gallu rheoli newidynnau allanol neu dryslud yn haws
- haws i ymchwilydd arall datblygu’r ymchwil
- fwy tebygol o gael offer arbennigol sy’n mawr ac yn annodd i gludo e.e. Sganiau PET yn ymchwil Raine et al (1997)
13
Q
methodolegau - gwendidau arbrawf labordy
A
- gall cyfranogwyr ymddwyn mewn ffordd artiffisial gan fod nhw yn labordy h.y. Ymddwyn ar eu gorau
- dim modd wneud pob astudiaeth yn labordy e.e. Y rhai sy’n anymarferol o hir e.e. Cyfnod cyfebru 22 fis eliffant americanaidd
14
Q
methodolegau - beth yw arbrawf maes
A
- wrth ymchwilio i ymddygiad / agweddau dynol mae’n well i ddefnyddio lleoliad mor naturiol ag sy’n bosib er mwyn lleihau nodweddion gofynnol
- e.e. Ystafell dosbarth, canolfan siopa, gorsaf tren
15
Q
methodolegau - cryfderau arbrawf maes
A
- lleihau natur artiffisial yr ymchwil
- pobl yn llai tebygol o gofio mae nhw’n cymryd rhan = ymddwyn yn fwy naturiol
- modd i ymchwilydd ymchwilio mewn nifer o gyd-destunau (mewn labordy = dim ond yn gallu defnyddio lluniau)
16
Q
methodolegau - gwendidau arbrawf maes
A
- anoddach defnyddio offer arbennigol sy’n mawr ac yn annodd i’w gludo
- anoddach mesur newidynnau ymchwil
- anoddach rheoli newidynnau dryslud ac allanol
- anodd i ymchwilydd datblygu’r ymchwil, sefyllfa gwahanol = canfyddiadau gwahanol
17
Q
methodolegau - beth yw dadansoddi cynnwys
A
- math o astudiaeth arsylwadol
- dadansoddir deunydd ysgrifenedig neu lafar fel cylchgronau, rhaglenni teledu, gwefannau, hysbysebion ac ati
- y sampl yw’r arteffact(au) sy’n cael eu dadansoddi
- mae’r rhaid i’r ymchwilydd creu system godio, sy’n rhannu’r wybodaeth yn gategoriau a chymryd cyfrif bob tro y mae’r deunydd yn cyd-fynd gyda thema
18
Q
methodolegau - cryfderau dadansoddi cynnwys
A
- mae’r ffeithiau sy’n cael eu dadansoddi eisoes yn bodoli, felly llai o siawns o nodweddion galw
- gall eraill ei ddyblygu cyn belled a bod yr arteffactau ar gael i bobl eraill
- mae ganddo werth ecolegol uchel am ei fod wedi ei seilio ar arsylwi beth mae pobl yn wneud mewn gwirionedd - cyfathrebu sy’n gyfredol ac yn berthnasol e.e. Papurau newydd neu lyfrau plant
19
Q
methodolegau - gwendidau dadansoddi cynnwys
A
- gall tuedd yr arsylwyr effeithio ar ddilysrwydd y canfyddiadau; gallai gwahanol arsylwyr ddehongli ystyron y categoriau yn y system godio yn wahanol
- ni all dynnu sylw at gydberthnasau achos ac effaith oherwydd fel arfer nid yw tarddiad yr arteffactau yn hysbys
- debygol o ddangos tuedd diwylliannol oherwydd fel arfer nid fydd y cynnwys a’r dehongliad o’r cynnwys yn cael eu dylanwadu gan iaith a diwylliant y gwaith a’r ymchwilydd
20
Q
methodolegau - beth yw holiadur?
A
- er mwyn cael gwybodaeth cywir rhaid gofyn i bobl beth maent yn feddwl / gredu, y modd gorau o wneud hyn yw i lunio holiadur
- mae dau wahanol fath o gwestiynau y gellir eu defnyddio:
- Cwestiynau caeedig (ie/na neu ‘multiple choice’)
- Cwestiynau agored (yn debyg i ‘sut ydych yn teimlo am y teulu brenhinol?’ = cyfranogwyr yn rhoi ei farn yn llwyr)
21
Q
methodolegau - manteision holiadur
A
- gallu casglu llawer o ddata yn gyflym ac yn hawdd - rhwydd i roi holiadur allan i nifer o bobl
- cwestiynau caeedig yn rhwydd i’w cymharu a dadansoddi
- cwestiynau agored yn rhoi gwybodaeth fanwl a dwfn; efallai cewch gwybodaeth nad oeddech yn disgwyl ei chael
- effeithiol ar gyfer materion allai fod yn sensitif - gall pobl ddatgelu mwy os nad oes rhaid siarad yn uniongyrchol gyda’r ymchwilydd
22
Q
methodolegau - anfanteision holiadur
A
- pobl yn gallu diflasu wrth ateb nifer o gwestiynau a ddim ymdrechu wrth llenwi
- gellir camdeall y cwestiwn
- pobl yn gallu dweud celwydd a gall pobl roi atebion sy’n gymdeithasol dderbyniol
- cwestiynau caeedig yn gorfodi atebion = dim rhyddid
- cwestiynau agored = anodd cymharu atebion cyfranogwyr = perygl o duedd wrth dadansoddi
23
Q
methodolegau - beth yw cyfweliadau strwythuredig?
A
- mae gan y cyfwelydd set o gwestiynau wedi’u paratoi o flaen llaw a ofynnir mewn trefn sefydlog
24
Q
methodolegau - cryfderau cyfweliadau strwythuredig
A
- defnyddir yr un cwestiynau bob tro sy’n gwneud canlyniadau’n hawdd i’w dadansoddi
- gellir dyblygu, felly yn fwy dibynadwy oherwydd gellir gofyn yr un cwestiynau yn yr un modd
- llai o duedd gan fod yn dilyn yr un fformat
25
**methodolegau** - anfanteision cyfweliadau strwythuredig
- gall fod yn gyfyngol gan nad oes cyfle i ofyn cwestiynau pellach
- nid yw’n caniatau cwestiynau digymell a allai olygu bod y cyfwelydd yn llai ymatebol i’r cyfranogwr
- tuedd yr ymchwilydd = ymchwilydd yn gallu gofyn y cwestiynau mewn ffordd arweiniol neu i ddarganfod beth mae eisiau
- pobl yn gallu dweud celwydd er mwyn edrych yn dda - dymunoldeb cymdeithasol
- colli hyblygrwydd - gallu colli darnau pwysig o wybodaeth gan fod y cwestiwn ddim ar y rhestr
- cymryd llawer o amser
26
**methodolegau** - beth yw cyfweliadau anstrwythuredig?
- yn dechrau gyda nod cyffredinol ac ychydig o gwestiynau a bennwyd ymlaen llaw ond mae cwestiynau dilynol yn datblygu yn seiliedig ar yr atebion a roddwyd gan y cyfranogwyr
27
**methodolegau** - cryfderau cyfweliadau anstrwythuredig
- gall y cyfelydd gasglu gwybodaeth fwy ansoddol am ei fod yn teilwra’r cwestiynau i ymatebion yr ymatebydd
- dilysrwydd uchel oherwydd bod y cyfranogwyr yn cael cyfle i fynegu eu gwir deimladau / safbwyntiau go iawn
- rhoi gwybodaeth fanwl a dwfn i chi am y person
- gellir ffurfio perthynas dda wrth gyfweld gyda rhywun wyneb i wyneb
28
**methodolegau** - anfanteision cyfweliadau anstrwythuredig
- ni defnyddir yr un cwestiynau bob amser = canlyniadau’n anodd eu dadansoddi, ac mae’n anodd nodi patrymau a thueddiadau
- ddim yn cael ei ddyblygu oherwydd cwestiynau gwahanol a ofynnir bob tro ac felly’n annibynadwy
- tuedd yr ymchwilydd = ymchwilydd yn gallu gofyn y gwestiynau mewn ffordd arweiniol neu i ddarganfod beth mae eisiau
- cymryd llawer o amser
29
**methodolegau** - beth yw astudiaethau achos?
- ymchwiliadau systematig o unigolion i ddarganfod esboniad am ryw ffenomen (gall hyn fod yn nodwedd anarferol neu brin iawn neu ar y llaw arall yn nodwedd gyffredin o’r math yna o unigolyn)
- maent fel arfer yn digwydd dros gyfnod hir o amser = hydredol
- maent yn aml yn cynnwys ystod o dduliiau eraill i gasglu’r ddata e.e. Holiaduron, arsylwadau, a cyfweliadau
- gall yr ymchwil gynnig esboniad dilys am pam fod rhywbeth yn digwydd yn hytrach nag yn syml nodi ei fod yn digwydd
30
**methodolegau** - manteision astudiaethau achos
- data ansoddol sy’n rhoi gwybodaeth fanwl a dwfn
- nid oes rhaid ceisio rheoli unrhyw digwyddiadau
- strategaeth delfrydol ar gyfer sefyllfaoedd cymhleth
- hawdd eu gwneud oherwydd ffocws ar nifer bychan
31
**methodolegau** - anfanteision astudiaethau achos
- ni ellir cyffredinoli i esbonio achosion eraill - deall yr achos hwn yn unig y rydym
- mae data ansoddol yn anodd ei gymharu a’i dadansoddi
- gall fod tuedd wrth dadansoddi
- angen gofalu am beidio ymyrryd yn ormodol yn amgylchedd yr unigolion a ymchwilir
- ni ellir ail-adrodd i sicrhau dibynadwyedd y canlyniadau
32
**methodolegau** - beth yw astudiaethau cydberthynol?
- mesur o ba mor gryf mae dau neu fwy newidynnau yn perthyn i’w gilydd
- **cydberthyniad positif** = newidynnau yn cynyddu ar y cyd
- **cydberthyniad negatif** = wrth i un newidyn cynyddu mae’r llall yn lleihau
- mae’n bosibl nad oes dim cydberthyniad rhwng y ddau newidyn, dywedir eu bod yn **anghydberthynol**
33
**methodolegau** - beth yw cyfernod cydberthyniad
- rhif rhwng -1 ac +1 sydd yn dangos pa mor gryf yw cydberthynas
- Agos at +1 = cydberthyniad positif
- agos at -1 = cydberthyniad negatif
- agos at 0 = newidynnau anghydberthynol
34
**methodolegau** - sut i wneud damcaniaeth am astudiaeth cydberthynol
- bydd y damcaniaeth yn mynegi’r hyn mae’r ymchwilydd yn disgwyl ei darganfod e.e. Cydberthyniad positif arwyddocaol rhwng marciau cymedrig lefel A a pherfformiad ar brawf o’r cof
- gelwir y ddau newidyn sy’n cyd-amrywio yn cyd-newidynnau
- rhagfynediad o BERTHYNAS yw’r damcaniaeth gydberthynol ac nid o wahaniaeth neu achos ac effaith, felly ni ddylech byth ysgrifennu damcaniaeth gydberthynol sy’n cynnwys y geiriau ‘gwahaniaeth’, ‘achos’ neu ‘effaith’
35
**methodolegau** - sut i gyflawni data o astudiaeth cydberthynol?
- graff gwasgariad
- mae’n bwysig bod gan y graff gwasgariad deitl a labeli ar y ddau echelin
- o edrych ar y graff gwasgariad fe gawn syniad a oes cydberthyniad positif, negatif, neu dim cydberthyniad; ond ni fedrwn ddod i gasgliad ynghylch y ddamcaniaeth
36
**methodolegau** - manteision astudiaethau cydberthynol
- rhoi gwybodaeth fanwl i ni ar y raddfa o berthynas rhwng newidynnau
- dim angen newid ymddygiad felly gellir ei defnyddio mewn sefyllfaoedd lle byddai arbrofi yn anfoesol neu’n anymarferol
- weithiau mae perthynas arwyddocaol yn awgrymu syniadau arbrofi gyfer gwaith arbrofol pellach i benderfynu ar achos ac effaith
37
**methodolegau** - anfanteision asutidaeth cydberthynol
- ni ellir dangos achos ac effaith
- mae unrhyw broblem a geir yn y dull o gasglu’r data yn berthnasol
