Les 6: speeksel Flashcards
Geef factoren die het speeksel kan beschermen? (5)
- eiwitten
- speeksel vloed- en samenstelling
- niet- cariogene zoetstoffen
- beschermende voedingsstoffen
- antibacteriële middelen
geef pathogene factoren die voor cariës kunnen zorgen?
- zuur vormende bacteriën
- verminderde speekselsecretie
- Frequent gebruik van fermenteerbare koolhydraten
Wat is fermenteren?
koolhydraten worden omgezet in zuren of alcohol
wat is speeksel
een doorschijnende vloeistof die bij normaal fysiologische condities en bij een wakkere persoon in de mond vloeit
samenstelling speeksel
- 99% water
- 1% electrolieten, proteïnen…
is speeksel steriel?
wanneer het uit de ductus komt wel, naderhand vermengt het zich met bacteriën,…
Met wat vermengt het steriele speeksel zich.? (5)
- bacteriën
- afgeschilferde cellen
- voedselresten
- sulcusvocht
- transsudaat van de mucosa
wat is de ph- waarde van speeksel?
tussen 6 en 7,5
welke klieren zorgen voor de speekselproductie
- glandula parotis
- glandula submandibularis
- glandula sublingualis
- accesoire klieren
geef mucositeit aan van de klieren
- parotis (sereus, waterig eiwitarm)
- sublingualis (muceus, stroperig en taai, eiwitrijk)
- submandibularie (sereus/muceus)
hoeveel % van de productie speeksel nemen de accesoire op
10% van de productie
wanneer werken de sublingualis/ mandibularis
wanneer ze een mechanische of chemische stimuli ontvangen
hoeveel kunnen de 3 grote klieren produceren per min
2-3ml/min
zijn de accesoire speekselklieren afhankelijk van stimuli?
nee, deze werken continu, ook tijdens het slapen
hoeveel speeksel produceert men op 1d
0,8-1,2 L/dag
hoeveel speeksel is er continue aanwezig + waar bevindt het zich
1 ml
- op de mondbodem
- bedekt harde en zachte weefsels
- dunste laag op palatum
ongestimuleerd speeksel: parotis tot. productie
20%
gestimuleerd speeksel: parotis tot. productie
50%
stimuli voor speekselproductie
- olfactorisch: lekker eten ruiken
- gustatief: citroen proeven
- mechanisch: kauwen op voedsel
- geneesmiddel: pilocarpine
- pijn: slecht passende prothese
- psychische toestand: woede, boosheid
functie voor het speeksel
bescherming van de slijmvliezen - voorkomt uitdroging - smering - vormt beschermende laag op mucosa anti- microbieel - bacteriën, virussen en schimmels - klaring voedsel - vertering, smaak, bolusvorming en klaring voedselresten tanden - lubricatie - remineralisatie - buffering - bescherming tegen demineralisatie
Geef een aantal voorbeelden van elektrolieten
- Na+
- HPO42-
- Ca++
- K+
- HCO3-
- F-
organische speekselbestandelen bestaat uit
- Antibacteriële substanties
- speekselproteïnes met verteringsfuncties
- kleine organische moleculen
remming van demineralisatie gebeurt door
mucinen
remineralisatie gebeurt door
- calciumfosfaat
- statherine
- prolinerijke eiwitten
lubricatie visco- elasticiteit gebeurt door
-prolinerijk glycoproteïne mucinen
welke elektrolieten zitten in een mindere concentratie in het bloed
CI- en Na+
Welke concentratie zit veel hoger in het bloed (elektrolieten)
K+
het speeksel is … tov het bloed
hypotoon
hypotoon def
is een lage osmotische waarde tov een andere oplossing
wat kan men proeven doordat het speeksel hypotoon is
een lichte zout smaak
bicarbonaat zorg voor hoeveel % van de buffercapaciteiten
90%
wat gebeurt er als de speekselprod. stijgt?
- het bicarbonaat (en Na+) stijgt waardoor de buffercapaciteiten sterk toenemen tijdens het eten. Hierdoor zal speeksel eventueel gevormde zuren via diffusie neutraliseren.
speeksel heeft 3 pH verhogende componenten. geef en Leg uit
- ureum, splits in ammonia en CO2 door bacterieel urease
- ammonia, is door bacteriën via decarboxylatie van aminozuren geproduceerd)
- peptide ‘sialine’
anorganisch fosfaat is belangrijker voor
remineralisatie
fluor
- belang tijdens en na zuurstoot
- vrij/ gebonden in kristalrooster
- fluorapatiet= zuurweerstandiger
- fluor bindt calcium en fosfaationen
Amylase kenmerken
10-20% van aanwezige eiwit
afkomstig van parotis
1ste stap van vertering: breekt zetmeel en glycogeen af
waarvoor is amylase belangrijk
-ruimt de kleine hoeveelheden voedselzetmeel op, wat anders een rijke en langdurige voedselbron voor bacteriën was geweest
mucinen kenmerken
7-25% van aanwezige eiwit
- eiwit- koolhydraatbindingen
hoe zorgen mucinen voor de viscositeit of muceuze aard van het speeksel
geladen siaalresten aan het einde van de koolhydraatketens zorgen hiervoor
mucinen zijn belangrijk voor
- belangrijke slijmstoffen die voor de smeerwerking van het speeksel zorgen
immunoglobines kenmerken
- 85% sIgA
- lage concentratie in speeksel
- 1-10% serumconcentratie
- aggregeren van aantal mo
Gustine kenmerken
basisch eiwit, bevat Zn
speelt een rol in de receptoren van de smaakpapillen
tekort aan Zn of overmaat Cu verstoort gustine
Lysozyme
- antibacterieel enzym
- tast de celwand van de bacterie aan
- niet actief tegen eigen mondflora
- voorkomt dat nieuwe kiemen zich vestigen
agglutinines kenmerk
- klit bacteriën samen
cystatine kenmerken
- geproduceerd door submandibularis
- remt ontsteking, infectie en collageenafbraak
Lactoferrine kenmerken
- eiwit dat Fe bindt
- is bacteriostatisch
- remt groei van de candida albicans en E. coli
- remt groei van s.mutans
lactoperoxidase
- eiwit met anti- bacteriële werking
- blokkeert zuurvormend metabolisme van s.mutans en lactobacillen
- remt groei van s. Aureus en E.coli
samenstelling speeksel fluctueert en hangt af van
- debiet, productiesnelheid
- uur van de dag (circadisch ritme)
- wijze/ duur van de stimulatie
- plaats van afname
- de plasmasamenstelling bv. ongeregelde diabetes mellitus
pellikel bestaat uit
geadsorbeerde eiwitten en glycoproteïnen uit het speeksel, die gedeeltelijk worden afgebroken of gemodificeerd door bacteriële enzymen
de harde oppervlakken in de mondholte worden bedekt door
een taai en stevig vlies (pellikel)
is de pellicle een permeabel membraan
nee, semi- permeabel
Wat wordt verminderd dankzij de pellikel en waarom
De reactiviteit van het tandglazuur wordt verminderd, deels doordat er een diffusiebarrière is ontstaan, deels omdat de oppervlakkige calcium- en fosfaationen van het glazuur chemisch/thermodynamisch worden afgescherm
de diffusiebarrière van het pellikel zorgt voor
de vermindering van de demineralisatiesnelheid door zure voeding
pellikel is de basis voor .. kolonisatie dankzij …
microbiële dankzij selectieve hechting
pas gevormde biofilm
- Antimicrobieel effect van speeksel
- weggspoelen van bacteriën die onvoldoende gehecht zijn aan de pellikel
oudere biofilm
- extracellulaire polysachariden- ondoorlaatbare biofilm
- ecologische shift naar zuurvormende bacteriën
wanneer heb je hyposialie
<0,1ml/min in rust
<0,7 ml/min gestimuleerd
oorzaken hyposialie
- ziekte (muco, diabetes mellitus, systeemaandoeningn)
- stress, angst
- obstructie van een speekselklier (tumor, speekselsteen)
- afwezigheid van een speekselklier
- speekselklieratrofie
- chronisch medicatiegebruik
- chemotherapie
- bestraling in hoofd hals (M>v)
Xerostomie diagnose
- tongrug gegroefd, droog
- mucosa= droog, bleek, atrofisch
- frequent ontstekingen in de mond (schimmelinfecties)
- snel voorstschrijdende cariës en abrasie
- lippen met kloven
- taai, moeilijk verwijderbare plaque
- wit beslag op spiegel
- voedselresten blijven kleven
gevolgen van xerostomie
- verandering in voedsel en drankconsumptie
- langere eettijden
- grotere voedselretentie
- verandering in de plaqueflora
- veel cariës
waar vindt de cariës plaats tgv xerostomie
- op atypische plaatsen
- cervicaal/ circulair
- snel voortschrijdend naar de pulpa
- soms gegeneraliseerde demineralisatie
behandeling xerostomie
- aanpassen geneesmiddelengebruik
- verwijzen naar arts bij vermoeden systeemziekte
- verlichten van subjectieve klachten
- stoppen met roken
- stoppen met koffie, thee
- stimuleren van speekselklierwerking
waaruit bestaat kunstspeeksel
- slijmstoffen, mucine
- mineralen
- bevochtigers
- smaakstoffen
