Les 6: de rederijkers Flashcards
Hoe zijn de rederijkers geëvolueerd? Wat is een rederijkerskamer?
1) Het zijn de helpers van de priester, die helpen bij het organiseren van passages die gespeeld worden op de dag van een Heilige. Ze organiseren zich in = devotionele broederschappen, confréries die toneelspelen. Ze hebben hun eigen regels.
2) 14e eeuw: Deze confréries organiseren spelen op Sacramentsdag (Corpus Christi). Ze groeperen zich weg van het geestelijke toneel naar = literaire genootschappen.
3) 15de eeuw: De literaire genootschappen benoemen zich als= kamers van Rethorica. Ze organiseren zich in de vorm van een schuttersgilde (die moeten ook regelmatig samenkomen). ‘Kunst voor de kunst’ = uit liefhebberij, kunst voor de kunst.
4) 16de eeuw: Kamers van rederijkers in heel wat steden en grotere dorpen.
Hoe ontstaan de rederijkers? In welke context passen ze?
De rederijkers passen in de stedelijke context, in de stadscultuur met burgers die geïnteresseerd zijn in literatuur. Ze zijn een stedelijk verschijnsel waarin burgers een drang hebben om een eigen literatuur te ontwikkelen.
- Vrij uniek (we vinden zo’n verschijnsel bijna nergens in Europa)
- ze zetten zich af tegen de adel en de clerus
Hoe komt men aan de term ‘Rederijkers’ en hoe wordt deze ingevuld?
- De term is afkomstig van ‘Rhetorica’, wat welsprekendheid betekent. Het is één van de zeven vrije kunsten. In het Frans wordt de term ‘Rhétoriquers’ gebruikt. Het Nederlandse purisme hiervan is rederijker.
- Cicero= schreef een handleiding hoe men mooi kon spreken.
- Prèmiere rethorique: overtuigen, zoals een advocaat of een politieker.
- secundaire rethorique: stijlfiguren, hoe schrijf je een goede tekst? Hoe draag je de tekst muzikaal voor? cfr. Matthijs de Castelein
- toneelstukken werden geschreven om te worden opgevoerd
- hebben eigen reglement
- werden erkend door de stad en ook gesubsidieerd door de stad
omschrijf het bestuur van een rederijkerskamer
De rederijkerskamer kan je vergelijken met een feestcomité van een stad.
- Prince: hooggeplaatste figuur die subsidieert en wordt geëerd (geldschieter, beschermheer, heeft vaak politieke macht en is rijk.) Hij wordt geëerd in de gedichten.
- Deken: voorzitter voor dagelijks praktisch bestuur. Hij wordt om het jaar gekozen en heeft de leiding van de rederijkerskamer.
- Factor: schrijft de literaire teksten, is dus een amn met talent! Hij kan worden ingehuurd.
- zot: schrijft de komische teksten (esbattementen), wordt verkleed als nar
- vaandrig: draagt de vlag
- knaap: de bode (brengt de berichten uit en uitnodigingen)
- penningmeester
Omschrijf de leden van de rederijkerskamer
- Enkel mannen: vrouwen mochten wel eens komen kijken
- rijke burgers en handelslieden
- liefhebbers
Verklaar volgende begrippen:
- blazoen
- devies
-De naam van de rederijkerskamer was afgeleid van een Heilige of een bloem die naar een heilige verwijst.
- Blazoen: het wapenschild van de rederijkerskamer met verwijzing naar heilige of bloem die naar heilige verwijst. Ook de patroonheilige wordt erop voorgesteld.
- Devies: spreuk van de Rederijkerskamer die op het devies staat. Verwijzingen naar planten- bloemenwereld of rebusblazoenen.
Ze zijn de spreekbuis van de stad, bepalen een identiteit van de stad.
omschrijf beknopt de evolutie van de rederijkerskamer
- Ze ontstaan in de 14de eeuw in de vorm van confréries.
- Ze evolueren in de 15de eeuw van literaire genootschappen naar kamers van Retorica.
- Het hoogtepunt komt in de 16de eeuw, maar dan starten ook de problemen. Doordat ze ideeën van de protestanten op het toneel brengen, belanden sommige stukken in 1540 op een index van verboden boeken. Eind 16de eeuw mogen ze zelf geen stukken meer opvoeren. Ze verliezen hun functie als communicator. Ze mogen wel nog samenkomen.
Later komt er een plakkaat met de info welke stukke ze mogen opvoeren.
Zo is er in de 17de eeuw maar één nieuwe rederijkerskamer ontstaan in Frans-Vlaanderen
Welke acht genres brengen de rederijkers op de planken?
- parabelspel
- mysteriespel
- mirakelspel
- spel van moraliteit
- spel van sinne
- esbattement
- tafelspel
- factie
Omschrijf het parabelspel
Het parabelspel is een spel verteld door jezus om een deugd of waarheid te illustreren. Meestal met alligorische personages die de deugden of ondeugden voorstellen. Ze leren de mens hoe je je moet gedragen. De lessen in gedrag zijn expliciet. De parabels bij de rederijkers zijn spectaculairder dan een gewone parabel.
wordt waarschijnlijk op een polyscenische manier opgevoerd.
Parabel van de 5 wijze en 5 dwaze maagden= sponsusdrama
omschrijf het mysteriespel
De thematiek is de devotie van Marie: verhalen over Maria.
In Brussel wordt jaarlijks een cyclus van zeven stukken gespeeld.
De zeven bliscappen van Maria: in processie-vorm op wagentjes in een soort van tableau vivant
-> echte mysteriespelen hebben de rederijkers niet gemaakt.
Wat is het mirakelspel? + geef een typisch voorbeeld
De stukken gaan over hoe je als mens de hemel kan bereiken, met een mirakel.
- Marike van Nieumeghen> niet echt een toneelstuk, meer een verhaal in dialoogvorm.
- verhalen over hosties, met dramatische spanning door het optreden van de duivel
- verschillende huisjes: simultaan toneel
Wat is een moraliteit bij de Rederijkers?
Het vertelt over de deugden en ondeugden van de mens (allegorisch voorgesteld). Hoe moet de mens zich gedragen? = een didactische inslag. De moraliteiten willen de toeschouwer iets leren over hoe hij zich als mens moet gedragen.
- De spiegel der Saligheid van Elckerlijc = dramatisering van het innerlijke van de mens.
Wat is een spel van Sinne?
Het is een allegorisch opgezet explicatief spel: het wil iets uitleggen. ze heeft verschillende doelen: - didactisch-moraliserend - theologisch - ethisch maatschappelijk
Het is gebaseerd op een sin: een vraag, een bedenking. Deze sin was de opdracht voor de rederijkers in een rederijkerswedstrijd.
De mens wordt belaagd door het kwade (sinnekens).Het zijn abstracte stukken over de actualiteit.
In de geschiedverhalen worden de allegorische personages en reeële personages gecombineerd.
WAT ZIJN SINNEKENS?
Het zijn de allegorische personages met slechte eigenschappen die in het spel van Sinne voorkomen.
Ze spelen in het openingscène in een rondeel: de sinnekens maken ruzie en proberen de mens aan hun kant krijgen. De twee oproeprondelen zitten in elkaar verwerkt.
Wat is een toog, vertoning, tableau vivant?
De personages vormen een levend schilderij, door een houding aan te nemen. Ze worden ook los van de toneelstukken gebruikt op openbare festiviteiten. Een tableau vivant werd gebruikt in een spel van sinne.
