Les 3 - ticstoornissen Flashcards
Tic
= een plotseling optredende, snelle, herhaalde, niet-ritmische motorische beweging of vocalisatie.
premonitory urge
= Voorafgaande aandrang om tic te hebben, wordt ervaren als ‘niet te weerstaan’
eenvoudig of enkelvoudig tics
niet doelgericht, kort van duur, één beweging of één geluid
complex of multipel tics
duurt langer, vaak een combinatie van eenvoudige tics, lijkt meer doelgerichte handelingen in te houden, is niet altijd gemakkelijk te onderscheiden van stereotypieën
Motorische tics - eenvoudig
Oogknipperen, weg- en terugdraaien van de ogen, mondbewegingen, gelaatsgrimassen, schouderophalen, nekbewegingen
Motorische tics - complex
In de handen klappen; ruiken, likken, aanraken van dingen, huppelpasjes maken, zichzelf bijten
echopraxie,
palipraxie,
copropraxie
echopraxie
is een term uit de psychiatrie die verwijst naar het onwillekeurig nadoen of herhalen van bewegingen die men bij een ander waarneemt
palipraxie
Bij palilalie gaat hij/zij het laatste woord van een zin herhalen, bij palipraxie een beweging tweemaal uitvoeren
Copropaxie
het onwillekeurig maken van obscene of schokkende gebaren, zoals het uitsteken van de middelvinger
Vocale tics - eenvoudig
kuchen, hoesten, keelschrapen, knorren, grommen, snuiven, gillen, piep- of fluitgeluiden maken, blafgeluiden
Vocale tics - complex
zinloze woorden,
echolalie, palilalie, coprolalie
soorten ticstoornissen
- Stoornis van Gilles de la Tourette
- Persisterende (chronische) motorische of vocale ticstoornis
- Voorlopige ticstoornis
Stoornis van Gilles de la Tourette - DSM criteria
A. Zowel multipele motorische als een of meer vocale tics zijn op een bepaald moment tijdens de ziekte aanwezig geweest, hoewel niet noodzakelijkerwijs tegelijkertijd
B. De tics kunnen in frequentie wisselen, maar zijn aanwezig gedurende meer dan een jaar sinds het begin van de tics
C. Begint voor de leeftijd van 18 jaar
D. De stoornis kan niet worden toegeschreven aan de fysiologische effecten van een middel (zoals cocaïne) of een somatische aandoening (zoals Huntington)
De zuivere Tourette
enkel motorische en vocale tics (minstens 2 motorische en 1 vocale in een periode van minstens 1 jaar – rond 6à7 jaar, voor 21ste levensjaar)
Full Blown Tourette
d.i. het uitgebreide spectrum van Tourettesymptomen waaronder echolalie (onwillekeurig woorden of zinnen nazeggen die men juist gehoord heeft) en echopraxie, palilalie (eigen woorden herhalen) en palipraxie, coprolalie (schuttingtaal) en copropraxie, NOSI – non-obscene socially inappropriate behaviours (vervelende dingen zeggen aan anderen).
Tourette Plus
waarbij de TS gepaard gaat met andere stoornissen zoals ADHD, OCD,…
Persisterende (chronische) motorische of vocale ticstoornis - DSM criteria
A. Eenvoudige of multipele motorische of vocale tics zijn tijdens de ziekte aanwezig, maar niet motorische en vocale tics tegelijk
B. De tics kunnen in frequentie toe- en afnemen, maar zijn sinds meer dan een jaar aanwezig
C. Begint voor de leeftijd van 18 jaar
D. De stoornis kan niet worden toegeschreven aan de fysiologische effecten van een middel of een somatische aandoening
E. Nooit voldaan aan criteria Gilles de la Tourette
Voorlopige ticstoornis - dsm criteria
A. Eenvoudige of multipele motorische en/of vocale tics
B. De tics zijn aanwezig gedurende korter dan een jaar sinds het begin van de tics
C. Begint voor de leeftijd van 18 jaar
D. De stoornis kan niet worden toegeschreven aan de fysiologische effecten van een middel of een somatische aandoening
E. Nooit voldaan aan criteria Gilles de la Tourette of die van persisterende (chronische) motorische of vocale tics
Comorbiditeit - tinstoornissen
- ocd
- adhd
- angststoornissen en depressie
- slaapstoornissen
- aanvallen van woede of zelfbeschadiging
- ASS en GTS
differentiaal diagnose
- OCD
- ASS
-ADHD - spraak- en leerstoornissen
Ticstoornissen: neuropsychologie
- Visuo-motorische integratie
- Aandachtsstoornissen
- problemen met responsinhibitie
- problemen met responsorganisatie
- Zwakkere fijn-motorische controle
PANDAS
Pediatric
Autoimmune
Neuropsychiatric
Disorders
Associated with
Streptococci
behandeling ticstoornissen
- Psycho-educatie – optimale en veilige omgeving
- Monitoren van de ernst van de tics
- Gedragstherapie
- Soms medicatie (dopamine blokkeren)
=> leren accepteren en hanteren
Stereotype bewegingsstoornissen - DSM
A. Repetitieve, ogenschijnlijk drangmatige en klaarblijkelijke doelloze bewegingen (zoals schommelen met het lichaam, hoofdbonken, handenwapperen, zichzelf bijten, zichzelf slaan
B. De repetitieve bewegingen interfereren met sociale, schoolse of andere activiteiten en kunnen tot zelfbeschadiging leiden
C. Begint in de vroege kindertijd
D. De repetitieve bewegingen kunnen niet worden toegeschreven aan de fysiologische effecten van een middel of een neurologische aandoening, en kunnen niet beter verklaard worden door een andere neurobiologische ontwikkelingsstoornis of een psychische stoornis of de OCD
behandeling stereotype bewegingsstoornis
Psycho educatie
CBT
- rangschikking in moeilijkheidsgraad
- exposure en responspreventie
Ev. medicatie
Gezin mee betrekken!
Trichotillomanie (haaruittrekstoornis) DSM 5
A. Recidiverend uittrekken van het eigen haar, met haarverlies als gevolg
B. Herhaaldelijke pogingen om het haar uittrekken te stoppen
C. Veroorzaakt klinisch significante lijdensdruk of beperkingen in het sociale of beroepsmatige functioneren
D. Kan niet worden toegeschreven aan een somatische aandoening
E. Kan niet beter worden verklaard door de symptomen van een andere psychische stoornis
