leki układu przywspółczulnego Flashcards
czym jest butyrylocholinoesteraza?
działa jak AChE ale znajduje się w tkankach i narządach obwodowych np. wątroba oraz w gleju
jakie stany chorobowe są wskazaniami do stosowania botoksu?
połowiczy kurcz twarzy, powiek
kręcz szyi
nadpotliwość pach
zmarszczki
jaki jest mechanizm działania botuliny?
hamowanie uwalniania ACh presynaptycznie przez rozszczepianie białka SNAP-25. Jest ono konieczne do skutecznego łączenia i uwalniania ACh z pęcherzyków. Działanie ustępuje gdy zostaną utworzone połączenia nerwowo-mięśniowe
jakie są typy receptorów N?
Nm - mięśniowy (rec. płytki motorycznej)
Nn - neuronalny (rec. zwojowy)
jaka jest lokalizacja Nm?
zakończenia nerwowo-mięśniowe w mm szkieletowych
jaka jest lokalizacja receptorów Nn?
komórki pozazwojowe, dendryty, w zakończeniach przedzwojowych układu cholinergicznego, adrenergicznego i w OUN
jak działają receptory N?
receptor skalda się z 5 podjednostek i jest kanałem jonowym dla Na+. Przyłączenie ACh lub nikotyny powoduje wniknięcie Na+ do komórki w efekcie powstaje postsynaptyczny potencjał pobudzający (EPSP), depolaryzujący błonę komórkową komórki mięśniowej, który generuje potencjał czynnościowy (skurcz)
jaka jest główna lokalizacja M1?
neurony OUN
współczulne neurony zazwojowe
neurony obwodowe
komórki okładzinowe żołądka
DUŻE oskrzela
jakie są efekty pobudzenia M1?
*depolaryzacja w zwojach układu autonomicznego i pobudzenie OUN
*lepsze zapamiętywanie
*skurcz mm gładkich PP
*wzrost wydzielania soku żołądkowego
do czego są wykorzystywani selektywni agoniści M1?
w chorobie Alzheimera powodują poprawę funkcji poznawczych (podanie antagonisty M2 powoduje podobny efekt ponieważ zwiększa stężenie ACh centralnie)
jaka jest główna lokalizacja M2?
miokardium
mm gładkie
pozazwojowe nerwy przywspółczulne
zakończenia presynaptyczne ośrodkowego i obwodowego UN
jaki jest efekt pobudzenia M2?
hamują uwalnianie ACh z neuronów cholinergicznych
w patogenezie jakiej choroby istotną rolę mają rec M2?
hipertermii złośliwej
jaka jest gówna lokalizacja M3?
gruczoły zewnątrzwydzielnicze
mm gładkie i śródbłonek naczyniowy
DUŻE oskrzela
jaki jest mechanizm pobudzenia M3 u zdrowego człowieka i w stanach patologicznych?
wazodylatacja na skutek pobudzenia M3 wymaga obecności nieuszkodzonego śródbłonka (uwalnianie tlenku azotu), u zdrowych osób ACh uwalniana zazwojowo rozkurcza mięśnie gładkie tt wieńcowych lecz przy miażdżycy kurczy je
jaka jest główna lokalizacja M4?
neurony OUN
(hipokamp, kora mózgu, prążkowie, móżdżek, wzgórze)
jakie są efekty pobudzenia M4?
w prążkowiu ukałd cholinergiczny za pośrednictwem M4 znosi działania rec D1 - dlatego wykorzystuje się leczenie antycholibesrgiczne choroby Parkinsona
jaka jest główna lokalizacja M5?
neurony OUN
naczynia mózgowe
które receptory M działają poprzez białko Gq?
M1
M3
M5
które receptory M działają poprze białko Gi?
M2
M4
jaki jest mechanizm działania receptorów z białkiem Gq?
na skutek hydrolizy uwalniane są podjednostki beta i gamma z białek Gq które aktywują fosfolipazę C. ona rozkłada PIP2 do DAG i IP3. DAg otwiera kanały wapniowe w mm gładkich, a IP3 uwalnia CA++ z siateczki endo i smarkoplazmatycznej
jaki jest mechanizm działania receptorów M3 w śródbłonku?
uwalniane jest NO –> cykloza guanylanowa –> cGMP wzrasta –> rozkurcz
jaki jest mechanizm działania receptorów M z białkiem Gi?
hamowanie cyklozy guanylanowej –> spadek cGMP –> aktywacja kanałów K+ i napływa K+ do komórki –> wzrost K+ powoduje spadek przepływu przez kanały wapniowe zależne od potencjału
jak nazywają się ksenobiotyki pobudzające układ cholinergiczny?
cholinomimetyki
jak nazywają się ksenobiotyki hamujące układ cholinergiczny?
cholinolityki
jakie są efekty pobudzenia rec M?
- nasilenie napięcia mm PP
- biegunka
- częstomocz
- wzrost wydzielania śliny, śluzu w oskrzelach i potu
jakie są efekty pobudzenia rec N?
uogólnione pobudzenie zwojów= nadciśnienie i tachykardia lub bradykardia; skurcze i drżenie pęczkowe mm mogą przyczynić się do osłabienia i paraliżu mm oddechowych; objawy ze strony CUN: pobudzenie, splątanie i drgawki
jakie związki zaliczamy do cholinomimetyków bezpośrednich?
estry choliny oraz alkaloidy naturalne
jakie wyróżniamy estry choliny?
acetylocholina
betanechol (M)
karbachol (M i lekko N)
metacholina (M)
jakie wyróżniamy alkaloidy naturalne?
arekolina
pilokarpina (M)
muskaryna (M)
nikotyna (N)
cewimelina (M1 i M3)
które alkaloidy naturalne zaliczamy do III rzędowych i jak jest ich cecha charakterystyczna?
pilokarpina i nikotyna –> dobrze wchłaniane
jakie wyróżniamy cholinomimetyki pośrednie?
INHIBITORY AChE
- odwracalne
- nieodwracalne
jakie inhibitory AChE zaliczamy do odwracalnych?
-pochodne kwasu karbaminowego
- nowe
jakie inhibitory AChE zaliczamy do nieodwracalnych?
estry kwasu fosforowego
jakie związki należą do pochodnych kwasu karbaminowego?
fizostygmina (IIIrz)
neostygmina (IV)
pirydostymina (IVrz)
distygmina (IV)
edrofonium (IV)
jakie związki zaliczamy do nowych odwracalnych inhibitorów AChE?
takaryna
donepezil
rivastygmina
galantamina
jakie związki zaliczamy do estrów kwasu fosforowego które są inhibitorami AChE?
fluostygmina (DFP)
jodek ekotiopatu
jakie jest znaczenie toksykologiczne estrów kwasu fosforowego?
*gazy bojowe: sarin, soman, tabun
*środki ochrony roślin, insektycydy
*przeciw pasożytnicze
Estry choliny - charakterystyka farmakokinetyczna i farmakodynamiczna
- hydrofilne
- słabe wchłanianie
- słaba dystrybucja do OUN
- hydrolizowane w PP (najmniej aktywne p.o.)
- w różnym stopniu inaktywowane przez AChE
metacholina - charakterystyka
bardziej oporna na hydrolizę; wraz z histamina służy do wykonywania próby prowokacyjnej w diagnostyce astmy; jej estry karbamidowe to karbachol i betanechol; w PL nie jest dopuszczona do obrotu ale niektóre jednostki jej używają
betanechol - charakterystyka
aktywuje M1, M2, M3, wszystkich obwodowych tkanek; nie jest wrażliwy na AChE; nie przenika BBB (bariera krew-mózg); wysoce selektywny wobec pęcherza moczowego i jelit
jakie są wskazania do stosowania betanecholu?
- atonia pooperacyjna i neuronalna pęcherza (w zastoju moczu)
czas działania ok 0,5h, przed jedzeniam (ryzyko wymiotów)
jakie są ADRs betanecholu?
- zlewne poty
- ślinotok
- biegunka
- wymioty
- skurcz w astmie (atropina hamuje te objawy)
- addycyjny efekt z innymi parasymatykomimetykami
karbachol - charakterystyka
nieselektywny (M i trochę słabszy N), podobny do betanecholu; niewrażliwy na AChE, czas działania ok 8h
jakie są wskazania do stosowania karbacholu?
- stosowany miejscowo w jaskrze
- wewnątrzgałkowo - w zabiegach okulistycznych (zwężenie źrenicy)
- ułatwienie opróżniania pęcherza (nie jest dostępny w PL)
- zmniejszenie gwałtownego wzrostu ciśnienia wewnątrzgałkowego w pierwszych godzinach po operacji zaćmy
jakie są efekty karbacholu?
podobnie jak pilokarpina powoduje zwężenie źrenicy, obniżenie ciśnienia wewnątrzgałkowego (przez skurcz mm rzęskowego, rozciąganie zatoki żylnej twardówki i przestrzeni międzybeleczkowych w kącie przesączania –> ułatwienie przepływu cieczy wodnistej)
jakie są ADRs karbacholu?
miejscowe
- poradycznie pęcherzowa dystrofia rogówki
- odwarstwienie siatkówki
- pooperacyjne zapalenie tęczówki po ekstrakcji zaćmy
ogólne
- silne zaburzenia żołądkowo-jelitowe
-skurcz oskrzeli
- bradykardia
- wzmożone wydzielanie gruczołów
przez co charakterystycznie przenika pilokarpina?
przez spojówkę ponieważ jest związkiem III rz
pilokarpina - charakterystyka
może być podawana p.o.
podawana miejscowo powoduje zwężenie źrenicy po 15-30min, działa 4-8h
silnie zwiększa wydzielanie gruczołów, zwłaszcza potowych
jakie są wskazania do stosowania pilokarpiny?
- jaskra pierwotna z otwartym i zamykającym się kątem przesączania (działanie jak karbachol), w ostrym ataku jaskry z zamkniętym kątem przesączania
- zespół Sjorgena
przewlekle stosowana - stałe zwężenie źrenicy i zwężenie pola widzenia; źle tolerowana przez osoby młode (ryzyko krótkowzroczności)
cewimelina - charakterystyka
- M1 i M3 w śliniankach
- w leczeniu zespołu Sjorgena
- suche oczy
- suchość w ustach (doustnie)
- posiada dłuższy T1/2 niż pilokarpina
jaką wchłanialność wykazuje nikotyna?
dobrze wchłania się przez skórę i błony śluzowe
jaki wpływ na OUN mają małe dawki nikotyny?
- pobudzenie psychiczne
- wzmaga odruchy rdzeniowe
- wzrost RR
- działanie na korę mózgu zależne od jej stanu (w stanach zahamowania pobudza, w stanie pobudzenia działanie uspokajające)
- wzrost wydzielania śliny potu i śluzu w oskrzelach, soku żołądkowego i trzustkowego
jaki jest wpływ na OUN dużych (trujących) dawek nikotyny?
- splątanie
- zaburzenia koordynacji ruchowej
- ból głowy
- wymioty
- bóle brzucha
- biegunka
- tachykardia
- drgawki toniczno - kloniczne
- ślinotok
- zwiększenie liczby oddechów
- hipotensja
- bladość powłok
- zwężenie źrenicy
Bardzo wysokie dawki: porażenie OUN, utrata przytomności, depresja oddechowa
ile wynosi śmiertelna dawka nikotyny?
0,5mg/kg m.c. (40-60mg)
fizostygmina - charakterystyka
- znaczenie toksykologiczne w zatruciach atropiną
- rzadko stosowana ze względu na ADRs
- działanie podobne do pilokarpiny ale większa toksyczność (niski IT)
- działa 2h
wskazania do stosowania neostygminy?
- atonia pęcherza moczowego
- jaskra
- miastenia gravis
- odwracanie bloku nerwowo-mięśniowego wywołanego prze niedepolaryzujące leki zwiotczające (i.V.), zwykle podawana z atropiną (atropina jest podawana kilka minut przed podaniem neostygminy)
pirydostygmina -chrakterystyka
słabsze działanie niż neostygmina i wolniejsze ale dłuższe 3-6h
wykazuje mniej ADRs w obrębie przewodu pokarmowego niż neostygmina
jakie są wskazania do stosowania pirydostygminy?
- miastenia gravis
- porażnenna niedrożność jelit
- pooperacyjne zatrzymanie moczu
jakie są wskazania do stosowania distygminy?
- neurogenne zaburzenia opróżniania pęcherza moczowego z hipotonią mięśnia wypieracza moczu
- zaparcia atoniczne
- miastenia gravis
edrofonium - charakterystyka
- charakteryzuje się krótkim działaniem
- w diagnostyce miasteni gravis tzw. test z tensilonem –> szybka poprawa stanu chorego np ustąpienie niedowładu, otwarcie oczu
- zwykle podawane jest 10mg w dawkach podzielonych
jaka jest patogeneza choroby Alzheimera (AD)?
widoczna utrata neuronów cholinergicznych - zaburzenia pamięci zachowania, objawy psychiatryczne (psychozy z otępieniem). W blaszkach starczych wykryto obecność AChE i BuChE, co nasila toksyczność beta-amyloidu
jaka jest farmakoterapia AD?
- taktyna (dawniej)
- inhibitory AChE: donepezil, rywastygmina, galantamina (dwie ostanie hamują także BuChE)
- antagoniści receptorów N-metylo-D-asparaginianu: mementyna