hormonalna terapia zastępcza i doustne środki antykoncepcyjne Flashcards
jaki jest cel hormonalnej terapii zastępczej poczas menopauzy?
hamowanie nadmiernej resorpcji kości
jaki zwiazek jest stosowany podczas hormonalnej terapii zastępczej estrogenami?
syntetyczny 17beta-estradiol
jakie są efekty działania estrogenów?
- powodująspadek resorpcyjnego działania PTH na kości
- zwiększają stężenie kalcytriolu we krwi
- zapobiegają przyspieszonej utracie masy kostnej i ją zwiększają w okresie pomenopauzalnym
- wpływ na przebudowę tkanki kostnej
jaka jest lokalizacja receptorów estorgenowych?
tkanka kostna
mają wpływ na przebudowę tkanki kostnej
co to są SERM?
selektywne modulatory receptorów estrogenowych
jakie mogą być powikłania terapii syntetycznym 17beta-estradiolem?
- hiperplazja i rak endometrium - ryzyko zwiększa się przy długotrwałym stosowaniu samych estrogenów; dodatek progesteronu przez minimum 12 dni w cyklu (kobiety z zachowaną macicą) istotne zmniejszneie ryzyka
- krwawienia i plamienie w trakcie cyklu na początku leczenia
- ryzyko żylnej choroby zakrzepowo-zatorowej, choroby wieńcowej (2-3 krotny wzrost ryzyka, największe w pierwszym roku terapii
- zwiększenie masy ciała (często)
- wzrost ryzyka raka sutka i choroby wieńcowej (także estrogen+progestagen) obecny trend to zmiana HTZ na bisfosforany
jaki związek może być przykładem SERM?
raloksyfen
jaki jest mechanizm dziłania raloksyfenu?
wykzuje selektywne działanie agonistyczne lub antagonistyczne w stosunku do tkanek wrażliwych na estrogeny.
jako agonista - dziął na kości i częściowo na metabolizm cholesterolu (zmniejsznie stężenia cholesterolu całkowitego i frakcji LDL cholesterolu)
natomiast nie wykazuje dziąłnia agonistycznego na podwzgórze, macicę ani tkanki piersi
co należy dodać do terapii estrogenami aby zmniejszyć ryzyko wystąpienia raka endometrium?
progesteronu
czy raloksyfen jest lepszy od estrogenów w zwiększaniu mineralizacji kości?
no niestety NIE
jaki dodatkowy benefit daje raloksyfen?
zmniejsza ryzyko złamań kręgów
Kiedy (stan chorobowy) stosujemy raloksyfen?
zapobieganie osteoporozie po menopauzie
jakie jest najważniejsze powikłanie stosowania raloksyfenu?
incydenty sercowo-naczyniowe
dawkowanie raloksyfenu
60-120mg/doba
jakie jest działanie bisfosforanów (BF)?
hamują aktywność osteoklastów, indukują ich apoptozę, zmniejszając resorpcję kości.
wiążą się z kryształkami hydroksyapatytów (stanowiących mineralne rusztowanie tkanki łacznej - mechaniczna wytrzymałość kości )
kiedy stosujemy BF?
choroby z nadmierną lub niezbalansowaną przebudową kostne, gdy aktywność osteoblastów i osteoklastów nie jest ściśle sprzężona co doprowadza do nadmiernej resorpcji kości przez osteoklasty
jakie są wady bisfosforanów?
upośledzają mineralizację kości
jakie są najważniejsze BF?
alendronian
ryzedronian
kwas zolendranowy
ile trzeba stosować BF aby było maksymalne zahamowanie resorpcji kostnej? jak często podawane są dawki?
3 mies - raz na tydz (alendronian, ryzendronian) lub raz na miesiąc (ibandronian, ryzendronian)
jaki BF najsilniej działa (najsilniej wiąże się z macierzą kostną)?
kwas zolendronowy
co musi robić pacjent aby BF działały?
jeść odpowiednio dużo wapnia i wit D
kiedy stosujemy alendronian?
- leczenie osteoporozy u kobiet po menopauzie, w celu zmniejszenia ryzyka złamań kręgów i szyjki kości udowej
- leczenie mężczyzn chorych na osteoporozę, w celu zmniejszenia ryzyka złamań w obrębie kręgów i szyjki kości udowej
jak dawkujemy alendronian?
70 mg (tab) raz na tydz - bierzemy RANO
kiedy stosujemy kwas zolendranowy? jaka dawka?
- zapobieganie powikłaniom kostnym (złamania patologiczne, złamania kompresyjne kręgów, napromieniowanie lub operacje kości, lub hiperkalcemia wywołana chorobą nowotworową) u dorosłych z zaawansowanym procesem nowotworowym z zajęciem kości –> DAWKA: 4mg i.v. co 3-4 tyg)
- leczenie hiperkalcemii wywołanej chorobą nowotworową u dorosłych –> DAWKA: 4mg i.v. jednorazowo)
jakie są skutki uboczne BF?
- podrażnienie przewodu pokarmowego
- hipokalcemia
- martwica kości szczęki ze szpiczakiem mnogim po ekstrakcji zęba
- migotanie przedsionków
- ostra reakcja zapalna
- silne bóle mięśniowo-kostne
jaki hormon ma zastępować teriparatyd?
PTH
jak działa teriparatyd?
stymuluje tworzenie się kości, nie hamuje ich resorpcji
zwiększa odkładanie się nowej tkanki kostnej na powierzchni w-wy beleczkowej i korowej przez większe pobudzanie aktywności osteoblastów niż osteoklastów
pośrednio zwiększa wchłanianie wapnia w jelitach, zwiększa zwrotne wchłanianie wapnia w kanalikach nerkowych, zwiększa wydalanie fosforanów przez nerki
kiedy stosujemy teriparatyd?
osteoporoza (pomenopauzalna, u mężczyzn, po GKS)
dawkowanie teriparatydu
20 mcg/dobę
czym jest denosumab? (i mean z czego jest zrobiony ten lek)
ludzkie p-ciało monoklonalne (igG2), skierowane przeciwko oraz wiążące się z dużym powinowactwem i swoistością z RNAKL
co to RANKL? po co nam one?
ropuszczalne przedbłonowe białko konieczne do tworzenia, funkcjonowania i przeżycia osteoklastów
jakie jest działanie denosumabu?
hamuje powstawanie i czynność osteoklastów, zmniejszając w ten sposób resorpcje kości oraz niszczenie indukowane przez nowotwór
kiedy stosujemy denosumab?
- leczenie osteoporozy po menopauzie
- zapobieganie powikłaniom kostnym (złamania patologiczne, konieczność napromieniowania kości, ucisk rdzenia kręgowego lub konieczność wykonania zabiegów operacyjnych kości ) u dorosłych z przerzutami guzów litych do kości
- leczenie dorosłych i młodzieży z dojrzałym układem kostnym, u których występuje nieoperacyjny guz olbrzymio komórkowy kości, lub u których zabieg chirurgiczny może spowodować ciężkie okaleczenie
dawkowanie denosumabu
120mg w pojedynczym wstrzyknięciu s.c. raz na 4 tyg w udo, brzuch lub ramię
jaki jest mechanizm działania ranelinianu strontu?
- zwiększa odbudowę kości, zwiększa replikację prekursorów osteoblastów (preosteoblastów) oraz syntezę kolagenu dojrzałych osteoblastów
- zmniejsza resorpcję kości przez zmniejszenie różnicowania się osteoklastów i zmniejszenie ich aktywności resorpcyjnej
kiedy stosujemy ranelinian strontu?
leczenie ciężkiej osteoporozy po menopauzie i u dorosłych mężczyzn, z dużym ryzykiem złamań, gdy leczenie innymi lekami zatwierdzonymi w leczeniu osteoporozy nie jest możliwe
jaki jest algorytm włączania leków na osteoporozę w grupę kobiet pomenopauzalnych?
- alendronian oraz ryzendronian
- dożylne BF lub denosumab kiedy “1” nie są tolerowane
- raloksyfen i HTZ traktować należy jako enentulaną opcje
- terypatyd kiedy jest MEGA DUŻE ryzyko złamań (głównie w kręgosłupie)
u jakich pacjentów stosujących GKS trzeba włączyć leczenie osteoporotyczne?
- kobiety i mężczyźni w wieku 70 lat lub starszych ze złamaniem nieskoenergentycznym w historii lub przyjmującym duże dawki GKS (>=7,5mg/dzień prednizolonu)
- u pozostałych osób będących w trakcie terapii GKS należy określić ryzyko złamania w oparciu o FRAX z uwzględnieniem sterydów jako czynnika ryzyka
- u Sobów z dużym ryzykiem złamania rozpoczynających leczenie GKS
jakie jest leczenie osteoporotyczne przy terapii GKSami?
aledronian oraz ryzendronian
jak coś tam pacjent marudzi/nietoleruje to kwas zolendranowy oraz terypatyd
jak leczyć osteoporozę u chłopów?
tak samo jak przy terapii GKSami
jakie są naturalne estrogeny?
estradiol E2
estron E1
estriol E3
(czynniki wzrostowe dla komórek narządów płciowych)
jakie jest działanie estrogenów?
- wzrost żeńskich narządów płciowych
- determinują wtórne cechy płciowe i budowę ciała
- razem z gestagenami biorą udział w cyklicznych zmianach błony śluzowej macicy i lepkości wydzieliny szyjkowej
- wpływają na przemiany lipidów - synteza białek transportujących i lipoprotein, wzrost HDL, spadek LDL
- hamują rozkład tkanki kostnej
- prowadzą do skostnienia chrząstek nasadowych kości, zatrzymując wzrost
- hamują wzrost gruczołów łojowych
- powodują spadek oporu naczyń obwodowych
jakie są syntetyczne pochodne estrogenów?
etynyloestradiol
mestranol (prolek etynyloestradiolu)
kiedy stosujemy etynyloestradiol i mestranol?
- doustna antykoncepcja w połączeniu z gestagenami
- hipoplazja macicy
- bolesne miesiączkowanie
- niedobór estrogenów (też suplementacja po menopauzie)
- pierwotny i wtórny brak miesiączki
jakie są wady brania estrogenów u kobiet po menopauzie?
mniejsze korzyści dla układu sercowo-naczyniowego i większe ryzyko nowotworu
jakie są skutki uboczne etynyloestradiolu i mestranolu?
duże dawki = zatrzymanie wody, wzrost wagi
choroba zakrzepowo-zatorowa
obrzęki
ból i obrzęk gruczołów sutkowych
z czym się wiążą normalne estrogeny a z czym etynyloestradiol?
estrogeny z globuliną wiążącą hormony płciowe
etynyloestradiol z albuminami
jaki wpływ mają estrogeny na receptory progesteronowe?
Estrogeny zwiększają liczbę receptorów progesteronowych, przez co wzmacniają wpływ progestagenów.
jaki jest naturalny przedstawiciel gestagenów?
progesteron
gdzie produkowany jest progesteron?
ciałko żółte jajników
łożysko
kora nadnerczy
jądra
jaki jest mechanizm działania progesteronu?
łączy się z receptorem cytoplazmatycznym występującym w dó∑ch podtypach (alfa i beta); kompleksy te wiążą się z DNA, wzmagając ekspresję docelowych genów
do jakich receptorów powinowactwo mają progestageny?
- progestoronowego
- androgenowego
- estrogenowego
- dla GKSów i MKSów
jaki jest efekt glikokortykoidowy progesteronu?
niekorzystny wpływ na gospodarkę węglowodanową oraz pobudzenie ekspresji receptora rtombinowego - zakrzepica
jakie są efekty progesteronu?
- konieczny do utrzymania ciąży
spadek receptorów estrogenowych - hamowanie proliferacji endometrium i stymulacja jego funkcji wydzielniczej
- wzrost lepkości śluzu
- hamowanie LH oraz owulacji
- rozrost gruczołów sutkowych
- wzrost temp ciała
jaki jest czysty gestagen? jaki ma wpływ na rec androgenowe?
dydrogestron - nie ma wpływu na re androgenowe
jakie są gestageny wykazujące działanie androgenne?
związki etynylowane testosteronu lub
nortestosteronu: noretysteron, norgestrel, lewonorgestrel
jakie gestageny maja działanie przeciwandrogenowe?
megagestrol, chlormadinon, cyproteron
jaki gestagen ma działanie przeciwandrogenowe i przeciwmineralokortykoidowe?
drospirenon
jaka pochodne nortestosteronu ma działanie przeciwandrogenne?
dienogest
kiedy stosujemy gestageny?
- antykoncepcja hormonalna w preparatach jedno i dwuskładnikowych
- hormonalna terapia zastępcza - okres po menopauzie
- bolesne miesiączkowanie
- endometrioza
- wspomagająco w raku macicy, sutka i nerek
jakie są skutki uboczne gestagenów?
- androgenne: możliwa wirylizacja (niski głos, owłosienie)
- wzrost wagi
- zaburzenia nastroju i zaburzenia psychiczne
- bóle głowy
- nudności i wymioty
- utarta libido
- tkliwość i uczucie napięcia w gruczole sutkowym
jaki lek to antygestagen?
mifepriston
kiedy stosuje się antygestageny?
w połączeniu z pochodnymi prostaglandyn wywołuje aborcję (wczesny okres ciąży)
małe dawki - antykoncepcja doraźna (przed owulacją)
jaki związek odpowiada głównie za działanie antykoncepcyjne ?
gestagen - np progesteron
jaki jest antykoncepcyjne działanie gestagenu?
- blokada LH (synteza prze przysadkę mózgową)
- zmiana błony śluzowej macicy
- zwiększenie gęstości śluzu szyjkowego i zmniejszenie jego przepuszczalności dla plemników
- zmiana czynności jajowodów
co jest dodawane do terapii progesteronem i po co?
estrogeny
zapobiegają krwawieniom i zwiększają działanie gestagenów
jaki jest podział leków antykoncepcyjnych ze względu na ilość składników?
dwu i jednoskładnikowe
co zawierają dwuskładnikowe leki antykoncepcyjne?
estrogeny + gestageny
jaki jest efekt egstorgenów + gestagenów?
hamują jajeczkowanie i zagęszczają śluz
jak długo trwa jeden cykl podawania dwuskładnikowych leków antykoncepcyjnych?
21 dni - cykl bezowulacyjny ale z krwawieniem miesiączkowym
jak dzielą się dwuskładnikowe leki antykoncepcyjne?
- jednofazowe
- dwufazowe
- trzyskładnikowe
jaki są skutki uboczne dwuskładnikowych leków antykoncepcyjnych?
objawy wczesnej ciąży, nudności, wymioty, łojotok, nerwowość, wzrost ryzyka: nadciśnienia, cukrzycy, zakrzepicy
jak potocznie nazywana jest jednoskładnikowa antykoncepcja z gestagenów?
minipigułka
jak długo podaje się antykoncepcję gestagenami?
ciagle - cykl bez owulacji, z naturalnym krwawieniem lub wstrzymanym przez 1-2 cykle
jakie są efekty jednoskładnikowej antykoncepcji?
zagęszczenie śluzu z szyjki macicy, zmiana grubości endometrium, zhamowania owulacji
jakie są wskazania do stosowania jednoskładnikowej antykoncepcji?
kobiety:
karmiące
takich które nie mogą przyjmować estrogenów
jako antykoncepcja awaryjna/doraźna
gestageny podawane parenteralnie (150 mg medroksyprogesteron)
jakie są skutki uboczne jednoskładnikowej antykoncepcji?
mniej niż dwuskładnikowych, ale zaburzają stabilność cyklów
jak dzielą się preparaty antykoncepcyjne ze względu na dawkę?
niskodawkowe (wymagają ścisłego przestrzegania reżimu przyjmowania; większe ryzyko pojawienia się plamień i krwawień w czasie cyklu) i średniodawkowe
jakie jest kryterium podziału leków antykoncepcyjnych na generacje?
dawka –> coraz mniejsza od 150 mcg do 20mcg
ile jest generacji leków antykoncepcyjnych?
4
jaką substancję zazwyczaj zawierają wewnątrzmaciczne środki antykoncepcyjne?
miedź lub lewonogestrel
jaka jest najskuteczniejsza metoda antykoncepcji?
wewnątrzmaciczne środki antykoncepcyjne
jakie są dwa modele antykoncepcji awaryjnej?
- zapobiegające owulacji i zapłodnieniu (o ile przyjęty w okresie przedowulacyjnym) –> zmiany w endometrium utrudniające implantację
lewonogestrel 1500mcg - hamowanie lub opóźnianie owulacji - przez wstrzymanie wyrzutu hormonu lutenizejącego (LH); przyjęty nawet bezpośrednio przez owulacją opóźnia pękanie pęcherzyków przez min 5 dni
octan uripristalu 30mg
jaki jest cel HZT (hormonalnej terapii zastępczej)?
łagodzenie objawów osteoporozy, uderzenia gorąca, kołatania serca, zmian nastroju, bólu głowy
u jakich pacjentek można podawać HTZ?
takich co nie mają w wywiadzie choroby zakrzepowo-zatorowej ani nowotworów
jakie składniki mogą być w takiej HZT?
kobiety z usuniętą macicą:
17beta-estradiol
estriol
estron
kobiety z zachowana macicą:
estrogen+ progesteron
jakie są drogi podania HZT?
doustnie
TTS
przez skórę
dopochwowo
domacicznie
przez nos
implanty
iniekcje
jakie są dwie metody podawania HZT?
metoda ciągła - bez przerwy
metoda sekwencyjna - najczęściej z 7-dniową przerwą pomiędzy opakowaniami
