Farmakologia ogólna Flashcards
jakie procesy są zaliczane do farmakokinetyki?
Uwalnianie
Wchłanianie
Dystrybucja
Metabolizm
Wydalanie
(metabolizm i wydalanie to procesy eliminacyjne)
przy jakim podaniu leku nie ma gwarancji całkowitego wchłonięcia leku?
przy podaniu pozanaczyniowym
od czego zależy wchłanianie leku przy podaniu doustnym?
od dyfuzji leku przez błony pokarmowe
- przepuszczalne dla H2O i form niezjonizowanych
- nieprzepuszczalne dla form zjonizowanych
od czego zależy szybkość i wielkość wchłaniania?
- właściwości fizyczne i chemiczne np rozpuszczalność
- wielkość cząsteczki
- pH
- postać leku
- substancje pomocnicze
- sposób i miejsce podania
- czas kontaktu z powierzchnią wchłaniania
- wielkość powierzchni wchłaniania
- ukrwienie
czym się charakteryzuje wchłanianie przez podanie pod policzkowe lub podjęzykowe?
- błona śluzowa jamy ustnej - dobrze ukrwiona
- dobre wchłanianie substancji litofilnych oraz niezjonizowanych
- jest to mała powierzchnia więc muszą to być substancje szybko wchłaniające się
czym się charakteryzuje wchłanianie po podaniu leku do oka?
leku musi pokonać struktury lipofilne i hydrofilne
(lek częściowo zjonizowany i niezjonizowany)
czym jest dystrybucja w farmakokinetyce?
rozmieszczenie leku w organizmie, odwracalny transport
Od czego zależy dystrybucja leku?
- ukrwienie narządów i tkanek
- przepuszczalność błon
- wielkość cząsteczki i tkanek
- wiązania z białkami osocza
co się dzieje ze związkami silnie litofilnymi w organizmie?
gromadzą się w tkankach
gdzie będą się znajdowały leki hydrofilne?
zewnątrzkomórkowo
jakie bariery ustrojowe muzą pokonać leki?
- krew-tkanka
- krwe-mózg
- krew-PMR
- łożyskowa
- krew-jądro
czym są kompartmenty?
przestrzeń w której lek ulega równomiernemu rozprowadzniu
jakie jest kompartment centralny?
krew
jakie są kompartmenty obwodowe?
tkanka
narządy
czym jest objętość dystrybucji?
Vd - stosunek ilości leku w organizmie do jego stężenia we krwi; wartość matematyczna
jakie jest znaczenie praktyczne objętości dystrybucji Vd?
wyobrażenie o rozmieszczeniu leku w organizmie
znajomość Vd jest konieczna do obliczenia dawki wysycającej niezbędnej do uzyskania stacjonarnego stężenia leku w osoczu
jakie substancje wykazują wysoką objętość dystrybucji Vd?
leki dobrze rozpuszczalne w tłuszczach
jakie substancje wykazują bardzo wysokie Vd?
leki łączące się z białkami osocza i kumulujące się
czym jest metabolizm w farmakokinetyce?
biochemiczny proces przemian w organizmie; głównie mikrosomy wątroby (aktywne układy enzymatyczne)
od czego zależy metabolizm leku?
wiek
płeć
temperatura ciała
choroby
czym jest biodostępność?
ilość leku która dostaje się do krążenia po podaniu innym niż intravenous (i.v.)
ile wynosi biodostępność przy podaniu i.v.?
100%
ile wynosi biodostępności przy podaniu innym niż i.v.?
0-100%
jakie znaczenie ma metabolizm leku w toksykologii?
- unieczynnienie leku
- aktywne metabolity
- metabolity o zbliżonej aktywności do pierwotnych związków
- metabolity bardziej aktywne niż związki pierwotne
- nowe właściwości
- metabolity toksyczne
większość substancji jest metabolizowana do nieaktywnych substancji; reszta do aktywnych metabolitów
jakie są korzyści z powstania aktywnych metabolitów?
feksofendyna - aktywny metabolit terfendyny; jest ona ok 50 razy mniejsza tendencja do blokowania kanałów potasowych, zmniejszone ryzyko wystąpienia torsade de pointes
jakie są wady powstawania aktywnych metabolitów?
N-demetylacja petydyny - powstaje charakteryzująca się działaniem neurotoksycznym norpetydyna
do czego prowadzi zahamowanie metabolizmu leku?
- kumulacja leku
- brak efektu terapeutycznego
jakie reakcje metabolizmu zachodzą w wątrobie?
1) reakcje I fazy –> acetylacja oraz oksydacja (–> aktywne metabolity)
2) reakcje II fazy –> sprzęganie z kwasem glukuronowym lub siarkowym (–> przygotowanie do eliminacji)
za jakie procesy w kontekście metabolizmu leku odpowiadają cytochromy P450?
procesy oksydacji –> grupa enzymów mikrosomalnych wątroby
jakie są substraty dla CYP3A?
*inhibitory HMG-CoA
*antagoniści wapnia
*benzodiazepiny
*inhibitory protezay HIV
*GKS
*cyklosporyna
*R-warfaryna
*sildenafil
*zolpidem
jakie są inhibitory CYP3A?
werapamil
diltaizem
amiodaron
ketokonazol
cymetydyna
klarytromycyna
erytromycyna
sok grejpfrutowy
sok z granatów
jakie są induktory CYP3A?
karbamezapina
rifampicyna
dziurawiec
fenobarbital
deksametazon
jakie są substraty CYP2D6?
atenolol
metoprolol
tymolol
propanolol
dekstrometorfan
haloperidol
hydroksykodon
klozapina
kodeina
jakie są inhibitory CYP2D6?
fluoksetyna
haloperidol
peroksetyna
metadon
jakie są induktory CYP2D6?
deksametazon
rifampicyna
jakie są substraty dla CYP2C9?
torasemid
diklofenak
ibuprofen
naproksen
celekoksyb
S-warfaryna
losartan
fluwastatyna
tamoksyfen
jakie są inhibitory CYP2C9?
amidaron
flukonazol
izoniazyd
jakie są induktory CYP2C9?
rifampicyna
secobarbital
jakie są substraty dla CYP1A2?
klozapina
haloperidol
naproksen
teofilina
zileuton
duloksetyna
olanzepina
jakie są inhibitrory CYP1A2?
cymetydyna
fluorochinolony
fluwoksamina
tiklopidyna
jakie są induktory CYP1A2?
tytoń
czym jest samoindukcja?
przy przewlekłym stosowaniu lek wymaga swój metabolizm prowadząc do rozwoju tolerancji na lek (morfina, nikotyna, barbiturany, fenylobutazon)
jakimi drogami mogą być wydalane leki?
*z moczem (upośledzenie czynności nerek=wzrost stężenia leku)
*z żółcią
*ze śliną
*z potem
*z mlekiem
*z powietrzem
jakie są mechanizmy działania leków?
- interakcje z receptorami błonowymi
- otwieranie lub zamykanie kanałów jonowych
- regulacja transkrypcji genów przez receptory wewnątrzkomórkowe
- wpływ na błonowe i wewnątrzkomórkowe systemy transportowe
- hamowanie lub aktywacja enzymów
- zaburzenia biosyntezy w mikroorganizmach
czym są receptory w farmakologii?
miejsca wiązania leku (endogennej substancji) z komórką
czym jest powinowactwo do receptora?
zdolność wiązani liganda
czym jest ligand?
związek mający powinowactwo do receptora
jakie mogą być rodzaje agonisty?
pełny
częściowy
odwrotny
jakie mogą być rodzaje antagonisty?
kompetycyjny
niekompetycyjny
funkcjonalny
chemiczny
czym jest indeks terapeutyczny?
IT - LD50/ED50; różnica między TD50 a ED50 –> im wyższy IT tym bezpieczniejszy lek
czym jest ED50?
dosis effectiva/dawka skuteczna - osiągane jest 50% efektu maksymalnego, lub przy której 50% populacji wykazuje efekt oczekiwany
czym jest LD50?
wywołująca śmierć u 50% populacji
czym jest TD50?
wywołuje objawy toksyczne u połowy populacji
od czego zależy siła leku?
od dawki (stężenia leku)
od czego zależy skuteczność leku?
od efektu wewnętrznego (terapeutycznego)
jakie są rodzaje dawek?
- subterapeutyczna
- lecznicza
- podtrzymująca
-nasycająca
-minimalna
-maksymalna - toksyczna
jakie mogą być interakcje leków?
-farmakokinetyczne
-farmakodynamiczne (synergizm, antagonizm)
jakie są interakcje farmakokinetyczne?
-wchłanianie –> szybkość, zakres
- wiązanie z białkami –> frakcja wolna/związana –> wypieranie
- metabolizm –> indukcja/inhibicja enzymów –> zmniejszenie/zwiększenie stężenia
- wydalanie –> zwiększone/zmniejszone –> zmniejszenie/zwiększenie stężenia
czym jest antagonizm farmakologiczny?
leki działają przeciwnie = zmniejszenie lub zniesienie działania
czym jest antagonizm kompetycyjny?
realizacja agonisty z antagonistą o miejsce wiązania
czym jest antagonizm niekompetycyjny?
agonista i antagonista rywalizują o ten sam receptor ale mają równe punkty wychwytu
czym jest antagonizm funkcjonalny?
2 leki maja różny punkt wychwytu oraz przeciwne efekty (np skurcz i rozkurcz mm gładkich)
na czym polega antagonizm chemiczny?
połączenie dwóch leków powoduje że są słabsze lub nieczynne biologicznie jeszcze przed połączeniem z receptorem
jakie mogą być rodzaje synergizmu?
addycyjny
hiperaddycyjny
jaki to jest synergizm addycyjny?
2 leki mają ten sam mechanizm działania i punkt wychwytu
jaki to jest synergizm hiperaddycyjny?
połączenie dwóch leków daje kolejny lek k†hey jest znacznie silniejszy; pierwotne leki mają ten sam mechanizm działania ale różny punkt wychwytu
czym jest działanie niepożądane ?
każda niekorzystna reakcja po przyjęciu środka leczniczego
klasyfikacja DNA działań niepożądanych - reakcje typu A
dawko-zależne, możliwe do przewidzenia
klasyfikacja DNA działań niepożądanych - reakcje typu B
niezależne od dawki i mechanizmu działania leku; rzadkie, duża śmiertelność
klasyfikacja DNA działań niepożądanych - reakcje typu C
zależne od czasu trwania leczenia i dawki leku; występujące podaczas przewlekłego stosowania leku
klasyfikacja DNA działań niepożądanych - reakcje typu D
reakcje opóźnione w czasie
klasyfikacja DNA działań niepożądanych - reakcje typu E
związane z przerwaniem lub zakończeniem leczenia
jakie są najczęstsze przyczyny występowania NDL?
- Badania kliniczne przeprowadzane na małej grupie pacjentów.
- Krótki czas badań klinicznych.
- Różnicemiędzyosobnicze.
- Chorobywspółistniejące.
- Mało danych, mało raportów DNL.
- Brak selekcji–warunki naturalne.
- Opóźnienie lub niechęć zgłaszania przypadków wystąpienia DNL przez lekarzy = więcej ofiar leku.
- Polipragmazja i interakcje lekowe.
- Samoleczenie.
- Nadużywanie leków.
*Stosowanie leków w celach pozamedycznych. - Nagłe odstawienie leku.
- Stosowanie kilku leków o podobnym profilu działań niepożądanych/toksycznych.
czym jest idiosynkrazja?
nietypowa reakcja na lek; konsekwencja zaburzonych przemian biochemicznych leku w organizmie; często wywołana przez metabolizm leku, zwykle jest reakcja natychmiastową
np astma indukowana aspiryną, wstrząs po podaniu środków kontrastowych
jakie są czynniki ryzyka rekacji paradoksalnych?
wiek (osoby starsze i dzieci)
czynniki genetyczne
nadużywanie alkoholu
jakie to są reakcje paradoksalne?
- benzodiazepiny - pobudzenie psychoruchowe
- kofeina - sedacja
- efekt antydiuretyczny tizydów w moczówce prostej
- wzrost ciśnienia tętniczego po papawerynie
- nadpobudliwość przy fenobarbitalu
