Klinische tekenen & technische onderzoeken Flashcards
3 hoofdklachten van de pneumologie
Hoest
Dyspneu (kortademigheid)
Thoracale pijn
Algemene noodzakelijke vragen van de (respiratoire en algemene) anamnese
- Koorts, nachtzweten
- Eetlust, gewistsverandering
- Moeheid
- Triade: Hoest, Dyspneu, Thoracale pijn
- Piepende ademhaling
- Snurken, slaapapneu
- Beroepsanamnese
- Familieale anamnese (longfibrose, kanker, …)
- Blootstelling aan huisdieren, asbest, hobby’s, reizen, …
- Rookgewoonten (hoe lang? hoe veel?)
Oorzaken van de acute hoest (6)
Luchtweginfectie
Kinkhoest (Bordetella pertussis)
Allergische rhinitis
Exacerbatie COPD/bronchiaallijden
Inhalatie van toxische gassen/dampen
Aspiratie vreemd voorwerp
Oorzaken chronische hoest (>8 weken) + diagnose (11)
Roken
Postnasale drip (syndroom)
Astma
Chronisch bronchiaallijden (chronische bronchitis, COPD)
Gastro-oesophagale reflux
Bronchiëctasieën
Bronchustumoren
Linker hartdecompensatie
Inname van ACE-inhibitoren (captopril, perinidopril, …)
TBC
Mediastinale tumoren
D/ RX thorax
Wat belangrijk bij hoest navragen?
Acuut/Chronisch
Productief? Expectoratie van sputum?
Uitlokkende factoren en tijdstip
- Houdingsgebonden
- Nachtelijke hoest
- Bronchiale hyperreactiviteit (BHR)
Voorbeelden:
- Postnasalde drip is erger bij platliggen
- Kans op astma is groot bij nachtelijke hoest
- Warm/Koude, sterke geuren, rook, → BHR
Complicaties van hoesten
Ribfractuur
Spierruptuur
Bronchoconstrictie
Barotrauma (pneumothorax, pneumomediastinum, subcutaam emfyseem)
Urine incontinentie
Syncope
Expectoratie van grote hoeveelheden sputa bij …
Bronchiëctasieën
Longabces
Broncho-alveolair carcinoom
Hemoptoe is wel/geen alarmteken? R/?
JA, absoluut!
R/ CT Thorax
Wat zijn bronchiëctasieën?
Blijvende verwijdingen van delen van de luchtwegen (bronchiën) door beschadiging van de BRONCHUSWAND.
Oorzaken van bronchiëctasieën
Luchtweginfectie
Stoornissen van het immuunsysteem
Erfelijke aandoeningen (cystic fibrosis)
DD hemoptoe/hematemesis
Hemoptoe = bloed ophoesten (respiratoir)
Hematemesis = bloed opbraken (gastro-intestinaal)
Hemoptoe = rood schuimerig, pH neutraal
Hematemesis = donkder rood, gemengd met voedsel, pH zuur
Meest frequente oorzaken bij lichte hemoptoe
Respiratoire infectie
COPD
Bronchiëctasiën
TBC
Longembool
Stollingsstoornissen
Meest frequente oorzaken bij ernstige hemoptoe
Bronchuscarcinoom
Bronchiëtasiën
Necrotiserende infecties (TBC, longabces)
→ Geeft kans op stikken en respiratoire insufficiëntie!
Op wat wijst schouderpijn/abdominale pijn?
Pleurale pathologie
Hoe herkent met pleurale pijn?
Scherp, AH-gebonden, AH-inhibitie, pijn aan de schouder en abdomen.
Hoe herkent met pijn van hart of mediastinale structuren? (Onderscheiden van pleurale pijn)
Dof, geen relatie met AH, centraal
Oorzaken thoracale pijn met pleuraal karakter
Pleuritis (infectieur of maligne)
Pneumonie
Longinfarct/longembolie
Pneumothorax
Abdominaal proces (pancreatitis, subfrenisch abces)
Oorzaken thoraxwandpijn (niet AH gebonden)
Ribpathologie
Onsteking IC spier of zenuw
Syndroom van Tietze (chronische onsteking van het KB tussen sternum en ribben)
Oorzaken retrosternale pijn
Acuut coronair syndroom
Longembolie (geeft ook pleurapijn)
Slokdarmpathologie
Pericarditis
Tracheitis
Oorzaken van piepende ademhaling (expiratoir) en stridor (inspiratoir) → opdelen.
Diffuus verspreid piepend:
- Astma, CO bronchiaal lijden
Unilateraal piepend:
- Vernauwing grote bronchi (voorwerp, tumor)
Stridor (inspiratoir):
- Stenose larynx, trachea of hoofdbronchi
- Oedeem epiglottis
Definitie van dyspnoe
Subjectieve gewaarwording van een moeilijke ademhaling of luchthonger.
Dyspnoe classificatie
1 → normaal
2 → pt kan op vlakke weg meestappen met leeftijdsgenoot (cfr geslacht, leeftijd, …)
3 → pt is niet meer in staat mee te stappen met normale persoon op vlakke weg.
4 → pt is niet meer in staat 100m te wandelen zonder stil te staan
5 → Kortademig bij geringe inspanning
Oorzaken van dyspnoe (groepen)
Pulmonale oorzaken
Cardiale oorzaken
Thoraxwandafwijkingen
Metabole stoornissen (chronische nierinsufficiëntie, metabole acidose → respiratoire compensatie)
Psychoneurotische oorzaken
Pulmonale oorzaken van dyspnoe
Verhoogde luchtwegweerstand
→ larynxspasmen, vreemd lichaam, astma, COPD
Verminderde longcompliantie
→ interstitiële inflammatie, fibrose
Onsteking pleura
→ inhibitiedyspnoe bij pleuritis
Cardiale oorzaken van dyspnoe
Linkerhartfalen met vochtophoping in interstitium van long of intra-alveolair oedeem
Verhoogd hartdebiet
Thoraxwandafwijkingen van dyspnoe
Verminderde thoraxwandcompliantie
→ Pleurale pathologie, kyfoscoliose (AH-spieren grijpen onder minder goede hoek aan), adipositas
Zwakke ademhalingsspieren
→ Neuromusculaire aandoeningen
Tachypnoe = …
> 20 AH/min
Geef de 4 pathofysiologische mechanismen van cyanose
- Gedaalde zuurstofspanning
- Vertraagde perifere circulatie
- Verminderd hartdebiet
- Functionele afwijking van Hb
Clubbing: definitie + teken van?
Clubbing = trommelstokvingers/horlogeglasnagels
→ Komt voor bij een aantal interne aandoeningen (voornamelijk cardiaal en pulmonaal) met chronische ischemie.
Oorzaken van clubbing
Bronchuscarcinoom
Bronchiectasieën
Longfibrose
Chronisch obstructief bronchiaallijden
Pleurale en mediastinale oorzaken
Subacute BCT endocarditis
Cyanotisch congenitaal hartgebrek
Levercirrose
Wat is het syndroom van Pierre Marie Bamberger?
= Hypertrofische osteoarthropathie
Clubbing!
Abnormale groei van periost langs lange pijpbeenderen (tibia, femur, …) met pijnlijke gezwollen polsen en enkels. Vaak een endothoracale maligniteit.
Welk syndroom?
- clubbing
- pijnlijke gewollen polsen en enkels
- endothoracale maligniteit
- abnormale groei periost lange pijpbeenderen
Pierre Marie Bamberger (= hypertrofische osteoarthropathie)
Wat is het syndroom van Horner?
- Unilaterale ptose bovenste ooglid
- Asymmetrische pupillen
- Enoftalmie
- Vasomotorische stoornissen van 1 gelaatshelft
Welk syndroom?
- Unilaterale ptose bovenste ooglid
- Asymmetrische pupillen
- Enoftalmie
- Vasomotorische stoornissen van 1 gelaatshelft
Syndroom van Horner
Wat is bilaterale chemosis?
- Oedeem v/d conjunctivae
- Zwelling van de conjunctivae rond de cornea
→ vocht (exsudaat) treedt uit de bloedbaan in de conjunctiva (bindvied) door hyperpermeabiliteit
Wat is het VCS syndroom?
Een syndroom (verzameling van klinische tekenen) dat ontstaat doordat de terugvloei van bloed naar het hart via de Vena Cava Superior beperkt of onmogelijk wordt. Er ontstaan belangrijke collaterale verbindingen.
Symptomen: hoofdpijn, zwelling gelaat en armen, opzetting van de V. Jugularis Interna, cyanose, …
Welk syndroom?
- Hoofdpijn
- Zwelling gelaat en armen
- Opzetting V. jugularis interna
- Venentekening thoraxwand
Vena Cava Superior syndroom
Oorzaken van een VCS syndroom
Bronchuscarcinoom (directe invasie)
Mediastinale metastasen
Mediastinale tumor
Trauma (iatrogeen → catheter of thoraxtrauma)
Wat duidt op een tympane longpercussie?
Tympaan = hypersonoor
De onderliggende organen bevatten meer lucht dan normaal (pneumothorax, emfyseem)
Wat duidt op een matte longpercussie (waar het niet verwacht wordt)?
De long bevat minder lucht (pneumonie, atelectase) of wordt door vast weefsel van de binnenzijde van de thorax verwijderd (pleuravocht, pleuraverdikking)
Wheezing vindt plaats tijdens het in- of expirium?
Expirium
Typisch voor astma en COPD
DD van crepitaties (beperkte oplijsting)
Pneumonie
Linkerhartfalen (oedeem)
Longfibrose
Bronchiectasieën
Waar vind je bronchiaal en vesiculair ademgeruis?
Bronchiaal thv de bronchiën → centraal (dubbele L-vorm)
Vesiculair perifeer in de longen
Klinische tekenen bij consolidatie (bv. lobaire pneumonie)
Mediastinum verplaatst: Nee
Percussie: Dof, licht gedemt
Ademgeruis: Bronchiaal
Bijgeruis: Fijne crepitaties
Klinische tekenen bij atelectase (bv. collaps van de long)
Mediastinum verplaatst: Ja, naar de lesie
Percussie: Dof, licht gedempt
Ademgeruis: Verminderd of afwezig
Bijgeruis: Geen
Klinische tekenen bij longfibrose (bv. IPF)
Mediastinum verplaatst: Nee
Percussie: Normaal
Ademgeruis: Vesiculair ademgeruis
Bijgeruis: Fijne crepitaties
Klinische tekenen bij pleuravocht
Mediastinum verplaatst: Ja, weg van de lesie
Percussie: Zeer dof, sterk gedempt
Ademgeruis: Verminderd of afwezig
Bijgeruis: Geen
Klinische tekenen bij pneumothorax
Mediastinum verplaatst: Ja, weg van de lesie
Percussie: Normaal of hypersonoor (tympaan)
Ademgeruis: Verminderd of afwezig
Bijgeruis: Geen
Klinische tekenen bij astma
Mediastinum verplaatst: Nee
Percussie: Normaal
Ademgeruis: Vesiculair met verlengd expirium
Bijgeruis: Expiratoire wheezing
Klinische tekenen bij COPD
Mediastinum verplaatst: Nee
Percussie: Normaal
Ademgeruis: Normaal of verminderd vesiculair, verlengd expirium
Bijgeruis: Expiratoire wheezing, piepende ronchi
Klinische tekenen bij bronchiectasieën
Mediastinum verplaatst: Nee
Percussie: Normaal
Ademgeruis: Vesiculair
Bijgeruis: Grove crepitaties
Klinische tekenen bij hoge luchtwegobstructie (tracheastenose)
Mediastinum verplaatst: Nee
Percussie: Normaal
Ademgeruis: Vesiculair
Bijgeruis: Inspiratoire stridor
Stridor treedt op tijdens het in- of expirium?
Tijdens het inspirium
Typisch voor aspiratie van een voorwerp of luchtwegobstructie
Bij welke aandoeningen is de piekstroommeter voornamelijk nuttig + hoe?
Astma;
- Diagnosestelling
- Vermoeden van beroepsastma
- Opvolging en monitoring
- Inschatten v/d ernst van een astma exacerbatie
Wat zijn de grootte-ordes van piekstroommeting?
Man, 30 jaar: 600 - 650 L/min
Man, 60 jaar: 550 - 600 L/min
Vrouw, 30 jaar: 450 - 500 L/min
Vrouw, 60 jaar: 420 - 450 L/min
Interpretatie piekstroommeting
80 - 100% van PR = Goed!
50 - 80% van PR = Bijkomende medicatie nemen
<50% van PR = Dringend medische hulp raadplegen
Wat is de Tiffeneau-index + interpretatie?
FEV1/FVC (= éénsecondewaarde/geforceerde vitale capaciteit)
Tiffeneau-index = maat voor de luchtwegobstructie bij uitademing.
Tiffenau-index bij COPD
Verlaagd (bv. 60%)
Spirometrie: wat + hoe lang?
Zo snel mogelijk uitblazen (FVC, FEV1)
Minimaal 6 seconden, maximaal 15 seconden uitblazen.
PEV = peak expiratory volume, wordt heel snel bereikt.
Normaal heeft de flow-volume curve een lineair verloop! Bij obstructief longlijden treedt er een concaaf patroon op.
Richting van FEV25-75 normaal heel scherp dalend, bij obstructief longlijden horizontaler.
Obstructief longlijden: hoe herkennen op spirogram en flow-volume curve?
Concaviteit (flow-volume) + Horizontalere FEV25-75
Kenmerken van een obstructief syndroom
- Tiffeneau-index verlaagd (= MUST)
- Concaviteit bij flow-volume curve
- Lange expiratietijd
- Gedaalde FEV1
- Vitale capaciteit normaal of verlaagd (hyperinflatie)
- Totale longcapaciteit normaal of verhoogd (hyperinflatie)
→ Totale longcapaciteit niet te meten met spirometer.
Restrictief longlijden: hoe herkennen op spirogram en flow-volume curve?
Beperkter volume (Flow-volume & spirogram)
Kenmerken van een restrictief syndroom
- Gedaalde FEV1 en VC
- Tiffeneau-index normaal
- Normale, scherpe en licht bolle debiet-volume curve
- TLC gedaald (= MUST) → bevestigen met andere technieken
Altijd verdere pneumologische uitwerking!
Wat gebeurt er bij een bronchoprovocatietest + interpretatie?
Een vernauwing van de luchtweg uitlokken door het inhaleren van methacholine (kan ook specifiek allergeen zijn).
Normaal: afname van maximaal 20% in FEV en enkel bij hoge dosissen (5 - 50 mg/mL), waarna een plateau.
Milde - ernstige luchtweg hyperresponsiviteit: >20% afname in FEV (vaak tot >50%) en bij lagere dosissen (0,05 - 0,5 mg/mL)
(!) Enkel doen in ziekenhuis
Bloedgasanalyse: Wat geeft een psychische hyperventilatie?
Respiratoire alkalose
Bloedgasanalyse: Wat geeft een AH-inhibitie (door bv. medicatie)
Acute respiratoire acidose
Bloedgasanalyse: pH = normaal, pCO2 verhoogd, respiratoir probleem.
Chronische respiratoire acidose, metabool gecompenseerd door HCO3 binnen te houden.
Wat is het kantelpunt op de Hb-O2 dissociatiecurve?
PaO2 = 60 mmHg
Normaal is de PaO2 van zuurstof rond de 100 mmHg en is de SpO2 = 100%
Bij een gedaalde zuurstofspanning van 75 mmHg is de SpO2 nog steeds 96%
Eens de 60 mmHg bereikt is, daalt de Hb-saturatie enorm! Op 60 mmHg is de SpO2 92%, op 40 mmHg nog 76% en op 25 mmHg nog minder dan 50%.
(!) Eens saturatie onder de 92% gedaald is, moet de zuurstofspanning in het bloed al serieus gedaald zijn (van >100 mmHg → 60 mmHg).
Oorzaken van hypoxemie (weinig O2 in bloed)
Verkeerde ventilatie/perfusie match
Dode ruimte ventilatie (geen bloed passage)
Shunt (intracardiaal, intrapulmonaal)
Alveolaire hypoventilatie (te weinig inpuls om te ademen)
Diffusiestoornis (littekenweefsel tussen bloed-lucht B)
- Lage zuurstofspanning in ingeademde lucht
Oorzaken van een fysioloigsche doderuimte (V/Q > 1)
Pulomnair embool, necrose, fibrose, …
Oorzaken van een fysiologische shunt (V/Q < 1)
Astma, COPD, Longcollaps, Emfyseem, …
Soorten huidtesten
- Allergische huidpriktesten
- Tuberculinetest
Wat testen bij allergische huidpriktesten? Hoe werkt dit?
IgE-gemedieerde allergie (type 1 overgevoeligheidsreactie)
→ Allergische rhinitis, allergisch astma
Af te lezen na 15 minuten
Wat testen bij tuberculinetest? Hoe werkt dit?
Vertraagde overgevoeldigheid (cellulair) tegevover ruberculine PPD
→ Latente tuberculose infectie op te sporen
Af te lezen na 72 uur
Waarvoor dient de positieve en negatieve controle bij allergie-huidtesten?
Negatieve controle: Dermagrafisme uitsluiten
Positieve controle: Kijken of er geen antihistaminica genomen zijn
Wat zijn de belangrijkste allergenen bij anafylaxie?
Bijen- of wespengif
Latex
Voedselallergenen
→ Enkel onder medisch toezicht testen!
Tot wat leidt alfa 1-antitrypsine defficiëntie?
Longemfyseem.
Normaal remt alfa-1-antitrypsine de werking van elastase. Bij een defficiëntie wordt er teveel elastine afgebroken en gaat de wand van de alveolen kapot.
Roken werkt synergistisch!
Alfa-1-antitrypsine is ook een acute fase-EW → enkel testen bij laag CRP voor correct resultaat
Welke beeldvorming voor longembolie?
Angio-CT met contrast
Welke beeldvorming voor longtumor?
CT thorax met contrast
Welke beeldvorming voor bronchiëctasieën?
HRCT zonder contrast
Welke beeldvorming voor interstitieel longlijden?
HRCT zonder contrast
Welke beeldvomring bij pleuravocht?
Echo thorax
Onderzoek van pleuravocht: uitwerking
Biochemisch: transudaat (hartfalen, levercirrose, nefrotisch syndroom, …) of exsudaat (infectie)
Bacteriologie: empyeem (pus tussen longvliezen)?
Cytologie: maligne pleuritis?
Waar pleurapunctie doen (boven/onder rib)?
Net boven een rib!
Onder de rig ligt N. intercostales en A. en V. intercostalis
Wat is VATS?
Video-assisted Thoracoscopie
→ Camera + instrumenten inbrengen om biopsie te kunnen nemen.
Belangrijke diagnostische indicaties voor bronchoscopie
- Neoplasie
- Infectie (kiemidentificatie), voornamelijk bij immuungecompromitteerde patiënten (leukemie, transplant, lymfoom, …)
- Interstitieel longlijden
Belangrijke therapeutische indicaties voor bronchoscopie
Bronchusaspiratie/lavage
Vreemd voorwerp verwijderen
Palliatie ikv neoplasie
Wat is EBUS? Waarvoor dient het?
Endobronchiale ultrasonografie
→ mediastinum/luchtwegen onderzoeken (vaak van de lymfeklieren in de borstkas via de luchtpijp + FNA)
Wat is EUS? Waarvoor dient het?
Esofageale ultrasonografie
→ mediastinum onderzoeken (vaak de lymfeklieren in de borstkas via de slokdarm + FNA)
