Klimaat en sociale rechtvaardigheid

Question 1

het klimat verandert

Answer 1

De Aarde is reeds 1° C opgewarmd door uitstoot / broeikaseffect
o Relatief langzaam proces, maar versnelt door toedoen van de mens
o Huidig niveau van CO2 in de atmosfeer is de laatste 5.000.000 jaren ongezien
o 10% van de mensen zijn verantwoordelijk voor 50% van de uitstoot
o Als we aan het niveau van 2015 (Klimaatconferentie Parijs) blijven ‘verbranden’, zitten we tegen 2050
aan een opwarming van 3° C en tegen 2100 aan 5° C
o Gevolgen: virussen, allergieën, extreme weersomstandigheden, mislukte oogsten, conflicten/oorlog,
mensen op de vlucht
o In 2020 waren er 24 miljoen klimaatvluchtelingen (Climate and Migration Coalition)
o ANTROPOCEEN = tijdperk van de mens

Question 2

extreem weer

Answer 2

o Hoge intensiteit
o Hoge fequentie
o Meer schade, veel slachtoffers, hoge kosten
o Heter en droger… en toch natter?
o Warme lucht kan meer vochtigheid dragen dan koude lucht
o → meer hevige regen- en sneeuwval

Question 3

stijgende zeespiegel

Answer 3

(land)ijs smelt en water ‘zet uit’ door de opwarming
o 30 cm stijging voorbije eeuw
o Schatting van minstens 1 meter stijging tegen 2100
o Sterk verschil tussen
o Noordpool = bevroren (zee)water op het water
o Zuidpool = bevroren water op het land
o Sterk effect op voedselketens in (en buiten) het water
o Sterk effect op straalstroom (lucht) en op golfstroom (zie sterkere orkanen vanuit de Atlantische
Ocean)

Question 4

mitigation

Answer 4

= ingrijpen op de oorzaak van de klimaatverandering (uitstoot broeikasgassen stoppen) =
het realiseren van de energietransitie
o internationaal én lokaal
o consument én industrie
o hoe de lasten verdelen

Question 5

adaptation

Answer 5

= gevolgen van de klimaatverandering verminderen
o internationaal én lokaal
o hoe de lasten verdelen (klimaat onrechtvaardiheid en historische schuld van het Westen)

Question 6

ecologische voetafdruk

Answer 6

o Berekening: beschikbare bronnen
o (water, grond, bos,…)
o per inwoner op deze planeet
o Momenteel: 1,6 hectare per persoon

Question 7

klimaat heeft impact op

Answer 7

o Wie er het minst aan heeft bijgedragen en zich er het minst op kan voorbereiden of de gevolgen
verzachten
o Kwetsbare bevolkingsgroepen
o Vrouwen
o Sommige inheemse volkeren of lokale gemeenschappen afhankelijk van landbpouw of kusthandel
o Kleine eilanden
o Minst ontwikkelde landen
o Droge gebieden
o Arctische ecosysteme

Question 8

waar liggen we wakervan

Answer 8

werkloosheid, energieprijzen, (betaalbare) gezondheid(szorg)
o Klimaat (minder dan 1/3e
)
o Sociaaleconomische breuklijn:
o klimaatvoortrekkers, hooggeschoolden, jonger,
▪ progressiever, waarden als milieu, zelfbeschikking,
▪ diversiteit en mensenrechten
o ouderen, lagergeschoold, minder verdienend,
▪ conservatiever, materialistischer, veiligheid en zekerheid

Question 9

ongelijkheid in belgie

Answer 9

Vliegtuigreizen ongelijk verdeeld
o Energieverbruik is ongelijk verdeeld
o Consumptie is ongelijk verdeeld
o 60 à 70% van uitstoot gelinkt aan consumptie huishoudens
o Eten, wonen, verwarmen
o Verplaatsen, reizen, consumptiegoederen, diensten
o Toenemende hittegolven vooral in steden
o Armere gezinnen wonen vaker in steden in slecht geïsoleerde woningen, minder groen, minder airco
o (Gemiddelde uitstoot pp in België tweede hoogste van Europa, na Luxemburg)

Question 10

electoraal gewicht

Answer 10

‘bakfietsers’ → ‘gele hesjes’
o Politici hebben weinig voeling met ‘onderkant’
o (hogere) middenklasse laat zich meer horen
o → (klimaat)beleid op maat van hogere inkomens:
o bv subsidies voor zonnepanelen, warmtepompen, elektrische bedrijfswagens,…
o = mattheüseffect

Question 11

vliegewiel van ongelijkheden

Answer 11

laagste inkomens niet de oorzaak en minder verantwoordelijkheid v klimaatverandering
o hardst getroffen door gevolgen
o ze voelen maatregelen het hardst (ook afbouw dienstverlening)
o velen voelen dat ze geen stem hebben
o minder bereidheid om beleid te steunen
o ondermijnt draagvlak en effectiviteit om uitstoot te verminderen
o versterkt polarisatie in de samenlevin

Question 12

drietrapspracket

Answer 12

1. Belast klimaatschadelijk gedrag op een rechtvaardige manier
2. Geef meer aan wie meer nodig heeft
3. Sla twee vliegen in één klap
   sociale en klimaatdoelstellingen
   sociale en energiezuinige huisvesting
   sociale tewerkstelling in circulaire economie, bv mode

Question 13

internationale solidariteit vandaag

Answer 13

o Hoop, een compas in turbulente tijden (Steven Vromann)
o Hoe toekomstbestendig ben je? - actieplan
o Hoe kan het sociaal werk toekomstbestendig zijn?
o Actieve hoop (Joanna Macy)

Question 14

globale risico’s voor de komende 5 tot 10 jaar VUCA

Answer 14

Extreem weer
o Droogte, overstroming, hittegolven, stormen
o Economische gevolgen
o Armoede, schuldencrisis
o Falende overheid
o Openbaar vervoer, onderwijs, zorg, veiligheid
o Milieuschade door de mens
o Geopolitieke conflicten
o Technologische disruptie
o Polarisatie
o Zwarte zwanen
o Onvvoorspelbare gebeurtenissen

Question 15

mogleijke reacties bij klimaatramp

Answer 15

Vluchten
o Geen nieuws kijken/lezen, feesten, consumeren
o Zelfvoorzienend worden
o Vechten
o Klimaatmarsen, burgerlijke ongehoorzaamheid, actie, probeert controle te krijgen
o Bevriezen
o Angstig, depressief, apathisch, gevoelloos
o Psychische druk door stress en onzekerheid
o (klimaatangst, klimaatdepressie)
o Verbinden
o Elkaar verwittigen, samen een plan maken, elkaar troosten en zorg dragen. Verbinden met
elkaar, buren, samenleving, voorbereiden, veerkracht ontwikkelen

Question 16

ecosociaal werk paradigma

Answer 16

o Sociale rechtvaardigheid gaat samen met ecologische rechtvaardigheid
o = meer dan een technologisch vraagstuk en van individuele gedragsverandering
o = meer dan praktische of psychosociale hulpverlening aan individuen
o Er moeten dringende vragen worden gesteld bij de bestaande maatschappelijke orde, die enkel gericht
is op economische groei.
o Precies daarin heeft het sociaal werk, dat terecht wordt omschreven als een mensenrechtenberoep,
een opdracht te vervullen. Maar daarbij zal het niet alleen moeten opkomen voor de belangen van de
kwetsbare groepen, maar ook voor de kwetsbare natuur collectief behartigen (politiserend werken).
o Vraagt circulair-inclusieve ethiek

Question 17

perspectieven van ecosociaal werk

Answer 17

o KRUISPUNTDENKEN of INTERSECTIONALITEIT
o discriminatie en privilege in beeld op verschillende aspecten van je identiteit
o Ecofeminisme (exploitatie en onderdrukking van aarde en vrouwen vanuit patriarchale en
kapitalistische samenleving)
o → inclusief & participatief
o RECHTENPERSPECTIEF
o Mensenrechtenperspectief → rechten voor dieren / natuur
o INTERSECTIONAL ENVIRONMENTALIST
sociale én klimaatrechtvaardigheid voor mens én planee

Question 18

is ongelijkheid een probleem

Answer 18

Waarom niet?
* niet iedereen vindt ongelijkheid een probleem
* sommigen focussen op het bestrijden van extreme armoede (ging de goede kant uit, covid en
internationale conflicten bemoeilijk(t)en)
* Waarom wel?
* ethische vraagstelling: Welke verschillen zijn aanvaardbaar? Welke ‘arbeid’ of ‘verdienste’
wordt beloond?
* Verdienstenargument
* rechtvaardigheidsargument
* kapitaal versterkt kapitaal - erfenissen
* kapitaal = macht → bedreiging democratie (ongelijke toegang tot politici en beleid) & klimaat
* Meer ongelijkheid polariseert meer, bemoeilijkt draagvlak
* Meer korte termijndenken bij (bandbreedte, schaarste)

Question 19

ongelijkheid in belgie

Answer 19

GOED NIEUWS
o Krantenkop in december 2022: ‘Gemiddelde Belg op één na rijkste van Europa’
o Relatief grote middenklasse
o (automatische indexering van de lonen)
o Relatief sterke sociale zekerheid en uitgebouwde gezondheidszorg

Question 20

degrowth

Answer 20

definitie
o ‘een geplande vermindering van het gebruik van energie en hulpbronnen, om de economie
weer in evenwicht te brengen met de levende wereld op een manier die de ongelijkheid
vermindert en het menselijk welzijn verbetert.’
Jason Hickel
* Doel degrowth
o economie rond menselijk welzijn in plaats van kapitaalaccumulatie en eindeloze groei.
o doel = welvaart eerlijker te verdelen én planetaire grenzen respecteren, vooral verminderling
vervuilende consumptie in rijke landen. Niemand bepleit dat groei in ontwikkelende
economieën tot stilstand moet worden gebracht.
o doel is niet om het BBP te laten krimpen
o maar om de materiële productie en consumptie in de economie minder belangrijk te maken –
daar slaat de ‘krimp’ op. Als bijeffect van die agenda is het wel waarschijnlijk dat het bbp
krimpt.

Question 21

groene groei

Answer 21

= ecologisch houdbare economische groei’ die ‘binnen de negen planetaire grenzen blijft én geen
grondstoffen uitput’ (Barbara Baarsma)
* Voorstanders van ‘groene groei’ zeggen dat we economische groei juist nodig hebben om de
ecologische en sociale crises van dit moment te lijf te gaan.
o Innovatie
o Investeringen

Question 22

degrowth en groene groei gelijkenissen

Answer 22

Gelijkenissen
o bbp een zeer beperkte maatstaf voor vooruitgang en welzijn is.
o krimp nodig van fossiele consumptie
o Selectieve krimp en selectieve groei
o Verplichtende maatregelen nodig (bv Europa ecodesign richtlijn)
o Steady-state economy onttrekt niet meer dan er geregenereerd kan worden en vervuilt niet
meer dan er geabsorbeerd kan worden door ecosysteem
o Uitdaging om draagvlak te creëren
o nog niet heel concreet uitgewerkt

Question 23

degrowth en groene groei verschillen

Answer 23

verschillen
o ‘geloof’ of dit binnen het huidige kapitalistisch systeem kan: kunnen economische groei en
effectieve milieubescherming samengaan?
o Volgens groene groei:
▪ Je kan geen draagvlak creëren als mensen enkel gevoel hebben dat er iets wordt
afgenomen
▪ Krimp voedt dan wantrouwen en polarisatie
▪ Groei is nodig om vertrouwen te houden en de transitie te betalen
o Volgens degrowth:
▪ Ook kapitalistische uitwassen voeden wantrouwen bij de verliezers