Klima i biljni pokrivač Flashcards
Makroklima (klima velikog područja)
merne vrednosti klimatskih elemenata izmerene na stanicama međusobno udaljenim 50-100 pa i više km u dužem vremenskom periodu
Prizemni sloj vazduha
sloj vazduha do visine od 2m
Fitoklima
klima prizemnog sloja vazduha
Ekoklimatologija (klimatologija staništa)
nauka o prizemnoj klimi
Šumarska mikroklimatologija
bavi se proučavanjem atmosferskih procesa i odgovarajućih fenomena u biosferi
proučava razmenu mase i energije kao i njihovu
transformaciju u sistemu tlo-biljka-atmosfera, u kome su
fizički procesi modifikovani fizičkim fakrotima
Biosfera
deo sistema Zemlja-atmosfera u kome postoji
život
Biosfera šumskih staništa
prostor koji počinje sa najdubljim korenovim
sistemom kod drveća pa do visine od nekoliko metara
iznad gornjeg sprata šumskog staništa
Uticaj vremena i klime na biljni pokrivač
određen je energetskim bilansom atmosfere (iznosom
sunčeve energije i njenim gubicima na izračivanje, evapotranspiraciju i akumulaciju u tlo)
Šume menjaju klimu
utičući na: T, vlažnost, vetar, padavine, bilans vlage u zemljištu
Ponašanje šume
šuma se ponaša kao aktivna meteorološka oblast, koja
značajno menja transporte toplote i vodene pare, a
pogotovo pravac i brzinu vetra
sve šume nemaju istu mikroklimu
razlikuju se u pogledu transpiracije, uslova vlažnosti, fizičkih karakteristika lišća i prizemnog pokrivača
Raspoloživa energija u šumi
iznos čistog zračenja koje dopire do najvišeg sloja šumskog pokrivača
Jedinstveni aktivni sloj šume
aktivni sloj biljaka i aktivni sloj zemljišta
aktivni sloj šume poseduje osobine: refleksije,
apsorpcije i propuštanja zračenja
Energija potrebna šumi za proces fotosinteze
iznosi oko 1% energije sunčevog zračenja (3,5-7 W/m2)
potrošnja energije na fotosintezu je ekvivalentna
dobitku energije kod disanja biljaka
Toplotni bilans šumske sastojine
zavisi od stanja vremena u području gde se šuma nalazi
Potrošnja energije kod biljke
5-95% na razmenu toplote
95-5% na transpiraciju
u našoj zemlji 65-70% na transpiraciju, a 30-35% na razmenu toplote
Sinteza hlorofila
na formiranje hlorofila u listu, prevashodnu ulogu ima
vidljivi deo sunčevog spektra
za sintezu hlorofila i njegovu akumulaciju u listu,
najznačajnije su talasne dužine koje odgovaraju plavoj i
crvenoj boji vidljivog zračenja
heliofitnom biljkama potreban je veći intenzitet
osvetljenja nego sciofitnim
Porast lista
za normalan rast lista potrebno je da intenzitet plavo-
ljubičastog dela sprektra bude dvostruko veći od
intenziteta crvenog dela spektra
Prenos energije zračenja
prenos energije zračenja unutar neke sastojine oređen
je optičkim karakteristikama šumskog skolpa
u zavisnosti od sklopljenosti sastojine kao i drveća
zavisi količina primljenog zračenja unutar sastojine
Refleksivnost
maksimum refleksivnosti od oko 40% je na talasnim
dužinama oko 0,6µm, koje odgovara zelenoj boji u
sunčevom spektru, pa list vidimo kao zelen
koeficijent refleksivnosti raste sa porastom zenitnog
ugla Sunca
refleksivnost kod četinara je manja nego kod lišćara
(5-14%)
Transmitivnost
koeficijent transmitivnosti kratkotalasnog sunčevog
zračenja u toku vegetacije u sloju lisne mase menja se
u zavisnosti od vrste drveća
koeficijent transmitivnosti opada sa porastom zenitnog
ugla Sunca
Sposobnost apsorpscije šume
zavisi od sastava šume i
prizemne vegetacije i stepena vlažnosti zemljišta
Albedo šumskog pokrivača
zavisi od: karaktera oblačnosti, odnosa između direkte i
difuzne radijacije, hrapavosti šumskog sklopa i načina
reflektovanja zračenja
pošto pojedinačan list reflektuje kao ravna površina, a
krošnje drveća dobro hvataju sunčevo zračenje, to je
albedo šumskoh sastojina upola manji od albeda
pojedinačnog lista
najveći pad albeda je u oblasti vidljivog zračenja (FAR)
Albedo lišćara i četinara
najmanji albedo imaju krune četinarskog, a najveći
krune lišćarskog drveća
mešoviti lišćari 21%
mešoviti četinari 16,3%
Temperatura vazduha u šumi
tokom letnjih dana T vazduha u šumi raste od površine
tla prema krunama (do visine maksimalne gustine
kruna), a zatim opada sa visinom u slobodnoj atmosferi (inverzija)
tokom noći, usled izraženog hlađenja sa gornjih
granica krošnji, T vazduha u šumi raste idući od krošnji
ka površini tla (konverzija)
Temperaturni talas
tokom leta, na nivou kruna drveća (visine 14-15m) i prostire se na dole i na gore opadajući u amplitudi
Vetar u šumi
formiranje strujnica i izgled polja vetra u šumi i iznad
nje zavisi od mnogih faktora, najvažniji su visina,
gustina i sklopljenost kruna
Vazdušni jastuk
ako je šuma dovoljno visoka i gusta, na navetrenoj strani šume formira se u prizemnom sloju vazduha turbulentno strujanje čija veličina i visina zavise od visine i gustine šume
ovo turbulentno kretanje formira “vazdušni jastuk”
Vazdušno strujanje na šumskim proplancima, sečinama i oplodnim jezgrima
vazduh struji iznad šume, kada naiđe na proplanak… formira se turbulentno kretanje vazduha, usled koga dolazi do mešanja vazdušnih masa
mogu imati negativan uticaj
zavisi od veličine proplanka i vrste šume koja ga okružuje
Strujanje vazduha kroz retku šumu
izostaje formiranje turbulentnog strujanja
postoji mogućnost jačeg prodora vetra u unutrašnjost šume
Vlažnost vazduha u šumi
u toku leta vazduh u šumi je vlažniji od vazduha izvan
šume
glavna aktivna površina sa koje se vrši isparavanje u
šumi je površina lišća i četina u krunama drveća
osnovni pokazatelj transpiracije je intenzitet
transpiracije
kada je zemljište suvo izvor vodene pare su krune drveća
maksimalna količina rose na 1,5m i opada prema zemljištu
Intenzitet transpiracije
količina vode izražena u mm koja transpiriše sa jedinice površine lista ili četine u jedinici vremena
Padavine u šumi
na projekciji ivica krune nastaje maksimum padavina
110-160% padavina na slobodnom prostoru
Kapacitet kvašenja
količina vode koju krune, zavisno od uslova, mogu da
zadrže sve dok voda ne počne da otiče na zemljište
najčešće iznosi 1-3 litra vode po kvadratnom metru
nakvašene horizontalne projekcije kruna
Intercepcija (zadržavanje padavina)
ukupni gubitak vode usled kvašenja i isparavanja
veliki uticaj na intercepciju ima sam intenzitet padavina
zavisi od klimatskih karakteristika područja: režima padavina, temperature, vlage vazduha i brzine vetra
pokrovnosti šume i od starosti sastojine
Uticaj šuma na širu okolinu
uticaji klimatske prirode: na padavine, na polje vetra, na
ublažavanje klimatskih ekstrema
uticaji neklimatske prirode: regulisanje sadržaja vode u
zemljištu na nekom području, na erozione procese
izazvane vetrom (eolska erozija), vodotocima (fluvijalna)
ili kišom (pluvijalna), na regeneraciju i filtraciju
prizemnog sloja vazduha
Uticaj šume i vegetacije na klimu okoline
šuma i niža vegetacija u njoj čine klimu okoline
umerenijom i vlažnijom
ima zaštitni efekat jer štiti svoju širu okolinu od
negativnih uticaja hladnih ili toplih i suvih vetrova
povećava godišnju količinu padavina od 2 do 10%
Šuma kao filter-sistem prizemnog sloja vazduha
šuma efikasno čisti vazduh od svih vrsta aerosola, a
ujedno ga regeneriše ispuštanjem kiseonika
Uticaj šume na oticanje vode
u znatnoj meri smanjuju površinsko oticanje vode
koeficijen površinskog oticanja sa nekog područja
zavisi pre svega, od pošumljenosti sliva, ali i od vrste i
ispranosti zemljišta
