Kafli 3 - Að skilgreina og mæla breytur

Question 1

Um bókina

Answer 1

Uppbygging kaflanna

• námsmarkmið kaflans
• skilgreiningar
• námsmat (svör í lok kaflans)

Question 2

Hvað eru breytur?

Answer 2

Eiginleikar eða aðstæður

• sem breytast
• eða hafa mismunandi gildi fyrir mismunandi einstaklinga.

Dæmi um breytur
- aldur, hæð, þyngd, kyn, augnlitur.

Question 3

Breytur í rannsóknum

Answer 3

hlutlægar: vel skilgreindar og auðveilt að mæla þær
- hæð, þyngd.

huglægar: óhuglægar eigindir; flóknari mælingar.
- áhugahvöt eða sjálfsvirðing.

Question 4

Hvað eru hugsmíðar, tilgátulíkön?

Answer 4

• Huglægar eigindir eða gangvirki byggð á kenningu og vangaveltum.
• Ekki sýnilegar en eru taldar vera til.
• Auðvelda að skýra og spá fyrir um hegðun samkvæmt kenningum.
• Hugsmíðar eru verkfræði til að auðvelda skilning á sálfræðilegum fyrirbærum.
• Hugsmíðar eru hugtök sem lýsa einhverri hegðun, eða hegðunarmynstri, sem telst þá til marks um hugsmíðina

Dæmi:

• Afbrýðisemi
• Sjálfstraust
• Greind
• Þetta er allt óáþreifanleg fyrirbæri sem við gætum samt tekið upp á að nota til útskýringar á hegðun og hægt að rannsaka þessi fyrirbæri.

Question 5

Aðferð við skilgreina og mæla hugsmíðar

Answer 5

Hugsmíðar eru breytur sem hvorki er hægt að fylgjast með né mæla beint

Dæmi:
- greind er hægt að skilgreina(eða aðgerðabinda) sem skor á greindaprófi

-Það er hægt að skilgreina hungur sem fjölda klukkustunda án matar

Question 6

Aðgerðabinding

Answer 6

Þegar við skilgreinum nákvæma merkingu breytna úr tilraunum út frá aðgerðum og mælingum.

Frumbreyta
- breyta sem rannsakandi hefur stjórna á

Fylgibreyta
- breyta sem rannsakandi mælir; mælibreyta

Question 7

Aðgerðabinding frumbreytna

Answer 7

Lýsir nákvæmlega hvernig við stjórnum frumbreytum

Question 8

Aðgerðabinding fylgibreytna/mælibreytna

Answer 8

Lýsir því nákvæmlega hvernig við mælum fylgibreytuna

Question 9

Aðgerðabinding - gagnsemi

Answer 9

Til að margir geti stundað rannsóknir á sama fyribærinu, með sömu inngripum
- Er nauðsynlegt að aðgerðabindahugtök.

Það verður að vera skýrt hvað við erum að mæla.
- hugarreikningur: í samhengi tilraunar…

Það verður að vera skýrt hvernig við höfum áhrif á það.
- Ótti: í samhengi tilraunar..

Question 10

Aðgerðabinding - vankantar

Answer 10

Aðgerðabundið hugtak er ekki það sama og hugtakið sjálft.

Við getum auðveldlega aðgerðabundið kvíða, sem niðurstöðu svara af eftirfarandi spurningalista:

• Hvað áttu marga ketti?
• Hversu oft ferðu á klósettið
• Hvað borðaru marga kleinuhringi í mánuði?
• Áttu fleiri en eitt sett af náttfötum?

Allir geta mælt “kvíð” á sama hátt og við, en þessi notknun hugtaksins er augljóslega ekki réttmæt.

Aðgerðabinding er vandasöm og hana þarf að líta gagnrýnum augum.
- erum við að mæla það sem við viljum mæla?

Question 11

Aðgerðabinding - val

Answer 11

Hvað hefur verið gert áður?
- ef svo er, þá leit í greinum.

Nota hefðbundna aðgerðabindingu.
- það er eina leiðin til að hægt sé að bera saman okkar niðurstöður og annara.

Question 12

Samkvæmni og áreiðanleiki

Answer 12

Tengd hugtök en ekki alveg þau sömu

Ef mælitæki er áreiðanlegt er samkvæmni einnig mikil

Samkvæmi.

• hversu líkar mælingar tveggja mælitækja sem eiga að mæla það sama eru?
• hversu líkar eru mælingar yfir tíma?

Question 13

Samkvæmni mælinga

Answer 13

Hægt að mæla með því að reikna fylgni á milli tveggja mælinga sem sýna á fylgnirit.

Jákvæð tengsl:
- báðar mælingar breytast eins og upp.

Neikvæð tengsl:
- Báðar mælingar breytast eins og niður.

• Er fullkomin ef fylgnin er 1,0 eða -1,0.
• Er engin ef fylgnin er 0,0
• Missterk og fylgistuðullinn segjir til um styrkinn.

Question 14

Réttmæti mælinga

Answer 14

Að staðfesta réttmæti
- mæliaðferðin verður að fanga nákvæmlega breytuna sem henni er ætlað að mæla.

dæmi: mælir greindapróf greind og nákvæmlega?

Question 15

Sýndaréttmæti:

Answer 15

• einfaldasta aðferðin og sú sem hefur minnst vísindalegt gildi
• mæliaðferðin virðist mæla það sem henni er ætlað að mæla.
• sýndarréttmæti á við um hversu trúverðugar mælingar okkar eru.

Mæling á hitabreytingum í potti
- nota nitamælir eða þennslu vatnsins?

Mæling á stærð augasteins.
- nota reglustiku eða augnhreyfingamæli?

Ef mælitækin okkar líta ekki út fyrir að gagnast, getur verið að þátttakendur taki verkefnið síður alvarlega.

Question 16

Samtímaréttmæti

Answer 16

Nýtt mæli tæki og kvíði mældur..
Gamalt og traust mælitæki og kvíði mældur..

Sömu þátttakendur og sami tími.

Hversu vel ber mælingum saman?

Question 17

Forspárréttmæti

Answer 17

Hversu vel spáir mælitækið fyrir um hegðun í framtíðinni miðað við kenningu?

Forspáréttmæti samrændraprófa er hátt, EF þau spá vel fyrir námsárangur í framhaldsskóla.

Forspáréttmæti rannsóknar á hugrænni atferlismeðferð er hátt ef niðurstaðan spáir fyrir um hvaða hópar hafa gagn af hugrænni atferlismeðferð.

Question 18

Hugsmíðaréttmæti

Answer 18

Erum við að mæla það sem við viljum mæla?
- til þess að mæla rétt þarf hugsmíðin að vera vel skipulögð og í samræmi við þá kenningu sem hún er byggð á.

Niðurstöður mælinganna eru nákvæmlega í samræmi við breytuna, sem verið er að mæla
- hugsmíðaréttmæti er ekki fullkomið en batnar eftir því sem hugsmíðin er rannsökuð meira.

Question 19

Samleitniréttmæti

Answer 19

Sterk tengsl milli mælinga tveggja eða fleiri mælitækja sem mæla sömu hugsmíð.
- til dæmis kvíða

Question 20

Aðgreinaréttmæti

Answer 20

Lítil eða engin tengsl milli mælinga tveggja mismunandi hugsmíða
- tildæmis milli þunglyndis og kvíða.

Question 21

Áreiðanleiki mælinga

Answer 21

Áreiðanleiki mælinga
- stöðuleiki eða samkvæmi mælinga með sama mælitækinu eða mælingaraðferð.

Hugtakið áreiðanleiki
- ósamkvæmni og ónákvæmi er vegna skekkju eða villu.
- mælt gildi = raunverulegt gildi + snekkja.
——
Skekkjur/villur í mælingum?
- skekkjur þess sem mælir
- mannleg mistök geta valdið skekkjum.
- breytingar á aðstæðum
- erfitt að halda kjöraðstæðum óbreyttum
- Þátttakendur breytast
- Geta breast milli mælinga, voru þeir jafn einbeittir í báðum mælingunum?

Question 22

Raðprófanir

Answer 22

Prófun og endurprófun

- niðurstöður tveggja samliggjandi mælinga á sama einstaklingi bornar saman og fylgnin reiknuð.

Question 23

Samtímaprófanir

Answer 23

Áreiðanleiki mælingamann

- hversu sambærilegar eru mælingar tveggja mælingamanna sem mæla/meta það sama á sama tíma.

Question 24

Innri samkvæmni

Answer 24

Hversu samkvæmt mælitækið er í raun.

• helmingunaráreiðanleiki
• prófinu skipt í tvennt
• reiknaðar niðurstöður fyrir hvorn helming fyrir sig
• niðurstöður bornar saman.

Mælitæki getur ekki verið réttmætt ef það er ekki áreiðanlegt.

Mælitæki getur verið áreiðanlegt þó það sé ekki réttmætt.

Question 25

Mælingar og kvarðar

Answer 25

Mælingar eru ferli til að flokka einstaklinga í hópa
- mælikvarðar eru sett flokka sem má nota til flokkunar. (td háskóla próf, framhaldspróf, grunnskólapróf…)

Í mæliferlinu eru tveir þættir

• flokkarnir sjálfir
• ferli til að flokka einstaklinga.

Question 26

Flokkar kvarða

Answer 26

Flokkakvarði
- gefur eingöngu til kynna mun á milli flokka en ekki magn.

Raðkvarði

• mæla huglægann mun (hversu sammála einhverju td.)
• gefa til kynna bæði mun og magn en jöfn bil eru ekki milli flokka.
• ekki hægt að beita stærðfræði við úrvinnslu

Þrepa og hlutafallskvarðar

• einning kallaðir jafnbilakvarðar
• jafnt bil á milli talna
• veita uppl um mun og magn
• eins og á reglustiku eða málbandi
• Hlutfallskvarði hefur raunverulegann núll punkt en þrepakvarði ekki.
• hægt að beita stærðfærði við úrvinnslu (meðaltal, staðalfr´svik, dreifni, hægt að nota marktektarpróf).
• munur ekki alltaf skýr

Question 27

Að velja kvarða

Answer 27

Hvað geta kvarðarnir sagt okkur?

• Flokkakvarði: það er munur eða það er ekki munur.
• Raðkvarði: ef það er munur fylgir honum stefna. (er þetta meira en hitt?)
• Þrepakvarði: mælir stefnu og magn mismunar.
• Hlutfallskvarði: mælir stefnu, magn og hlutfall mismunar.

Question 28

Hvað og hvernig er mælt?

Answer 28

Sjálfsmat

• þátttakandinn spurður beint þegar rannsaka í tiltekna hegðun.
• bein mæling en réttmæti vafasamt

Því fjölbreyttari mælingar á sömu hugsmíð, því traustari niðurstöður

• en þessu geta fylgt ýmiss vandamál (tölfræðileg úrvinnsla verður flóknari, ekki víst að mælingum beri vel saman).
• ein hugsanleg lauen til að minnka vandann).

Question 29

Lífeðlisfræðilegar mælingar

Answer 29

Eru taldar birtingamyndir undirliggjandi hugsmíða
- vitnámsbreyting(GSR) og segulómmyndun(MRI)

Þetta eru hlutlægar mælingar

• það þarf tækjabúnað og stundum dýran.
• ekki endilega réttmæt mæling á hugsmíðinni.

Question 30

Hegðunar mælingar

Answer 30

Eru byggðar á sýnilegri hegðun sem hægt er að fylgjast með og mæla.

Rannsakendur hafa úr miklu að velja

Galli: hegðunin getur verið tíma eða aðstæðubundin

Question 31

Næmni mælitækja

Answer 31

Áhrif spannar:

• Rjáfunarrif (skorin hópast saman við efri enda kvarðans).
• Gólfhrif (skorin saman við neðri enda kvarðans).

Question 32

Sýndarhrif

Answer 32

Eitthvað sem fer fyrir slysni slæðist inn í mælingar eða athuganir.
- áhrif rannsakanda (rannsakandinn gæti óvart haft áhrif á framgang rannsóknarinnar og þannig haft áhrif á niðurstöður).

Question 33

Draga úr áhrifum rannsakanda

Answer 33

Staðla eða sjálfvirkni væða tilraunina.

Einblind rannsókn
- rannsakandinn veit um væntanlegar niðurstöður en þátttakandinn ekki (bokin röng)

Tvíblind rannsókn
- hvorki rannsakandi eða þátttakendur vita um væntanelegar niðurstöður

Question 34

Þóknunarhrif

Answer 34

Þegar ehv í tilraunaaðstæðum gefur vísbendingu um hvað sé æskilegt hegðun/svörun þátttakandans.

Til dæmis þegar rannsakandinn virðist ánægður með ákveðna svörun, en ekki aðra.

Þátttakandinn getur séð í gegnum tilgátuna og reynt að þóknast rannsakanda með því að laga hegðun sína að því.

Dæmi:
“góði þátttakandinn”
- gerir það sem getur til að styðja tilgátu rannsakandans.

“Neikvæði þátttakandinn”
- gerir það sem hann getur til að hegða sér öfugt við tilgátuna.

Áhyggjufulli þáttakandinn
- vill sýna sig í sem bestu ljósi

Dyggi þátttakandinn
- fylgir fyrirmælum nákvæmlega

Question 35

Að velja mæliaðferð

Answer 35

Byrja á því að leita í greinum

• ef fleiri en ein viðurkennd mæliaðferð (hvað hentar þér best?)
• er næmnin(spönnin) innan þeirra marka sem þú átt von á?
• hvernig er mæliaðferðin kvörðuð?

Question 36

Áhrif þýðinga og menningar

Answer 36

Spurningalisti háðir tungumáli

• þýðing úr einu máli í annað getur breytt eiginleikum listans(hægt að draga úr þessum áhrifum með því að þýða fyrst á nýja málið og svo tilbaka á það gamla)
• sami listi og mismunandi menning.