Interdyscyplinarność Flashcards
Metafora umysłu jako procesora
- przetwarza informacje, ale podlega pewnym ograniczeniom
- rozwój koncepcji uwagi - nasz system poznawczy jest zarządzany, kieruje się jakimiś priorytetami przy przyznawaniu zasobów podczas wykonywania zadań
Teoria zasobów poznawczych: Kahneman, 1973
- uwaga jako system dysponujący pulą zasobów umożliwiających przetwarzanie informacji
- zdolność zależy od wielkości wysiłku, jaką wkładamy w wykonanie zadania - ograniczenie dotyczy czynności wysiłkowych, które wykonujemy w tym samym czasie i mamy limit ich wykonywania
- sprawność wykonywania czynności intelektualnych zależy również od pobudzenia
- możliwosci przetwarzania informacji zależą od dostępnych informacji oraz od czynników niespecyficznych (wysiłek, pojemność, uwaga) - rodzaj ograniczonego zasobu dostępnego w danej sytuacji, który umożliwia przetworzenie tych informacji
Teoria ograniczonych i niespecyficznych zasobów uwagi
- dotyczy uwagi podzielnej czyli zdolności do wysiłku rozumianiego jako możliwość przetworzenia przez uwagę dostępnych w danej chwili informacji
- dysponujemy pulą niespecyficznych zasobów uwagi, które obsługują wszyskie możliwe procesy mentalne
- zasobochłonność procesu jest pochodnąkontroli jaką nad nią posiadamy - im czynność bardziej zautomatyzowana, im bardziej wymaga kontroli, tym baedziej podlega ograniczeniom
Możliwości przetwarzania informacji
- różnorodne determinanty wpływają na pobudzenie, a pobudzenie reguluje dostępne zasoby - ten zbiornik powoduje, ze możliwości przetworzeniowe są mniejsze lub większe i są związane z polityką alokacji (na co uwaga przeznacza zasoby)
- na politykę alokacji wpływają: trwałe dyspozycje, chwilowe intencje, ocena zapotrzebowania dostępnych zasobów
- rzeczywiste zasoby dostarczane do obsługi zadania głównego do pewnego stopnia wystarczają na pokrycie wymogów zadaniowych, ale jak rośnie zapotrzebowanie wymogów zadaniowych, zasoby dostarczone zaczynają opadać
Idea zadań równoległych
- zadanie A i B wykonywane w tym samym czasie
- obciążenia w tych zadaniach mogą być regulowane niezależnie
- można również zmieniać ich priorytet
- zjawisko przetargu - wraz z ilością jednostek uwagi rośnie poziom wykonania danego zadania: wykonanie jednego zadania osłabia wykonanie drugiego
- ale nie zawsze! Norman, Bobrow: funkcja wykonania pojedynczego zadania (nie wszystkie ograniczenia, z jakimi mamy do czynienia, mają charakter ograniczeń z uwagi na możliwości przetwarzania informacji)
Metafora zasobów poznawczych
- przykład interdyscyplinarności: badania w psychologii poznawczej zrewolucjonizowały psychologię społeczną
- model dwuprocesowy, Kahneman - nasz umysł może działać w dwóch jakościowo odrębnych trybach funkcjonowania poznawczego
Kahneman: model dwuprocesowy, system 1
- automatyczny, impulsywny, bezrefleksyjny, nie wymaga wysiłku - pierwotny
- automatyzymy (są szybkie, nie refukują zdolności wykonania innych czynności, są nieuniknione)
Kahneman: model dwuprocesowy, system 2
zwiazany z wysiłkiem, wymaga kontroli, jest ograniczony z uwagi na dostępne zasoby
Teoria stereotypizacji
- opiera się na modelu dwuprocesowym
- zakłada, ze stereotypizacja zachodzi automatycznie (system 1)
- aby zapobiec stereotypizacji musimy włączyć system 2
- niepowodzenia związane z redukcją uprzedzeń - dynamika między systemami
Balistyczność
raz uruchomiony proces dąży do zakończenia, jeśli nic nie zrobimy - tak działa proces automatyczny (jak jest uruchomiony to jest sztywny, zaprogramowany, działa bez użycia świadomości i intencji)
Kryteria Bargha (1994): czterej jeźdźcy automatyczności
- wydajność (automatyzacja jest wydajna, nie wymaga dużej ilości energii)
- ograniczona intencjonalność
- słaba możliwość kontroli (kontrola wymaga przejścia do systemu 2)
- ograniczona świadomość
Geneza wykorzystania zadań podwójnych w psychologii społecznej
chęć posiadania wygodnych narzędzi do manipulacji zajętością poznawczą
Manipulacja obciążeniem poznawczym w badaniach społecznych
- bierzemy zachowanie społeczne i modyfikujemy je przez jakieś obciążające zadanie poznawcze - obserwowanie zmiany jakościowej w aktywności społecznej
- możliwości: modyfikacja procesu społecznego
Manipulacja obciążeniem poznawczym: Gilbert, Pelham, Krull, 1988
- zadanie: kategoryzacja pewnych zachowań, następnie wnioskowanie (swobodne lub po obciążeniu poznawczym)
- teoria spostrzegania społecznego:
-1. faza automatyczna - wnioskujemy automatycznie o czyichś dyspozycjach
-2. procesy kontroli poznawczej - wyciągnięcie właściwego wniosku - pokazywano nagranie aktorki bez dźwięku: na jednym opowiadała o podróżach, na drugim o życiu seksualnym - zachowywała się niespokojnie, była onieśmielona
- jeśli dostrzegają, ze jej zachowanie moze wynikać z krępującego tematu rozmowy - nie będą myśleć, że jest nieśmiała; jeśli nie widzą takiej przyczyny to moga tak myśleć
- obciążenie pamięci badanych - czytali treść wypowiedzi aktorki i mieli zapamiętac
- wyniki: jeżeli osoba była obciążona poznawczo, to nie była w stanie dokonywać inferencji związanych z czynnikami sytuacyjnymi, a jak osoba nie była obciążona poznawczo, to uwzględniała wpływ czynników sytuacyjnych
Manipulacja obciążeniem poznawczym: Gilbert, Hixon, 1991
- zadanie: uzupełnianie słów dwuznacznych:
-1. aktywizacja stereotypu (pomocniczka Azjatka)
-2. aplikacja stereotypu - (ocena pomocniczki) - na obu etapach obciążano poznawczo
- obciążenie na pierwszym etapie - brak aktywizacji stereotypu
- obciążenie na drugim etapie - częstsza stereotypizacja, wzmocnienie
Typy zadań obciążających
- przechowywanie w pamięci informacji
- przechowywanie w pamięci ciągu cyfr/znaków
- antycypowanie przyszłej aktywności
- zadanie na czas reakcji
- zadanie detekcji sygnałów słuchowych
- manipulacja szybkością ekspozycji elementów zadania głównego
- manipulacja presją czasową
- kontrola motoryczna
- zadanie generowania losowych interwałów czasowych
Zadania obciążające: wnioski
- zadania podwójne zamiast manipulacji trudnością zadania głównego
- staranny dobór zadania obciążającego
- porównywalność wyników uzyskiwanych przy pomocy różnych procedur obciążenia poznawczego - wyniki są nieporównywalne, trzeba trzymać się jednej metody
- kontrola efektywnosci manipulacji przeciążeniem poznawczym
Samoregulacja
- zdolność jednostki do zachowań ukierunkowanych na realizację celów, zachodzącą przez procesy informacyjnefo sprzężenia zwrotnego, monitorowania efektów działania i jego wpływu na dalsze podejmowanie przez jednostkę aktywności
- jedna z kluczowych funkcji Ja - regulacja zachowań celowych jednostki
Samokontrola a samoregulacja
- samoregulacja jest szerszą kategorią, dotyczy wszystkich zachowań ukierunkowanych na realizację celów (również takich, w których nie ma konfliktów)
-
samokontrola jest szczególnym przypadkiem samoregulacji:
1. aspekt wysiłkowy: należy dokonać jakiegoś wyboru
2. jest zamietzoną i dowolną zmianą własnych reakcji
3. dotyczy tych aspektów zachowania, gdzie uwzględnia się świadomoą kontrolę impulsów i popędów organizmu czy też świadomego wysiłku mającego na celu zmianę zachowania - zachodzi na poziomie świadomym
4. mocny przypadek samoregulacji
Baumaister: samokontrola vs. samoregulacja
samokontrola=samoregulacja
Baumaister: założenia leżące u podłoża koncepcji wysiłkowej samokontroli
Utrata samokontroli prowadzi do: uzależnienia, nadużywania używek, zaburzeń odżywiania, przejadania się, nieoczekiwanych ciąż, AIDS i innych chorób przenoszonych drogą płciową, długów, bankrcutwa, braku oszczędnosić, przemoyc, zachowań kryminalnych, palenia papierosów - ogólnie większości dysfunckji człowieka współczesnego świata
Baumaister: model energetyczny
- energia wolincjonalna, energetyczny model zarządczej funkcji Ja
- każde działanie regulacyjne Ja zużywa porcję energii wspólną dla całego organizmu i łatwo się wyczerpuje - metafora zasobów poznawczych
- wyczerpanie przekłada się na utratę zdolności do dalszej samokontroli
- energia się odnawia, ale jest ro czasochłonne (odpoczynek, pozytywne emocje)
Baumaister: metafora mięśnia
- podobnie jak mięsień męczy się w wyniku wysiłku, tak samo nasza zdolność do samokontroli wyczerpuje się w wyniku konieczności samoregulacji
- sprawność samokontroli zależy od zasobów mięśnia w danej chwili
- koncepcja wysiłkowej samokontroli: każdy wysiłek samoregulacyjny prowadzi do wyczerpania ego/woli/Ja
- efekt wyczerpania ego - podstawowy dowód na słuszność postulowanej teorii
- specyfika czynności nie ma znaczenia
Baumaister: energia jako glukoza we krwi
- biologiczny mechanizm wyczerpania - spadek glukozy we krwi po wysiłku, zjedzenie czegoś chroni przed wyczerpaniem
- hipoteza treningu: samokontrolę można trenować
- wpływ odpoczynku i pozytywnych emocji na efekt odtwarzania się zasobów
- motywacja jako moderator wyczerpania (motywacja zmniejsza efekt wyczerpania ego)
- krytyka: glukoza nie jest wskaźniiem energii dostepnej dla organizmu
Baumaister: badanie na wyczerpanie ego
- eksp- zadanie wyczerpujące ego, kont- zadanie kontrolne (bez elementu sprzeczności)
- kontrola nastroju
- mierzenie efektów wyczerpania przez wykonania innego zadania
- kontrola manipulacji eksperymentalnej - odniesienie do fazy manipulacji, ocena trudności zadania
Procedury typowe dla badań nad wyczerpaniem woli
- opieranie się pokusie
- tłumienie emocji
- tłumienie myśli
- zadanie Stroopa (nakładanie na siebie dwóch czynności: zautomatyzowanej i drugiej, mniej zautomatyzowanej, sprzecznej - użycie funkcji wykonawczych i samokontroli)
- odwracanie uwagi
- hamowanie dominującej reakcji
Krytyka teorii Baumaistera: Haager
Baumaister nie wziął pod uwagę kilku moderatorów:
* brak manipulacji czasem wysiłku w zadaniach wymagających samokontroli
* homogeniczność zadań pod względem czasu ich trwania - brak możliwości sprawdzenia jak czas wpływa na wielkość efektu
Śpiewak: badanie nad kosztami przełączania między zadaniami
- kontrola kosztów: powtarzany pomiat zadania, które mierzy konsekwencje wysiłku (test uwagi selektywnej, test zegarów, zadanie detekcji sygnałów)
1. pretest taki sam w obu grupach: BMIS (test na nastrój)
2. manipulacja samokontrolą w grupie eksperymentalnej - powstrzymanie się przed okazywaniem emocji), potem BMIS i test poznawczy - koszty poznawcze większe w grupie eksp. tylko na początku testu poznawczego, przy drugim wykonaniukoszty są wyrównane w obu grupach
3.. kontrola manipulacji
* wyraźne różnice na etapie pierwszego pomiaru testu uwagi (gorsze wykonanie w grupie eksp.)
* zrównanie w dalszych posttestach
Śpiewak: badanie nad kosztami przełączania między zadaniami (II eksperyment)
sprawdzenie warunku, gdzie koszty ptzełączania są wyższe w grupie kontrolnej, ale wysiłek mniejszy
1. BMIS
2. nazywanie kolorowych pasków
3. ocena trudności i wysiłku
4. wysiłek samoregulacyjny
5. uzupełnianie anagramów słownych/tłumienie myśli
6. BMIS
7. ocena trudności wyników
Wyniki badań Śpiewaka nad kosztami przełączania między zadaniami
- przed manipulacją grupy się nie różnią, a po manipulacji zadanie Stroopa oceniane było jako wymagajace znacznie więcej wysiłku w grupie eksp. (to samo z trudnością zadania)
- efekt wyczerpania przestaje zachodzić, gdy koszty przełączenia są kontrolowane oraz gdy dobierzemy zadania tak, że koszty są mniejsze w grupie eksp.
Teoria oczekiwań-wartości
Rola wzbudzonej potrzeby, wartości zachęty i oceny prawdopodobieństwa osiagnięcia celu
* osoby, które wykonują zadanie, które jest nieprzyjemne i frustrujące mogą mieć mniejszą potrzebę zakończenia zadania
* wysiłkowe zadanie może zmniejszać postrzeganie celu jako atrakcyjnego - mniejsze zaangażowanie
Teoria efektu poznawczego rozgrzania
- dowiedziona w badaniach śpiewaka, kłóci się z teorią Baumaiestera
- sam wysiłek nie prowadzi do efektu wyczerpania - intensywne zadanie poznawcze, które jest rozwiązywalne i nie wpływa na ocenę możliwości wykonania zadaniaprowadzi do mobilizacji mentalnej
Badania samoregulacji u osób starszych
- 3 grupy: 25-35, 45-55, 65+
- zadania czysto wolincjonalne
- efekt frustracji w zadaniu znacznie silniejszy u osób starszych
- najmłodsi: efekt mobilizacji
- najstarsi: efekt zgodny z Baumeisterem - wysiłek samokontroli prowadził do wyczerpania i gorszego wykonania anagramów
5 punktów krytyki Baumeistera
- rola kosztów zmiany aktywności
- brak danych dotyczących roli wysiłkowości procesu wywołującego efekt
- wątpliwości co do adekwatności metafory zakładającej interakcję czynników motywacyjnych i wysiłkowych
- rola glukozy
- efekty poznawczej mobilizacji
Redukcja zagrożenia interdyscyplinarnością
- konieczność właściwego rozumienia wykorzystywanych konstruktów teoretycznych
- tworzenie alternatywnych wyjaśnień i ich weryfikacja
- interdyscyplinarność poprzez współpracę ekspertów z różnych dyscyplin
- metafora zupy z gwoździa
