Hoorcollege 2: residuen en contaminanten

Question 1

Residu (v. diergeneesmiddelen)

Answer 1

alle werkzame bestanddelen of de metabolieten daarvan die overblijven in vlees of andere levensmiddelen, afkomstig van het dier waaraan het betrokken geneesmiddel is toegediend.

Question 2

Contaminant

Answer 2

Elke stof die niet opzettelijk aan levensmiddelen is toegevoegd.

Question 3

Groepen van verontreinigingen

Answer 3

• milieucontaminanten > dioxine
• biocontaminanten > gifstoffen gemaakt door levende organismen, schimmels
• verontreinigingen als gevolg van verwerking/bewerking en verpakking
• residuen (dier)behandelingsmiddelen

Question 4

Stapeling in voedselketen

Answer 4

Bijv. concentratie in water/lucht > komt in kleine organismen terecht > vissen > vogels die vissen eten. Mensen kunnen zich ook scharen onder toppredatoren, dus komt in contact met verontreinigingen

Question 5

Overdracht organen & producten

Answer 5

Chemische stof naar bloedbaan > overdracht naar organen (o.a. vetrijke weefsel) > melkklier (melk), ovarium (eieren), uitscheidingsorganen (gal/feces, urine, adem).

Question 6

In welke weefsels zijn de contaminanten te vinden?

Answer 6

• nier en lever > andere organen
• organen > spierweefsel
• ei en melk > spierweefsel
• ouder dier > jonger dier

Question 7

Gevaren van contaminanten

Answer 7

• toxiciteit (frequentie van blootstelling & cocktail effecten)
• mutagene en carcinogene eigenschappen
• teratogeniteit, fertiliteitseffecten
• immunosuppressief
• Neiging tot ophoping (persistentie in lichaam)
• Resistentie inducerend
• Hypersensitiviteit: allergie
• effect op darmflora
• milieutoxisch
• -> gevaar = potentieel risico

Question 8

Acceptable daily intake

Answer 8

Vermijdbaar risico (residu) = aanvaardbare concentraties (ADI)

Question 9

Tolerable daily intake

Answer 9

Onvermijdbare risico (contaminant) = toegelaten concentraties (TDI)

Question 10

Van NOEL naar ADI en TDI naar MRL

Answer 10

NO(A)EL uit tests met proefdieren > via safety factor (ADI of TDI) > dieet (omzetten naar voedingsnormen) > MRL voor elk voedingsbestanddeel

Question 11

NOEL

Answer 11

no observed effect level

Question 12

NOAEL

Answer 12

no observed adversed effect level

Question 13

MRL

Answer 13

maximaal residu limiet

Question 14

Risico verhoudingen

Answer 14

Met toenemend risico:

• ‘novel foods’ en nieuwe technologische processen
• Voeder en levensmiddeladditieven
• componenten uit verpakkingsmaterialen
• dierbehandelingsmiddelen
• pesticiden residuen
• milieucontaminanten (incl. radionuclides)
• toxinen (bacterieel & schimmels)
• microbiologische contaminatie

Question 15

Wanneer eventueel wel probleem?

Answer 15

• Werking:
  a. stoffen met (grote) acute toxiciteit/werking
  b. persistent en accumulerend
  c. carcinogene stoffen
• Gebeurtenis:
  a. lokale besmetting (geen controle)
  b. accidenten (verwisseling, lozingen etc.)
• Groepen van mensen:
  a. YOPI’s

Question 16

Milieucontaminanten

Answer 16

1. Door menselijk activiteit verhoogd
   - zware metalen, radionucliden (jodium, cesium, strontium, voedselketen)
   - xenobiotica: pesticiden (bewust geproduceerd), dioxinen (onbewust)
2. Door natuur verhoogd
   - zware metalen, radionucliden (dioxinen), PAKs

Question 17

Biocontaminanten

Answer 17

• rechtstreeks (bederf): biogene aminen

- door overdracht: fototoxinen, fycotoxinen, mycotoxinen, bacteriële toxinen.

Question 18

Mycotoxinen in voer

Answer 18

• Aflatoxine B1 > lacterende dieren > aflatoxine M1 in melk
• Ochratoxine A > varken > varkensvet
• Zearalenon > fertiliteit (kip, varken) & zeranol: residu of contaminant?

Question 19

Contaminanten door ver-/bewerking

Answer 19

• reactieproducten van additieven
• verpakkingsmiddelen (monomeren, weekmakers)
• reinigingsmiddelen, desinfectantia
• bereiding (roken, BBQ, afbraak residuen)

Question 20

Diergeneesmiddelen

Answer 20

• antibiotica (curatief, preventief, groeibevorderend)
• chemotherapeutica
• parasiticides (eco/endo)
• fungiciden
• coccidiostatica
• anabolica
• sedativa
• NSAID
• -> risico is betrekkelijk (wachttijden)

Question 21

Diergeneesmiddelen: wachttijd = veiligheid

Answer 21

Tijd na toediening tot de concentratie in het product beneden de MRL valt. Afhankelijk van farmacokinetiek en is experimenteel bepaald (bij gezonde dieren).

Question 22

Oorzaken residuen bij slacht

Answer 22

• niet eerbiedigen wachttijd (bewust & onbewust)
• parenterale toediening (sc & im; niet zelden steriele ontstekingen/spuitplekken)
• long-acting formulations
• voer zeldzaam (versleping)
• Off-label use (cascade = preventie)

Question 23

Onacceptabel risico residuen

Answer 23

Verboden stoffen

• MRL kan niet worden vastgesteld:
  a. chlooramfenicol
  b. nitrofuranen
  c. malachiet groen
• MRL mag niet worden vastgesteld
  a. stoffen met een hormonale werking
• -> wel een MRL maar niet vastgesteld in het ‘verdacht’ weefsel/de diersoort

Question 24

Gebruik van anabolica

Answer 24

Sterk werken: diverse synthetische anabolica.
Voorgesteld gebruik lichaamseigen (USA/Canada etc.)
Geen gebruik: verboden voor groeibevordering (EU)

Question 25

Keuring & toezicht

Answer 25

• inspectie (nationaal residu plan)
  a. monitoring = steekproefsgewijs concentratie bepalen
  b. surveillance = gericht zoeken naar iets
• Europese inspectie: food and veterinary office (FVO)
• Zelf-controle: GMP, GVP, TQM, HACCP etc.