Hoorcollege 2: residuen en contaminanten Flashcards
Residu (v. diergeneesmiddelen)
alle werkzame bestanddelen of de metabolieten daarvan die overblijven in vlees of andere levensmiddelen, afkomstig van het dier waaraan het betrokken geneesmiddel is toegediend.
Contaminant
Elke stof die niet opzettelijk aan levensmiddelen is toegevoegd.
Groepen van verontreinigingen
- milieucontaminanten > dioxine
- biocontaminanten > gifstoffen gemaakt door levende organismen, schimmels
- verontreinigingen als gevolg van verwerking/bewerking en verpakking
- residuen (dier)behandelingsmiddelen
Stapeling in voedselketen
Bijv. concentratie in water/lucht > komt in kleine organismen terecht > vissen > vogels die vissen eten. Mensen kunnen zich ook scharen onder toppredatoren, dus komt in contact met verontreinigingen
Overdracht organen & producten
Chemische stof naar bloedbaan > overdracht naar organen (o.a. vetrijke weefsel) > melkklier (melk), ovarium (eieren), uitscheidingsorganen (gal/feces, urine, adem).
In welke weefsels zijn de contaminanten te vinden?
- nier en lever > andere organen
- organen > spierweefsel
- ei en melk > spierweefsel
- ouder dier > jonger dier
Gevaren van contaminanten
- toxiciteit (frequentie van blootstelling & cocktail effecten)
- mutagene en carcinogene eigenschappen
- teratogeniteit, fertiliteitseffecten
- immunosuppressief
- Neiging tot ophoping (persistentie in lichaam)
- Resistentie inducerend
- Hypersensitiviteit: allergie
- effect op darmflora
- milieutoxisch
- -> gevaar = potentieel risico
Acceptable daily intake
Vermijdbaar risico (residu) = aanvaardbare concentraties (ADI)
Tolerable daily intake
Onvermijdbare risico (contaminant) = toegelaten concentraties (TDI)
Van NOEL naar ADI en TDI naar MRL
NO(A)EL uit tests met proefdieren > via safety factor (ADI of TDI) > dieet (omzetten naar voedingsnormen) > MRL voor elk voedingsbestanddeel
NOEL
no observed effect level
NOAEL
no observed adversed effect level
MRL
maximaal residu limiet
Risico verhoudingen
Met toenemend risico:
- ‘novel foods’ en nieuwe technologische processen
- Voeder en levensmiddeladditieven
- componenten uit verpakkingsmaterialen
- dierbehandelingsmiddelen
- pesticiden residuen
- milieucontaminanten (incl. radionuclides)
- toxinen (bacterieel & schimmels)
- microbiologische contaminatie
Wanneer eventueel wel probleem?
- Werking:
a. stoffen met (grote) acute toxiciteit/werking
b. persistent en accumulerend
c. carcinogene stoffen - Gebeurtenis:
a. lokale besmetting (geen controle)
b. accidenten (verwisseling, lozingen etc.) - Groepen van mensen:
a. YOPI’s
Milieucontaminanten
- Door menselijk activiteit verhoogd
- zware metalen, radionucliden (jodium, cesium, strontium, voedselketen)
- xenobiotica: pesticiden (bewust geproduceerd), dioxinen (onbewust) - Door natuur verhoogd
- zware metalen, radionucliden (dioxinen), PAKs
Biocontaminanten
- rechtstreeks (bederf): biogene aminen
- door overdracht: fototoxinen, fycotoxinen, mycotoxinen, bacteriële toxinen.
Mycotoxinen in voer
- Aflatoxine B1 > lacterende dieren > aflatoxine M1 in melk
- Ochratoxine A > varken > varkensvet
- Zearalenon > fertiliteit (kip, varken) & zeranol: residu of contaminant?
Contaminanten door ver-/bewerking
- reactieproducten van additieven
- verpakkingsmiddelen (monomeren, weekmakers)
- reinigingsmiddelen, desinfectantia
- bereiding (roken, BBQ, afbraak residuen)
Diergeneesmiddelen
- antibiotica (curatief, preventief, groeibevorderend)
- chemotherapeutica
- parasiticides (eco/endo)
- fungiciden
- coccidiostatica
- anabolica
- sedativa
- NSAID
- -> risico is betrekkelijk (wachttijden)
Diergeneesmiddelen: wachttijd = veiligheid
Tijd na toediening tot de concentratie in het product beneden de MRL valt. Afhankelijk van farmacokinetiek en is experimenteel bepaald (bij gezonde dieren).
Oorzaken residuen bij slacht
- niet eerbiedigen wachttijd (bewust & onbewust)
- parenterale toediening (sc & im; niet zelden steriele ontstekingen/spuitplekken)
- long-acting formulations
- voer zeldzaam (versleping)
- Off-label use (cascade = preventie)
Onacceptabel risico residuen
Verboden stoffen
- MRL kan niet worden vastgesteld:
a. chlooramfenicol
b. nitrofuranen
c. malachiet groen - MRL mag niet worden vastgesteld
a. stoffen met een hormonale werking - -> wel een MRL maar niet vastgesteld in het ‘verdacht’ weefsel/de diersoort
Gebruik van anabolica
Sterk werken: diverse synthetische anabolica.
Voorgesteld gebruik lichaamseigen (USA/Canada etc.)
Geen gebruik: verboden voor groeibevordering (EU)
