Hoofdstuk 3 Flashcards
Sociale-tijdsdiagnose vraag
= 3de basisvraag vd sociologie
In welke maatschappij leven we thans?
=> Hoe is de hedendaagse maatschappij gestructureerd?
=> Hoe geven de gevonden kenmerken de levenstrajecten en -kansen mee vorm?
=> observeren en conceptueel definiëren van structuurkenmerken
=> Detecteren en analyseren van de structurele maatschappelijke verandering
Taakdifferentiatie
Arbeidsdeling
=> gevolg: gegeneraliseerde afhankelijkheid
Structuurkenmerk/ structureel kenmerk
En essentiële en duurzame eigenschap van een sociaal verband, zoals een samenleving, die licht werpt op haar globale functioneren en geordende karakter
Sociale differentiatie
Het bestaan van verschillen tussen sociale eenheden die aan de hand van een eenduidig principe kunnen worden gedefinieerd
=> structuurkenmerken
Verticale sociale differentiatie
De stratificatie van een samenleving in verschillende lagen die boven elkaar zijn gestapeld
=> ongelijke sociale eenheden
=> klassendifferentiatie, etnische differentiatie, geslachtsdifferentiatie
Horizontale sociale differentiatie
<-> stratificatie
<-> verticale sociale differentiatie
=> gelijke sociale eenheden
=> afhankelijkheidskettingen
Maatschappelijke functies
algemene opgaven waarvoor iedere samenleving zicht gesteld ziet
=> hoe maatschappij dit aanpakt = structuurkenmerk
Functionele differentiatie
Het uiteenvallen van de samenleving in relatief zelfstandige sociale eenheden die zich toeleggen op het vervullen van telkens één enkele maatschappelijke functie
= horizontale sociale differentiatie (gelijkwaardig)
functiesystemen
Functionele sub- of deelsystemen
Structurele verandering
Duurzame ontwikkeling of evolutie die gevolgen heeft voor het globale functioneren en de algemeen ordening van een sociaal verband.
‘Gemeinschaft’ Gemeenschap, versie Tönnies
een sociaal verband waarbinnen een grote onderlinge saamhorigheid of solidariteit bestaat op grond van een sterke wederzijdse affectieve betrokkenheid
- bloedgemeenschap
- plaatsgemeenschap
- geestesgemeenschap
verwijst naar een type samenleving waarin relaties en sociale structuren worden gekenmerkt door intimiteit, solidariteit en wederzijdse afhankelijkheid.
Dit model komt het meest voor in traditionele, rurale gemeenschappen en hechte sociale groepen zoals families en dorpsgemeenschappen.
‘Gesellschaft’ Maatschappij, versie Tönnies
Een berekend individualisme waarbij mensen uit eigenbelang ruilverhouding met andere aangaan contractgeregelde relaties
verwijst naar een rationeel-georganiseerde, formele samenleving waarin relaties gebaseerd zijn op individualisme en functionele belangen in plaats van persoonlijke banden.
Dit concept is typisch voor moderne, stedelijke samenlevingen en wordt gekenmerkt door abstractere, instrumentele relaties.
Doelrationeel handelen
De doordachte of berekende, planmatige omgang met middelen en hun gekende neveneffecten met het oog op het bereiken van een doel
= los van egoïstische, affectieve of traditionele motieven
Doelrationalisatie
Het handelen binnen de verschillende maatschappelijke deeldomeinen wordt almaar doelrationeler
=> taakdifferentiatie
Modernisering
Het modern worden van een voormoderne of traditionele samenleving
= verzamelnaam voor vele veranderingen
VWD: daling sterftecijfer + daling geboortecijfer, ingrijpen op vruchtbaarheid, scholarisatie
Moderniteit
Het geheel van structuurkenmerken dat een moderne samenleving en cultuur karakteriseert
veelvoudige moderniteit
Varianten van moderniteit
Ruimte van plaatsen (space of spaces)
Een geheel van gescheiden geografische plaatsen of territoria waarbinnen mensen met elkaar omgaan op basis van fysieke copresentie
Ruimte van stromen (Space of flows)
gelijktijdige verplaatsingen van de diverse componenten tussen uiteenlopende plaatsen
Crux van huidige financiële wereldmarkt
-Hypersensibel mondiaal netwerk (belang van digitale comm.)
- Globalisering + neoliberale deregulering: hiërarchische ontkoppeling tussen de financiële en de reële economie
- niets/niemand controleert de financiële wereldeconomie, maar iedereen voelt er de werking van
- beperkt zicht op gevolgen van eigen handelen -> kuddegedrag
Financialisering van de economie
De financiële waardebepaling van bedrijven heeft zich deels losgezongen van hun reële waardeproductie
functioneel gedifferentieerde globalisering
Globalisering is een meervoudig proces, omdat het zich afspeelt binnen de voorheen al bestaande matrix van functionele differentiatie
=> migratiebewegingen
=> ontkoppelen van territiorialiteit en sociabiliteit, fysiek en temporeel samenzijn
VWD: Lingua Franca ‘global english’
culturele homogenisering
De uitvlakking van culturele verschillen door de globale distributie en receptie van dezelfde cultuuruiting (bv. taal)
=> cult. imperialisme
Globalisering, versie ‘links’
een mondiaal systeem met een westers centrum en een uitgebreide periferie dat tot op een zekere hoogte de vroegere koloniale verhoudingen continueert
Glocalisatie
Het in elkaar grijpen van het globale en het lokale niveau, dus van globaal circulerende stromen en meer plaatsgebonden, territoriaal afgegrensde cultuuruitingen en culturele praktijken
Culturele hybridisering (Creolisering)
Het vermengen van globale formats met lokale vormen van culturele expressie
Individualisering
Sociaal- cultureel bekeken: detraditionalisering of ontroutinisering van het individuele leven
Individueel bekeken: een toegenomen persoonlijke beslissingsvrijheid of autonomie
≠ meer egoïsten/ alleenstaanden
≠ niet langer in sterke sociale bindingen (zelfs meer afhankelijkheid)
=> secundaire standaardisering van de levensloop
VWD: verbetering van de levensomstandigheden
Traditie
Een geheel van vanzelfsprekende opvattingen en handelingsgewoonten dat ver terugreikt in de tijd en zonder veel reflexiviteit van generatie op generatie wordt doorgegeven
Zuil
Omkadert zijn leven van de wieg tot het graf via een netwerk van organisaties de alle dezelfde levensbeschouwing uitdragen; het netwerk is tevens aangesloten op een politieke partij die de zuilbelangen in de sfeer van politiek en beleidsvoering behartigt
Immanente paradox van keuzes
Een vrije keuze maken betekent de keuzevrijheid vernietigen
=> Keuzedwang, keuzestress, fomo
De immanente paradox van keuzes ontstaat doordat keuzes enerzijds de vrijheid en de mogelijkheid bieden om het gewenste pad te volgen, maar anderzijds gepaard gaan met onzekerheid, verantwoordelijkheid en de mogelijkheid van spijt. Deze paradox maakt keuzes zowel bevrijdend als belastend, en kan leiden tot psychologische spanningen, zoals keuzestress, spijt en twijfels over de eigen identiteit en beslissingen. Het is een inherent en onvermijdelijk aspect van het menselijk bestaan in een samenleving die keuzes waardeert.
Authenticiteitsethos
Het kunnen ontwikkelen van een eigen zelf, dus zelfontplooiing of zelfverwezenlijking is de richtinggevende waarde
=> transformatie van de menselijke identiteit van een gegeven naar een opgave en sociale activiteit (vloeibare identiteit)
=> overgang van overlevingswaarden naar zelfontplooiingswaarden
=> zelfreligie
Onderhandelingshuishouding
Huishouden waarin minder commando’s van de ouders richting de kinderen en van de man richting de vrouw gaan (midden ‘60)
= overgang van rigide sociabiliteit naar open sociabiliteit
<–> bevelshouding
=> samenhandelen wordt onderhandelen
=> wat men van elkaar kan verwachten wordt expliciet overlegd
Individualisering van de sociale ongelijkheid
Sociale ongelijkheid werkt door op het individuele niveau
=> fractioneert het proces van individualisering
Eerste of eenvoudige modernisering
De overgang van een traditionele agrarische samenleving naar een moderne industriële maatschappij
Secularisatie
Het complexe proces waarbij godsdienst of religie aan maatschappelijk en individueel belang inboet
≠ godsdienst verdwijnt, iedereen wordt atheïst
= godsdienst wordt een individuele keuze= godsdienst verliest zijn functie als overkoepelend zingevingssysteem voor de hele Samenleving
= Godsdienst krijgt commerciële dimensie
Tweede of reflexieve modernisering
De algemene veronderstelling en nieuwe tradities van de industriële revolutie of eerste moderniteit beginnen hun vanzelfsprekendheid te verliezen
= laatmoderniteit
= vloeibare moderniteit
= gedesorganiseerde moderniteit
In tegenstelling tot de eerste modernisering, die gericht was op het bevorderen van vooruitgang en verbetering, ligt de nadruk in de tweede modernisering op het erkennen van de beperkingen van vooruitgang en het zoeken naar manieren om met de onbedoelde gevolgen van de moderne wereld om te gaan.
Risicomaatschappij
Een samenleving met een hoog risicobewustzijn inzake het grootschalige gebruik van wetenschap en technologie
is een concept ontwikkeld door de Duitse socioloog Ulrich Beck, dat verwijst naar een samenleving waarin de nadruk ligt op het beheren van risico’s die voortkomen uit technologische vooruitgang, globalisering, en de sociale veranderingen die deze processen met zich meebrengen.
Postmoderniteit
voorbij de moderniteit
Maatschappelijke differentiatie
Voorheen bestaande harde grenzen of verschillen tussen de diverse functiesystemen eroderen, waardoor hun functioneren met elkaar verstrengeld raakt
Mediëring
De instrumentele inzet van technische of sociaalnetwerk media
Sociaalnetwerkmedia
Bv. twitter
Doel: vergroten de potentiële horizon aan sociale relaties, verhoudingen of betrekkingen
=> verandert manier van samenhandelen
Mediatisering
Verandert met meer of minder impact de directe wijze waarop een autonoom functiesysteem zijn specifieke maatschappelijke taak vervult onder invloed van massamedia
=> dedifferentiatie tussen politiek en massamedia
