Historia Źródeł Prawa Rzymskiego Flashcards

Question

Źródła poznania prawa ze względu na stopień bezpośredniości

Answer 1

- źródła prawa pierwotne (zawierają przekaz historyczny; np. Oryginalny tekst ustawy) - wtórne - są to opracowania zawierające informacje o prawie; nieprzekazujące ramienia norm prawnych (np. Pisma literackie)

Answer 2

Teksty prac prawników rzymskich (“instytucje” gaiusa; kodyfikacje justyniańskie)

Answer 3

- obejmują literaturę rzymską i grecką - znane są pisma marcusa tulliusza Cycerona które zawierają wiadomości z prawa prywatnego, procesowego, karnego - prace historyków: Tytusa Liwiusza i tacyta. Ich prace dotyczą prawa prywatnego. Mogą być wykorzystane do poznania ustawodawstwa i prawa publicznego - biografie pisał swetoniusz (Gaius Suetonius tranquilus) oraz Pliniusz młodszy (caius plinius caecilius, minor) Źródłem prawa są też: - prace aulusa gelliusza, kwintyliana, festusa, warona, pisma komediopisarzy (plautusa, terentiusa), poetów (Wergiliusza, Horacego, juvenalisa marcjalisa, Persjusza) - w języku greckim o Rzymie i prawie rzymskim pisali: polibusz, plutarch, Kasjusz kokcejanus dionizjusz z Halikarnasu

Answer 4

- to inskrypcje, napisy na materiale trwałym np. Kamieniu, marmurze, metalu - zaliczamy do nich: inskrypcje publiczne, prywatne, teksty ustaw, napisy naścianach, murach, słupach granicznych, na biżuterii, nagrobkach, broni, naczyniach - nagrobkowe napisy wykorzystywane są do poznania prawa prywatnego, bo wymieniają: funkcje, urzędy sprawowane przez zmarłego, ważne wydarzenia rodzinne, treść rozporządzeń ostatniej woli (testamentów)

Answer 5

- tworzą papirusy odnalezione w Egipcie - są to dokumenty z praktyki prawnej, czynności prywatne prawne, wykazy, zapiski handlowe, obroty ziemią - teksty te są pisane w języku greckim na papirusie, pergaminie, tabliczkach drewnianych, skorupkach ceramicznych (ostraka) - papierologia - to dyscyplina nauki zajmująca się badaniem źródeł papirologicznych

Answer 6

- należą do nich wykopaliska - przykładem mogą być: budynki publiczne, płaskorzeźby ukazujące np zawieranie małżeństwa, adopcję lb wyzwolenie niewolnika; monety, graffiti na ścianach -źródła archeologiczne pomagają w poznaniu prawa rzymskiego

Answer 7

- to organy tworzące prawo; akty wydawane przez organy - o źródłach tworzenia prawa wspomina Gaius w instytucjach. Do źródeł tych zaliczył: ustawy, uchwały zgromadzeń plebejskich, uchwały senatu, rozporządzenia cesarzy, edykty uprawnionych do wydawania, odpowiedzi prawników

Answer 8

1. Prawo zwyczajowe 2. Ustawy (leges rogatae) uchwalane na zgromadzeniach ludowych 3. Uchwały senatu (senatus consulta), które z czasem mają moc ustawy 4. Konstytucję cesarskie (constitutiones) (są to rozporządzenia wydawane przez cesarzy w okresie pryncypatu. Były to dekrety, edykty, reskrypty czy zarządzenia władz, mandaty) 5. Edykty magistratur (np pretora, namiestników prowincji) 6. Opinie uczonych prawników (tzw odpowiedzi (responsa) na zapytanie prawne) 7. Ustawy (leges) cesarskie okresu dominatu i zbiory (kodeksy) 8. Kodyfikacja justyniańskie i ustawy uzupełniające (novellae leges)

Answer 9

- prawo zwyczajowe obowiązywało od 753 r.pn.e. - 509r..p.n.e (czyli od daty założenia Rzymu do usunięcia ostatniego króla Rzymu). Prawo zwyczajowe kształtowało się w Rzymie, kiedy kapłani i król pełnili funkcje sędziowskie. Kapłani i królowie wydawali wyroki, w których sankcjonowali (zatwierdzali) przepisy zwyczajowe lub odrzucali - w okresie królewskim władza świecka i sakralna była skupiona w jednym ręku. Jednak sankcje sakralne mają ważne znaczenie w rzymskim prawie zwyczajowym. Wzmianki o tych sankcjach są w ustawie XII tablic. - późniejsze źródła dowodzą, że królowie rzymscy wydawali ustawy (leges regiae) Leges regiae - ustawy królewskie zawierały przepisy prawa sakralnego, prawa karnego, rodzinnego i ustroju państwa. Istnieją różnice w poglądach kto wydwał ustawy. Jedni uważają, że królowie, inni że zgromadzenia kurialne - po wypędzeniu królów w 509r nie stosowano ustaw królów, powrócono do prawa wyczajonego - prawo zwyczajowe zostało spisane w ustawie XII tablic w V w.p.n.e. -

Answer 10

- uważa się, że ustawa XII tablic jest sukcesem plebejuszy w walce z patrycjuszami (plebejusze chcieli równych praw i dostępu do praw publicznych) Historia ustawy XII tablic - trybun plebejski terentilius arsa w 462 r.p.n.e. Proponował powołanie komisji składającej się z 5 mężów. Komisja miała ułożyć ustawę, która ograniczyłaby prawa patrycjuszy, a zwłaszcza konsulów. Senat wyraził sprzeciw i projekt trybuna upadł - w 452 r.p.n.e. Powołano 10 mężów (decemviri legibus scribundis). Byli to patrycjusze. Oni spisali na 10 tablicach przepisy prawne. Przepisy te obowiązywały patrycjuszy i plebejuszy - w 450 r.p.n.e. Nowi decemvirowie (byli w nich plebejusze) ułożyli kolejne 2 tablice - XII tablic wystawiono na forum (rynku) do publicznej wiadomości. Jednak w IV wieku p.n.e. tablice zostały zniszczone podczas spalenia Rzymu przez Galów. Później je odtworzono - według Cycerona w I w.p.n.e. Dzieci uczyły się prawa XII tablic na pamięć w szkole. Rzymianie uważali ż e XII tablic - jest žródłem wszelkiego prawa publicznego i prywatnego (fons omnis publici privatique iuris) -ustawa XII tablic nie istnieje w pełnej wersji; została odtworzona z fragmentów w XVI wieku - ustawa XII tablic zawiera: * normy prawne z zakresu postępowania sądowego, prawa karnego, prawa prywatnego, prawa administracyjnego, prawa sakralnego * jest to ustawodawstwo surowe bo zawiera przepisy dotyczące bezwzględnej egzekucji dłużników przez wierzycieli, talionu (odwetu) w prawie karnym - kary za przestępstwa przeciw własności - przepisy o nexum i mancypacji - ustawa XII tablic obowiązuje tylko obywateli rzymskich (quirites - kwirytów) - ustawa ta nigdy nie została uchylona. Komentarze do niej pisali także prawnicy klasyczni

Answer 11

- związana była ze stanem kapłańskim. Kapłani (pontifices) znali kalendarz (dni w których można dokonać czynności procesowych (dies fasti); dni, kiedy czynności procesowe są nieważne (dies nefasti) - kapłani pochodzili z patrycjuszy którzy strzegli wiedzy - rozwój prywatnego prawa związany był z interpretacją ustawy XII tablic, którą stosowano w sądach. Ponieważ zmieniały się rabunki społeczno-gospodarcze, zaczęto prace nad dostosowaniem ustawy XII tablic. W wyniku podjętych prac powstało wiele nowych instytucji prawnych które wzbogaciły ius civile. Rozszerzono zastosowanie mancypacji i in iure cessio

Answer 12

Leges rogatae (ustawy uchwalone na wniosek) - uchwalano na zgromadzeniach narodu (populus) - było 3 rodzaje zgromadzeń ludowych: A) zgromadzenia kurialne (comitia curiata) B) zgromadzenia centurialne (comitia centuriata) C) zgromadzenia trybusowe (comitia tributa) Zgromadzenia kurialne były najstarsze: jako organ ustawodawczy przestły działać na początku rzeczpospolitej. Odtąd zgromadzenia centurialne i trybusowe uchwalały ustawy

Answer 13

1. Na 24 dni przed terminem zwołania zgromadzenia narodowego przedstawiciel magistratury ogłaszał treść ustawy jako wniosek ustawodawczy. Przedstawiciel magistratury musiał mieć prawo zwracania się do narodu (ius cum populo) ‘2. W tym czasie obywatele mogli naradzać się na zebraniach (contiones) 3. Po zwołaniu zgromadzenia odczytywano wniosek; potem obywatele głosowali nad przyjęciem lub odrzuceniem w całości. Głosowanie było ustne, ale w około 130r.p.n.e. Głosowanie było pisemne na specjalnych tabliczkach. Najpierw głosowali obywatele w ramach centuri lub tribus. Gdy w centuriach otrzymano zwykłą większość, to decydowało o stanowisku centuri (tribus) co uważano jako 1 głos. Większość głosów centuri decydowała o wyniku głosowania 4. Aby uchwały zgromadzenia miały moc ustawy, musiał je zatwierdzić senat. Od 339 r.p.n.e. Lex publilia philonis ustanowił, że każda uchwała zgromadzenia narodowego jest z góry zatwierdzona przez senat

Answer 14

- to uchwały plebejuszy, podjęte na osobnych zgromadzeniach plebejuszy (concilia plebis) na wniosek trybunału ludowego - plebiscyty obowiązywały plebejuszy. W 286 r.p.n.e. Lex hortensia rozszezryła moc obowiąującą plebiscytów na patrycjuszy. W ten sposób zrównała plebejuszy z patrycjuszami - plebiscyty obwieszczono na zgromadzeniu. Czasami wyryto na tablicy z kruszcu lub drzewa

Answer 15

1. Praescripto (wstęp) - zawierał nazwisko wnioskodawcy, datę, miejsce 2. Rogatio - właściwa treśc2 ustawy 3. Sanctio - zagroz3enia karą za przekroczenie ustawy

Answer 16

- perfectae- gdy przepisy prawne zostaną przekroczone to nieważna jest czynność prawna - leges minus quam perfectae - czynność prawna była ważna a przekraczający ponosił karę - leges imperfectae- zawierają nakaz (lub zakaz) lecz nie narzucają żadnej sankcji

Answer 17

- w tym czasie rozwija się prawo pretorskie; ogłaszane w edyktach pretorskich, realizowane przez pretora jako organ jurysdykcyjny - pretor zajmuje się jurysprudncją - jurysprudencja należy do jurystów (prwników) świeckich - rozwija się ustawodawstwo zgromadzeń ludowych - uchwały senatu (senatus consulta) decydują o zatwierdzeniu ustaw zgromadzeń ludowych lub jako doradcze zalecenia dla magistratur - nie tworzą osobnego źródła obowiązującego prawa

Answer 18

A) w 367 r.p.n.e. Utworzono stanowisko pretora miejskiego (praetor urbanus). Pretor urbanus rozstrzygał spory między obywatelami rzymskimi B) w 242 r.p.n.e. Powołano pretora dla cudzioziemców (praetor peregrinus). Rozstrzygał on spory między obywatelami rzymskimi a peregrynami (cudzoziemcami) lub między samymi peregrynami

Answer 19

- to najwyższy urząd w zakresie sądownictwa - sam nie sądził spraw i nie wydawał wyroków - kierował postępowaniem procesowym; organizował proces - miał prawo do wydawania edyktów (ius edicendi); tzn. Rozporządzeń dotyczących wykonywania władzy - pretor urzędował 1 rok - na początku urzędowania na białych tablicach ogłaszał pretor edykt tzw. Edictum perpetuum - treść edyktu pretorskiego to proces długotrwały. Pretor od poprzednika przejmował zrąb przepisów (edctum tralaticium); dodawał nowe postanowienia. Następny pretor mógł je przyjąć - nie miał władzy ustawodawczej pretor, a edykt nie był ustawą - edykt jednak obowiązywał, bo pretor miał najwyższą władzę w zakresie sądownictwa - edykt pretorski zawierał prawo zwyczajowe wytworzone w praktyce sądowej

Answer 20

- to nowy system prawny zawarty w edykcie przez pretora ten system uwzględniał zmiany społeczno-gospodarcze zaistniałe w okresie wojen punickich; on uzupełniał dawne prawo cywilne stworzone na podstawie ustawy XII tablic i jej niewystarczalnej interpretacji - prawo pretorskie zostało zawarte w edykcie, który wydawał pretor. Edykt zawierał wiele środków procesowych np: * zmuszał strony do zawarcia stypulacji pretorskiej, czyli kontraktu by zapewnić prawidłowy bieg procesu - mógł nadać umowie mocy prawnej - mógł wprowadzić kogoś w posiadanie rzeczy (missio in possessionem) - mógł ogłaszać interdykty lub dekrety (czyli zakazy lub nakazy dla stron)

Answer 21

- formułki skargi (actiones in factum); tworzył je sam; opisywał, na podstawie opisu określał stan faktyczny (który ius civile nie znało) - dostosowanie skargi właściwej unormowanej przez prawo właściwe do o nowych faktów (actiones utilles = stan faktyczny) - udzielanie pozwanemu ekscepcji (czyli zezwolił na przeciwstawieniu w procesie żądania powoda zarzutu procesowego. Żądanie powoda może być bezskuteczne, mimo że opierałoby się na prawie cywilnym

Answer 22

- wspierał prawo cywilne (iuris civilis adiuvandi gratia) - lub uzupełniał (iuris civilis supplendi gratia) - lub poprawiał (iuris civilis corrigendi gratia)

Answer 23

- obok własności prawa cywilnego (własności kwirytalnej), powstało in bonis esse, gdzie pretor uznaje, że dana rzecz jest czyjąś własnością, choć nie nabył ją środkami procesowymi i sposobem cywilnym. Tak powstała własność bonitarna, oparta na prawie pretora - obok dziedziczenia w. Prawa cywilnego powstał pretorski system dziedziczenia uwzględniający pokrewieństwo kognatyczne (bonum possesio) - prawo pretorskie uwzględniało zasady i zwyczaje iuris gentium, zwłaszcza w obrocie handlowym (prawa majątkowego) Pretor wydawał edykty dla perygrynów (cudzoziemców), w którym były zawarte środki, bo ie można było stosować prawa cywilnego w obrocie z cudzoziemcami. Jednocześnie pretor brał nieformalne zwyczaje prawne, które stosowano wśród ludów basenu śródziemnomorskiego. Tak ius gentium weszło do rzymskiego prawa prywatnego. Pretor zawsze kierował się zasadą słuszności i ochroną uczciwości, dobrej wiary w obrocie prawnym, gospodarczym, społecznym

Answer 24

- około 300r.p.n.e. Can. Flavius ogłosił ius flavianum Ius flavianum - to zbiór formulł procesowych i kalendarz. Nastąpiła tendencja do laicyzacji rzymskiego prawa prywatnego - połowa III w.p.n.e. Pontifex maximus (najwyższy kapłan plebejski tyberius coruncanius) zaczął nauczać prawa wszystkich zainteresowanych - nastąpił rozwój jurysprudencji Jurysprudencja - to działalność świeckich prawników, którzy cieszą się uznaniem społeczeństwa

Answer 25

A) jako respondere ( czyli udzielanie porad prawnych, procesowych) B) cavere (pomoc przy zawieraniu czynności prawnych, nauczanie zasad prawa (instituere, instruere) - w I w.p.n.e. Rozwija się twórczośćnaukowa; powstają dzieła, które systematyzują i rozbudowują prawo pretorskie i cywilne. W ten sposób powstał logiczny system prawa cywilnego i pretorskiego; oraz stworzono Basę do rozwoju świeckiej jurysprudencji

Answer 26

- sextus aelius paetus catus, autor “ius aelianum” albo “tripertita” Książka składała się z 3 części: A) ustawy XII tablic B) komentarz do ustawy C) zbioru formuł procesowych - quintus mucius scaevola, autor 18 ksiąg prawa cywilnego, gdzie udoskonalił systematykę prawa, dążył do stworzenia ogólnych pojęć prawnych - aquilius gallus, stworzył nowe środki prawne, np. Actio doli, stipulatio aquiliana - serviusz sulpicius rufus - napisał pierwszy komentarz do edyktu pretorskiego (libri an edictum); autor “responsa” ; prowadził działalność dydaktyczną

Answer 27

- działalność pretora i prawników pod koniec republiki dała podstawy dla rozwoju prawa prywatnego, które zaspokajało potrzeby imperium rzymskiego - ustawodawstwo (leges rogatae i plebiscita) odnosiło sie9 do spraw prawa publicznego, w niewielkim znaczeniu dotyczyło prawa prywatnego - znane są ustawy w prawie prywatnym * lex aquilia (286 r.p.n.e.) - okrśla odpowiedzialność za szkodę wyrządzoną bezprawnie * lex cincia de donis ac munerbius (204 r.p.n.e.) - wprowadziła ograniczenie darowizny * lex atilia de tutore dando (przed 185 r.p.n.e.) - dotyczy sposobu powołania opiekunów przez pretora - lex laetoria de circumscriptione adulescentium (192 r.p.n.e.) - dotyczy ochrony interesów małoletnich do 25 lat * lex voconia (z 169 rp.n.e.) - ogranicza spadkobranie kobiet * lex furia de sponsu ( z II w.p.n.e.) - dotyczy poręki (poręczenia) * lx falcidia ( z 40 r.p.n.e.) - zapobiega nadmiernemu obciążeniu spadków legatami. Legat - to zapis testamentowy, zapis, darowizna

Answer 28

- władzę ustawodawczą przejmuje senat - koniec I w.n.e. Kończy się ustawodawstwo zgromadzeń ludowych - edykt pretorski jest skodyfikowany, nie podlega dalszym zmianom - pojawiają się konstytucje (rozporządzenia) cesarskie, które wpływają na tworzenie prawa

Answer 29

- za czasów cesarza augusta (27 r.p.n.e. - 14 r.n.e.) dążącego do utrzymana republikańskiego pochodzą ustawy: * lex iulia de maritandis orbinibus (18 r.p.n.e.), lex papia poppea (9 r.p.n.e.). W obu august popiera małżeństwo, zwalcza bezżenność, bedzietność, stara się zwiększyć liczbę ludności * lex iulia de adulteriis - august każe cudzołóstwo i stosunki pozamałźeńskie * lex iulia de fundo dostali - zabrania mężowi sprzedaży italskich gruntów posagowych * lex fufia canina (2 r.n.e.) *lex aelia sentia (4r.n.e.) - obie te ustawy zakazują nadmiernej ilości wyzwoleń niewolników * leges iuliae iudiciorum publicorum wt privatorum - dokonują reformy procedury sądowej karnej i cywilnej - za pryncypatu władza ustawodawcza należy do senatu - od cesarza Hadriana (117-138 n.e.) ustawy senatu mają moc ustawy. - inicjatywę ustawodawczą ma cesarz - oratio principis (wniosek cesarza) był później źródłem prawa

Answer 30

- Senatus consulta (uchwały senatu), otrzymywały nazwę od nazwiska wnioskodawcy. Do ważniejszych uchwał senatu należały: * s.c. (Senatus consulta) claudianum z 52 r.n.e. - mówły o skutkach utrzymywania przez kobietę związku “faktycznego” z cudzym niewolnikiem * s.c. Macedonianum - zakazały udzielania pożyczek synom podległym władzy w rodzinie * s.c. Orfitianum i tertullianum (II w.n.e.) - określał dziedziczenie bez testamentowe pomiędzy matką a dziećmi * s.c. Trebellianum (55 r.n.e.) S.c. Pegasianum - obie te uchwały dotyczyły fideikomisu uniwersalnego - senatus consulta pełniły ważną rolę w prawie spadkowym, rodzinnym, osobowym i zobowiązaniach

Answer 31

W prawie rzymskim, to zapis oparty na nieformalnej prośbie spadkodawcy do dziedziczenia, by udzielił dalszemu spadkobiercy albo osobie trzeciej korzyści majątkowe kosztem spadku

Answer 32

- przyczyny kodyfikacji: * w okresie pryncypatu pretor musiał się liczyć z wolą princepsa i zdaniem senatu * działalność twórcza pretora została zachamowana - sylvius julianus w latach 125-138 n.e. na polecenie Hadriana zredagował edykt pretorski (edictum perpetuum), który miał obowiązywać wszystkich petorów. Od tej pory, każdy pretor po objeęciu władzy ogłaszał edictum perpetuum i nie mógł w nim wprowadzać zmian. Były to : “edictum hadriani” lub “edictum salvianum” - iulianus salvis dołączył do swego edyktu: * edykt pretora miejskiego * edykt pretora kurulnego * edykt namiestnika prowincji i pretora dla perygrynów (cudzoziemców) Niektóre fragmenty edyktu pretorskiego weszły w skład digestów justyniańskich

Answer 33

- w okresie pryncypatu cesarz nie miał władzy ustawodawczej - mógł wydawać edykty i wyrokować w sprawach spornych na podstawie magistratualnego imperium - decydował w sprawach organizacyjnych i polityki wewnętrznej, wydawał instrukcje dla namiestników prowincji cesarskich - wszystkie rozporządzenia cesarza miały moc ustawy, bo uważano, że naród rzymski wybierając go na cesarza dał mu taką moc (lex de imperio) Rozporządzenia cesarskie (konstytucje) stały się źródłem prawa

Answer 34

- edykty - dekrety - reskrypty - mandaty

Answer 35

To rozporządzenia cesarza wydane na podstawie iuris edicendi. Dotyczyły spraw ogólno administracyjnych i dotyczyły całego państwa lub poszczególnych miast i prowincji

Answer 36

To wyroki wydawane przez cesarza jako sędziego (w I instancji lub w wyniku odwołania). Dekrety dotyczyły konkretnej sprawy. Były wzorem dla wydania wyroków w podobnych sprawach

Answer 37

To odpowiedzi cesarza na zapytania osób prywatnych lub magistrualnych urzędników, czy sędziów w wątpliwych kwestiach prawnych. Cesarz udziela odpowiedzi na piśmie. Były takie rodzaje odpowiedzi: - per subscriptionem- cesarz nanosił adnotacje na pytaniu pytającego (osoby prywatnej) - per epistulam (osobnym listem) - gdy pytanie zadał urzędnik (sędzia) Reskrypty rozstrzygały wątpliwości prawne które pojawiļy się w jakimś procesie. Cesarz tworzył nową zasadę. Wyrok zapadał zgodnie z reskryptem, jeśli fakty podane w podaniu były zgodne z prawdą. Sędzia sprawdzał, czy te fakty są prawdziwe

Answer 38

To instrukcje jakie wysyłał cesarz do namiestników prowincji w sprawach administracji prowincji. Mandaty zawierały kwestie z prawa prywatnego np. Testamenty wojskowych. Mandaty ogłoszone osobno reskryptem obowiązywały także w italii

Answer 39

- prawnicy I w. (Wczesny okres klasyczny) A) w tym czasie istniały w Rzymie 2 szkoły prawnicze: szkoła sabiniańska i szkoła prokulejańska. Szkoła sabiniańska (zwana kasjanńskă): * założył ją ateius capito (prawnik czasów augusta) * przedstawiciele szkoły: massurius sabinus (autor libri tres iuris civilis), cassius longinus, javelenus priscus - prawnicy II w. (Gaius, salvius, iulianus, sextus pomponius) Szkoła prokulejańska: * założył ją antistus labeon - lbeon pozostawił około 400 ksiąg - następcą labeona był proculus - znani prokulejanie: neratius priscus, publius juventius celsus

Answer 40

Rozwinięte prawo klasyczne (II w.n.e.) - zanikają odrębności szkół - powstaje wiele dzieł prawników np.: * salvius iulianus - napisał “digesta” w 90 księgach. Cechy “i gest” - to jasny, piękny styl, oryginalna myśl * caecilius africanus - przekazał wiele rozstrzygnięć salviusa julianusa * sextus pomponius - dzieło: “liber singularis enchiridii” - zawiera historyczny rys rozwoju jurysprudencji * ulpianus marcellus, cervidius scaevola - pisali dzieła z zakresu prawa cywilnego i pretorskiego - Gaius: * uzyskał sławę jako nauczyciel praw * napisał instytucje (institutionum commentarii quattuor); podręcznik prawa w 4 księgach zachował się w całości do naszych czasów * w instytucjach Gaius omawia: = personae (prawo osobowe i rodzinne) = res (prawo spadkowe, zobowiązania, prawo rzeczowe) = actiones (postępowanie sądowe)

Answer 41

Działalność jurysprudencji w III w. (Do 235 r.n.e.) - znani prawnicy: A) aemilius papiniaus - autor quaestiones (37 ksiąg) - autor responsa (19 ksiąg). Cechy prac: zwięzłe, ścisłe formułowanie myśli, niezalezżość poglądów. Pełnił ważne funkcje w czasach Marka Aureliusza i septimiusza sewera B) julius paulus - działał w II i III w.n.e. C) domitius ulpianus - działał w II i III w.n.e. ; napisał komentarz ad edictum (w 83 księgach) i ad sabinum (w 51 księgach). Dzieła paulusa i ulpianusa były komplikacją (zlepieniem materiału pochodzącego z różnych dzieł). Twierdzi się, że dzieła Ulpiana dały około 1/3 materiału do digestów. Materiał prawników wykorzystano do kodyfikacji justyniańskiej D) herennius modestinus - to jurysta późnego okresu klasycznego, uczeń Ulpiana - juryści okresu klasycznego: * udzielali odpowiedzi na zapytania w kwestiach prawnych * pisali dzieła prawnicze * nauczali prawa

Answer 42

Ius respondendi - to prawo udzielania porad prawnych pytającym. Znane w czasach Rzeczpospolitej. W okresie pryncypatu cesarze (od augusta lub tyberiusza) udzielali prawnikom ius publice respondendi Ius publice respondendi - to prawo udzielania oficjalnych odpowiedzi z upoważnieniem cesarza Opinia prawników była wiążąca dla sędziego, tzn. Sędzia musiał wydać wyrok zgodny z opinią. Cesarz Hadrian nakazywał, żeby sędzia stosował się do opiii, gdy była zgodna lub wybierał zdanie słuszne wg niego. Dzięki temu opinia autoryzowanych jurystów była źródłem prawa

Answer 43

- okres obejmuje lata 235-565 n.e. - od dynastii sewerów do śmierci Justyniana - źródłem prawa jet ustawodawstwo cesarskie - zanikają różnice między prawem cywilnym, pretorskim, ius gentium - dotychczasowe prawo traktuje się jako 1 system (ius vetus) - pojawia się ius novum - nowe obowiązujące prawo; tworzą je ustawy cesarskie - od czasów cesarza Konstantyna (początek IV w.n.e.) pojawia się rzymskie prawo wulgarne. Rzymskie prawo wulgarne posługiwało się uproszczonymi pojęciami prawnymi. Było spłycone i zniekształcone, ale odpowiadało potrzebom praktycznym - w V w.n.e. W cesarstwie wschodnim rozwinęły się państwowe szkoły prawa. Znane szkoły w: Konstantynopolu i berycie. Nauka w szkołach trwała 4 lata. Studiowano pisma prawników klasycznych; 5 rok poss4więcono na studiowanie konstytucji cesarskich. Profesorowie komentowali lub streszczali dzieła prawników klasycznych. Scholla- to krótkie uwagi komentatorów, wyjśniające poglądy prawników klasycznych na marginesie dzieł - w latach 529-534 n.e. powstaje kodyfikacja justyniańskie; poprzedzona ona została kodeksami i zbiorami prawa

Answer 44

- ustawy cesarskie były wydawane w formie edyktów (leges edictales), w V w.n.e. Noszą nazwę pragmaticae sanctiones - w V w.n.e. Reskrypty obowiązują już tylko w konkretnych sprawach. Wszystkie ustawy wydane w 1 państwie przesyl1ane są do wiadomości drugiego. Jeśli 2 cesarz je zatwierdzi i ogłosi to obowiązują - wtedy ustawy cesarzy dominatu nazywano leges; a ius określano prawo jurystów klasycznych, ustawy zgromadzeń ludowych, czyli dawne prawo - w okresie pryncypatu był edykt pretorski lub konstytucje cesarzy - w cesarstwie wschodnim sporządzono 3 zbiory konstytucji i ustaw cesarskich. Zbiory dzieliły się na: A) prywatne - do nich zaliczamy: * kodeks gregoriański (z 291 r.n.e.) * kodeks hermogeniański (z 295 r.n.e.) Zxawieral1y one konstytucje cesarskie z III w.n.e. B) urzędowe: * kodeks teodozjański (z 438 - sporządzony na polecenie cesarza Teodozjusza II * kodeks obowiązywał w cesarstwie wschodnim i zachodnim * kodeks dzielil1 się na 16 ksiąg; księgi dzieliły się na tytul1y. W nich konstytucje ułożone są chronologicznie - po upadku cesarstwa zachodniego (476 r.n.e.) - ustawy cesarskie to nowele postteodozjańskie. Nowele te nie zachowal1y się. Prawnicy posługiwali się pismami jurystów klasycznych. Często w pismach były sprzeczności; strony procesowe miały odmienne zdanie. Cesarze chcieli wyeliminować sprzeczności poprzez ustawy - w 312 r.n.e. Konstantyn wydal1 ustawę, w której stwierdzil1, że tracą moc noty (uwagi) Ulpiana i paulusa do dzieł papiniana; tracą moc sentencje paulusa - w 412 r.n.e. Cesarz Teodozjusz II i walentynian III w “ustawie o cytowaniu” ustalili, że może powołać się na pisma 5 prawników w sprawach. Są to: papinian, ulpian, paulus, Gaius, modestyn lub sąd może powołać się na dawniejsze dzieła prawników, na które powoływało się 5 prwników - przepisano zasady postępowania, gdyby zachodziły sprzeczności między poglądami 5 jurystów

Answer 45

- sentencje paulusa (sententiae receptae ad filium). Paulus ul1oz3ył je z fragmento2w swoich prac. Sentencje obowiązywały w okresie po klasycznym - regalae ulpiani (zwane titulae ex corpore ulpiani): * pochodzą z IV w.n.e. * zawierają zbiór reguł prawnych pochodzących z pism Ulpiana - fragmenta Vaticana - (znaleziony w bibliotece watykańskiej w XIX w.n.e.) * zawiera wyjątki z dzieł klasycznych prawników; konstytucje cesarskie z kodeksu gregoriańskiego i hermogeniańskiego * zbiór powstał na zachodzie, pod koniec IV w.n.e., autor nieznany - collatio legum mosaicarum et romanorum * zawiera zestawienie przepisów prawa żydowskiego z przepisami prawa rzymskiego * zbiór powstał w IV w.n.e.

Answer 46

- cesarz justynian (527-565 r.n.e. Dążył do uporządkowania i ujednolicenia prawa rzymskiego - kodeks ten opierać się miał na ius (dawnym prawie) i leges (ustawach cesarskich) - pisma jurystów klasycznych musiały odpowiadać potrzebom ludzi VI w.n.e. - kodeks miał zapoznać z dawnym prawem klasycznym; wspominać o wcześniejszych prawnikach czy ustawie XII tablic

Answer 47

- w tym 528r. Justynian powołał 10 osobową komisję. Tworzyli ja: trybonian, profesorowie szkól1 prawniczych: theophilus, leonitus - komisja miała zebrać konstytucje cesarskie. W kwietniu 528r został ogłoszony i wszedł nw życie kodeks justyniański (codex vetus). Codex vetus nie dochowal1 się do naszych czasów - w 530r justynian powołał 17 osobowa komisję pod przewodnictwem tryboniana. Komisja miała wybrać fragmenty, skrócić długie teksty, nanosić poprawki i zmiany w przepisach prawa klasycznego. I interpelacje (emblemata tiboniani) - to zmiany i przeróbki tekstów prawniczych lub emblemata triboniana - komisja podzieliła materiał n 3 części. Każda część powierzyła innej podkomisji * I grupa - masa sabiniańska - obejmowała komentarze ad sabinum * II grupa - masa edyktalna - obejmowała komentarze do edyktów * III grupa - masa papiniańska - obejmowała responsa i quaestiones papiniana i dzieła kazuistyczne * istnieje też 4 masa dodatkowa (appendix) - tworzą je fragmenty z miej znanych dzieł - do ułożenia zbioru komisja wzięła dzieła 39 prawników (3-z okresu rzeczpospolitej; 2-z okresu dominatu) Do digestów wzięto około 9123 fragmentów (około 150tys. Wierszy). Komisja miała pracować 10 lat; ale po 3 latach zakończyła prace. “Digesta sen pandecta” została ogłoszon i weszła w życie w 533r. - “digesta” dzielą się na tytuły; każdy tytuł zawiera leges, które zostały wyjęte z pism klasycznych prawników. Wyjątek stanowią: księgi 30, 31, 32. Obecnie w digestach dłuższe fragmenty dzielą się na paragrafy. Obecnie stosuje się nazewnictwo podając fragment digestów. A) D, 25, 3, 1, 11 - czyli: D - digesta 25 - księga 3 - tytuł 1 - fragment 11 - paragraf B) są też principia - początek fragmentu poprzedzający pierwszy paragraf np. D, 23, 3, 4pr. - jednocześnie został opracowany podręcznik dla szkół prawniczych. Podręcznik opracowali: trybonian, dorotheus, theophilius i nazwali “instytucje” (institutiones sive elementa). Instytucje weszły w życie w grudniu 533r razem z digestami “Instytucje justyniańskie” spisano wg schematu: *personae * res * actiones Zawieral1y one też zmiany nawiązujące do obowiązujączego prawa; odesłania; odniesienia do ustaw cesarskich. “ instytucje dzielą się na 4 księgi, a księgi na tytuły. Występują też principia - kodeks prelectionis (kodeks powtórnego wydania). Wszedł w życie w 534r. I stracił moc prawną codex vetus z 529r. Codex repetitae praelectionis przetrwał do naszych czasów - kodeks justyniański dzieli się na 12 ksiąg. Księgi dzielą się na tytuły. Tytuły zawierają konstytucje cesarskie (leges). Każda konstytucja we wstępie zawiera nazwisko cesarza; data wydania. W nowych wydaniach kodeksu podzielono dłuższe konstytucje na paragrafy i niekiedy principia. Kodyfikacja justyniańska składa się z 3 części: A) digestów (lub pandektów) 533r. B) instytucji z 533r C) kodeksu z 534r.

Answer 48

- “nowellae leges”: * to ustawy z ważne nowelami * wydane w języku greckim lub łacińskim * uzupełNiall one lub zmieniały prawo zawarte w kodyfikacji Zachowały się 3 zbiory prywatne: A) epistome juliani (tego zbioru dokonał Julian z Konstantynopola okoł0 556r) B) authenticum (liber authenticorum): * to zbiór 134 nowel z lat 535-556 r.n.e. * nowele greckie w tym zbiorze zostały przetłumaczone na łainę * zbiór powstał w italii * trudno określić czas powstania * dopiero glosatorzy nazwali go autentycznym w XII wieku C) zbiór 168 nowel napisany w języku greckim: * zawiera nowelę Justyniana i jego następsców * ogłoszony za tyberiusza II (578-582) - corpus iuris civilis składa się z: instytucje, digesta, kodeksu, nowele - nawę ta przyjęto od końca XVI wieku

Answer 49

- w państwie wschodnim, bizantyjskim podstawą obowiązującego prawa była kodyfikacja Justyniana. Kodyfikacja Justyniana została uzupełniona i częściowo mieniona przez nowele - kodyfikacja uległa przeróbkom w j. Greckim. Celem było dostosowanie ustawodawstwa z VI w. Do warunków cesarstwa bizantyjskiego - najważniejsze przeróbki to: 1. Parafraza Teofila, tzw. Ekloga z 726 r.n.e.: * jest przeróbką instytucji justyniańskich na j. Grecki * przero2bki dokonał theophilius w VIII w. * ekloga - to zbiór prawa cywilnego i karnego dostosowany do uz3ytku praktycznego 2. Bazyliki “ustawy królewskie” * zbiór prawa napisany w j. Greckim w oparciu o ustwodawstwo justyniańskie * inicjatorem opracowania był Bazyl I * dzieło zostało ukończone w latach 888-889 * komentarze do tekstu “bazyliki” to scholiae 3. “Sześcioksiąg” (heksabibles) hemenopulosa * to praca prywatna * obowiązywal1a w Grecji do 1946r. , a na terenach Rosji do czasów rewolucji październikowej - prawo rzymskie prywatne przerobione na użytek cesarstwa bizantyjskiego zatraciło wówczas swój poziom i uniwersalność. Obowiązywało tylko na obszarze cesarstwa bizantyjskiego

Answer 50

- w 555r. Justynian podbil1 Italię; wprowadził tam: corpus iuris civilis. Później Italię podbili longobardowie. Państwo longobardów przetrwało do II połowy VIIIw. (Czasy Karola wielkiego). W tym czasie podbita ludność rzymska rządziła się prawami zawartymi w “leges romanae barbarorum” - wydali je Germanowie . Wtedy wydano: * edykt teodoryka (wymienia się tu króla ostrogotów, teodoryka wielkiego oraz teodoryka II, króla Wizygotów * brewiarum alarici (alaricanum) z 506r. Była to kodyfikacja dla ludności rzymskiej w kraju Wizygotów. Znana jako lex romana visigothorum - lex romana burgundionum. Była to germańska kodyfikacja dla podbitej ludności rzymskiej w kraju burgundów. Wydana z czasów króla gundobada (ok. 500 r.n.e.) - prawo rzymskie było znane kościołowi. Znane powiedzenie: “ecclesia vivit lege romana” - kościół żyje prawem rzymskim - w X i XI w powstały zkoły prawa. Najpierw były to szkolły w pawii, rawennie i orleanie. Pod koniec XI w powstała szkoła glosatorów w Bolonii: * założyl1 ją irnerius * kontynuowali tą szkołę: bulgarus, martinus, jacobs, Hugo (4 doktorów prawa - quattuor doctores) i azo, placentinus, roffredus * szkol1a działała do połowy XIII w. - zbadała ona “corpus iuris civilis” Justyniana; zwłaszcza digesta * profesorowie wykładali studentom, którzy przybyli do Bolonii z całej europy. Czytali oni tekst “corpus iuris civilis”; wyjaśniali zdania i wyrazy uwagami (glosami). Glosy były: = interlinarna (umieszczona między wierszami) = marginalna (umieszczona na marginesie) * w XIII w. Accursius zebrał wszystkie prace glosatorów w 1 książkę glossa ordinaria

Answer 51

- zaczęła swą działalność w II połowie XIII w - rozwój swój przeżyła w XIV w - najważniejsi przedstawiciele: cinnus da pistoia, bartolus de sossoferrato, baldus de ubaldis - komentatorów nazywano też postglastorami lub konsyliatorami - komentatorzy pisali opinie prawne (consilia) - nauczali metodą scholastyczną i trzymali się kolejności tekstów źródłowych - komentatorzy dostosowali prawo rzymskie do potrzeb czasów, stworzyli podstawy średniowiecznego prawa rzymskiego - średniowieczne prawo rzymskie uległo recepcji w poszczegòlnych krajach

Answer 52

- była kontynuacją humanistycznego kierunku badań - istniała w Holandii w XVII i XVIII w. (Hugo Grotius, Arnold vinnius, johanes voet)

Answer 53

- założył ją savigny - w XVI w następuje recepcja prawa rzymskiego - prace humanistów zostały przerwane

Answer 54

Polegała na przyjęciu prawa rzymskiego zawartego w kodyfikacji justyniańskiej i przetworzonego przez glosatorów lub komenatorów. Prawo to obowiązuje w państwach europy kontynentalnej

Answer 55

- studia na uniwersytetach włoskich, francuskich - na dworach prowadzili kancelarie wykształceni prawnicy - trybunałowie kościelni i notariusza stosowali prawo kanoniczne

Answer 56

- we Włoszech - od czasów komentatorów - we Francji - południowa część była pod wpływem prawa rzymskiego - w Hiszpanii - prawo rzymskie traktowano jako pomocnicze - w Anglii - prawo rzymskie rozwija się słabiej, ze względu na ustrój feudalny

Answer 57

- prawo rzymskie wykładano na uniwersytetach niemieckich w XIV i XV w - absolwenci uniwersytetów pracowali w sądownictwie i administracji - w 1495 utworzono sąd - w 1495 utworzono sąd kameralny rzeszy (reichskammergericht). Sąd tworzyli juryści prawa rzymskiego, którzy mieli sądzić wg prawa poznanego na uniwersytetach - w XVI w rzymskie prawo prywatne było obowiązującym w rzeszy. Mimo, że było ono dostosowane przez glosatorów i komentatorów, to musiało odpowiadać postępującemu kapitalizmowi - w ciągu 4 wieków (XVI - XIX niemieccy prawnicy stworzyli prawo pandektowe (usus modernus pandectarum) - czyli prawo dostosowane do potrzeb praktyki. Prawo pandektowe obowiązywało w Niemczech do 1900r - w 1900r w życie wchodzi kodeks cywilny - borgerliches gesetzbuch - BGB; wtedy prawo pandektowe nie obowiązuje W Austrii w 1811 r ogłoszono ABGB - austriacki kodeks cywilny. We Francji w 1804 - kodeks napoleona Wejście w życie kodyfikacji to koniec recepcji Wl1ochy, kiszpania, Holandia wzorowały się na kodeksie napoleona. Można powiedzieć, że aż do czasów nowożytnych, prawo cywilne zawiera wiele eemneto2w rzymskiego prawa prywatnego Znani Pandektyści: karl ludwik arnds, Heinrich dernburg, karl von vangerow, bernhard windscheid

Answer 58

- w prawie porównawczym (komparatystyce prawniczej) wyróżniamy: romanistyczną (romańską lub romański-germańską) rodzinę prawa - romańska rodzina praw obejmuję rodzinę praw wywodzących się historycznie z prawa rzymskiego Cechy: * widoczny historyczny związek obowiązującego prawa z prawem rzymskim * silne związki prawa z zasadami etyki i sprawiedliwości * obejmuje prawo prywatne - wpływy romanistyczne widoczne są w europie i poza nią - drogi ekspansji romanistycznego prawa: 1. Kolonizacja w Afryce i Ameryce łacińskiej spowodowała, że wiele krajów (z dawnych kolonii Hiszpanii, Holandii, Francji, Portugalii) są związane z romanistyczną rodziną prawa W RPA obowiązuje prawo rzymsko-holenderskie (roman- Dutch law). Otóż Holandia najpierw recypowała prawo rzymskie, a później przeniosła Jew do swych kolonii w Afryce 2. Recepcja nowożytnych kodeksów europejskich z tradycji prawa rzymskiego. Polskie prawo weszło do romanistycznego kręgu przez kodeksy państw zaborczych (austriackich i niemieckich) i kodeksów napoleona. Kodeksy te obowiązywały na ziemiach polskich - po II wojnie światowej w państwach socjalistycznych podjęto próby stworzenia systemu praw socjalistycznych. System ten miał się różnić od systemu dominującego w europie zachodniej opartego na prawie rzymskim - w wyniku zderzenia prawa rzymskiego z polityką po rewolucji socjalistycznej nastąpiło obniżenie znaczenia tradycyjnych wartości: * podstawowe pojęcia, konstrukcje PL, zasady, podziały prawa rzymskiego utrzymały charakterystyczne cechy systemu romanistycznego * nadal utrzymywały się tradycje cywilizacji zachodnioeuropejskiej - w systemie pan2stw socjalistycznych często pomijano podłoże historyczne. Dotyczyło to również miejsca polski w europejskim systemie romanistycznych w Polsce mimo wszystko świadomość historycznych korzeni prawa cywilnego i związku z Europą była największa. Przyczynili się do tego romaniści, cywiliści. Wiedzieli oni,że współczesne prawo jest zrozumiałe dzięki znajomości podłoża historycznego

Answer 59

- cywilizacja europy kontynentalnej spoczywa na 3 pagórkach: 1. Akropolu - symbolu sztuki i filozofii greckiej 2. Golgocie - symbolu chrześcijaństwa 3. Kapitolu - tradycji prawa rzymskiego - rzymianie posiadali ponadczasowy system prawa prywatnego. Prawo to było recypowane przez kraje europejskie - w XII-XIV w. W północnych miastach wl1och powstał nowożytny kształt prawa prywatnego. Głównymi systemami prawnymi były: prawo kanoniczne i prawo rzymskie. Systemy prawne (prawo kanoniczne oraz prawo rzymskie) drogą recepcji upowszechniły się w europie i stały się wyznacznikiem europejskiego systemu prawa i europejskiej kultury prawnej - czynniki wpływające na rozwój prawa europejskiego: 1. Ważną rolę w epoce odrodzenia odegrały uniwersytety ponieważ: A) stworzyły naukowe podstawy prawa B) spowodowały recepcję prawa rzymskiego przez szkoły glosatorów i komentatorów C) upowszechniły wykształcenie humanistyczne 2. We Włoszech prawo rzymskie też przeżyło renesans (odrodzenie) A) na uniwersytetach włoskich glosatorzy i komentatorzy utworzyli nowy kierunek, który dostosowywał prawo rzymskie do potrzeb praktyki B) zmodernizowane prawo rzymskie docierało do krajów europy i ujednolicało prawo. Tak oto ius commune stało się podstawą europejskiego systemu prawnego 3. Administracja kościoła rzymskiego byl1a ważnym czynnikiem wpływającym na rozwój prawa europejskiego 4. Kolejnym były aspekty etyczne obecne w prawie - otóż romanistyczny system prawa opiera się na zasadach dobra i słuszności (bonum et aequum ius est ars boni et aequi). Iuris praecepta to: * uczciwie żyć (honeste vivere) * drugiego nie krzywdzić (alterum non laudere) * każdemu oddać, co mu się należy (suum cuique tribuere) Wymienione zasady określają zasady ludzkiego postępowania. Podkreślają zgodność etyki i prawa - w świetle poczynań unii europejskiej i podjętych przez UE procesów integracyjnych europejska kultura prawna nabiera nowego wymiaru Dąży do: * harmonizacji prawa (scalenia prawa) *współpracy wszystkich organów stosujących prawo w zasięgu krajowym i międzynarodowym * oparcia jednolitego europejskiego systemu (ius commune europeum) na tradycji prawa rzymskiego

Answer 60

- przyjęcie chrześcijaństwa w obrządku łacińskim, spowodowało, że polska znalazła się w kręgu cywilizacji zachodnioeuropejskiej. Łacina była językiem stosowanym w aktach i dokumentach; po łacinie uczono religii. Do końca XVIII w łacina często mieszana z językiem polskim utrzymała się w Polsce - przyjęcie chrześcijaństwa spowodowało że: A) do polski przybyli duchowni, którzy znali prawo rzymskie B) wyjeżdżano na studia zagraniczne C) kształcono się w Polsce D) wykształciła się grupa ludzi wykształconych, opartych na kulturze romanistycznej E) prawa rzymskiego uczono w szkołach katedralnych w XIII w F) przy akademii krakowskiej uruchomiono katedrę prawa w XVI w G) prawa rzymskiego uczono w: akademii zamojskiej XVI-XVIIIw., w gimnazjum akademickim w Toruniu (XVII-XVIII) H) gall anonim i Wincenty kadłubek pisali w kronikach, że Polacy znali prawo rzymskie juz XII-XIII w - prawo rzymskie ni ezostało recypowane do prawa ziemskiego. Można mówić o wpływie w prawie miejskim, bo przyjęto pewne wzorce z miejscowego saskiego i magdeburskiego. W Polsce nie doszło do recepcji prawa rzymskiego przez prawo polskie - w wyniku rozbiorów prawo rodzime (polskie) przestało się rozwijać, na ziemiach polskich obowiązywało ustawodawstwo państw zaborczych oraz francuskie. Kodyfikacja austriacka, niemiecka, francuska stały się historycznym podłożem polskiego prawa cywilnego. Wymienione kodeksy cywilne były tworzone w oparciu o prawo rzymskie i w oparciu o teorie romanistyczne. Kodyfikację te obowiązywały przez kilkadziesiąt lat na ziemiach polskich; toteż do polskiego prawa cywilnego wprowadziło elementy prawa rzymskiego. Tak oto prawo polskie weszło w krąg prawa rzymskiego i tradycji romanistycznej - w XIX i na początku XX w łączono naukowe badania doyczące prawa rzymskiego z prawem obowiązującym Znani romaniści i cywiliści polscy: A) Leon petrażycki (prof. Prawa na uniwersytecie w Petersburgu i warszawie - znawca filozofii prawa i prawa cywilnego) B) Ignacy koschembahr - Laskowski (prof. Prawa rzymskiego i cywilnego we Lwowie i warszawie) C) Franciszek Bossowski (prof. Prawa rzymskiego i cywilnego uniwersytetu s. Batorego w warszawie) D) Marceli chlantacz (prof. Prawa rzymskiego we Lwowie) e) Stanisław wróblewski (prof. Prawa rzymskiego i cywilnego w Krakowie tzw. “Polski papinian” - najwybitniejszy prawnik) - znani romaniści i historycy prawa (zajmujący się prawem rzymskim) A) Jan Wincenty brondtkie - autor I polskiego podręcznika prawa rzymskiego B) Adolf Berger - najwybitniejszy romanista Polski; a od II wojny światowej w nowym jorku C) Teodor dydyński - wykładowca prawa rzymskiego w Warszawie; autor przekładu instytucji gaiusa D) ks. Henryk insadowski - prof. Prawa rzymskiego KUL E) Zygmunt Lisowski - prof. Prawa rzymskiego w poznaniu; współzałożyciel “czasopisma prawno historycznego” F) Walenty Miklaszewski, Władysław okęcki - wykładowca prawa rzymskiego w szkole głównej w warszawie G) Leonard Piętak - prof. Prawa rzymskiego; rektor uniwersytetu we Lwowie H) Fryderyk zoll starszy - prof. Prawa rzymskiego; rektor uniwersytetu jagielońskiego; autor “pandecta” (rzymskie prawo prywatne) - w okresie polski ludowej - prawo rzymskie było na studiach prawniczych. Prowadzono badania nad prawem rzymskim Romaniści polski ludowej: A) Władysław bojarski - prof. Prawa rzymskiego w Toruniu i poznaniu B) Jan kodrębski - prof. Prawa rzymskiego i historii doktryn polityczno-prawnych na uniwersytecie łódzkim C) Kazimierz Kolańczyk - prof. Prawa rzymskiego w poznaniu, Toruniu, autor podręcznika “prawa rzymskiego” D) Cezary Kupiszewski - prof. Prawa rzymskiego w łodzi; zajmujący się papirologią i mezopotańskimi prawami klinowymi E) Henryk Kupiszewski - romanista, papirolog w UW F) Borys Łapicki - prof. Prawa rzymskiego w łodzi G) Wacław Osuchowski - prof. Prawa rzymskiego we Lwowie; na UJ; autor podręcznika rzymskiego prawa prywatnego H) ks. Stanisław płodzień - KUL I) Rafał taubenschlag - prof. Prawa rzymskiego, praw antycznych; twórca szkoły papirologicznej w warszawie J) Adam Wiliński - prof. Prawa rzymskiego w lublinie