Hfst 4: Hersenen en zenuwstelsel Flashcards
Waaruit bestaat het zenuwstelsel?
- het centraal: bestaat uit de hersenen en het ruggenmerg
- het perifeer zenuwstelsel: bestaat uit de hersenzenuwen en ruggenmergzenuwen
Wat zijn de functies van het zenuwstelsel?
- het registreren van veranderingen binnen of buiten het lichaam;
- het verwerken en interpreteren van informatie;
- het besturen van de effectoren
Waaruit bestaat het zenuwweefsel?
- neuronen zijn prikkelbaar -> in staat om actiepotentialen te genereren en geleiden. - Neuroglia zijn steuncellen die verschillende functies uitoefenen ter ondersteuning van de neuronen + niet prikkelbaar -> geen zenuwimpulsen doorgeven
Waaruit bestaat het centraal zenuwstelsel?
- ruggenmerg en de hersenen
- bevind zich in schedel en de wervelkolom
Welke hersenvliezen/ruggenmergvliezen zijn er?
- dura mater: ligt tegen de binnenzijde van de schedel;
- arachnoidea: een dun vlies dat weinig bloedvaten bevat;
- pia mater: een vlies met veel bloedvaten dat helemaal tegen de hersenen en het ruggenmerg aanligt
Wat is de subarachnoidale ruimte?
ruimte tussen arachnoidea en pia mater gevuld met hersenvloeistof
Waaruit bestaat het perifeer zenuwstelsel?
- 12 paar hersenzenuwen en 31 paar spinale zenuwen
-> geleiden actiepotentialen van de hersenen naar de periferie en omgekeerd
Hoe verloopt de bloedtoevoer van de hersenen?
- a. carotides internae -> geleiden actiepotentialen van de hersenen naar de periferie en omgekeerd (grootste deel hersenen bevloeden) -> vertakken aan de basis van de hersenen
- a.vertebrales -> kleiner deel van de hersenen bevloeden -> lopen dr openingen in dwarsuitsteeksels van de cervicale wervels omhoog daarna via achterhoofdsgat schedel binnen dringen
Wat is de cirkel van Willis?
- reservesysteem
- Aan onderzijde van de hersenen -> vertakkingen van a. carotides internae en de a. vertebrales -> soort cirkel van bloedvaten
hoe verloopt de veneuze afvoer van de hersenen?
- aders van hersenen monden uit in verzamelvenen in de dura mater
- ruimtes = durasinussen -> via de v. jugulares naar de v. cava superior
Welke algemene symptomen kunnen wijzen op een neurologische pathologie?
- hoofdpijn
- abnormale bewegingen
- bewustzijnsdaling
- lrachtverlies
- pijn
- tremor
Waar kan persisterende en ernstige hoofdpijn op wijzen?
- aanwijzing zijn van een onderliggende aandoening
-> duidelijk anamnese kan meer duidelijkheid scheppen over de ernst van het symptoom
<-> hoofdpijn meestal onschuldig
Welke 3 groepen van abnormale bewegingen zijn er?
- hyperkinesie (te veel bewegen)
- hypokinesie (te weinig bewegen)
- ataxie (ongecontroleerd bewegen)
Hoe manifesteert hyperkinesie zich?
te veel ongewild optredende bewegingen
Hoe manifesteert hypokinesie zich?
vermindering in de spontane bewegingen, vaak gecombineerd met traagheid van bewegen (= bradykinesie)
Hoe manifesteert ataxie zich?
problemen bij spreken, fijne motoriek, stappen …
Wat kan een mogelijke bewustzijnsdaling zijn?
Kan variëren van n van milde aandachtstoornissen tot een volledige
bewusteloosheid bij een coma
Welke soorten krachtverlies zijn er?
parese (= spierzwakte) of plegie/paralyse (= complete verlamming)
Wat is de definitie van pijn?
een onaangenaam subjectief gevoel en emotionele ervaring die geassocieerd is met bestaande of potentiële weefselschade
Wat is een tremor?
een ritmische onwillekeurige beweging van één of meerdere lichaamsdelen
Welke vormen van tremor kan je onderscheiden?
=> volgens de toestand die leidt tot
het optreden of verergeren van de tremor
- rusttremor ontstaat in een ledemaat op het moment dat dit lidmaat niet geactiveerd wordt
- actietremor ontstaat bij het willekeurig
activeren van een lidmaat
Wat is cerebrale ischemie?
een stoornis in de bloedvoorziening van de hersenen met eventuele neurologische uitvalverschijnselen als gevolg
Welke soorten cerebrale ischemie zijn er?
- omkeerbare neurologische uitvalsverschijnselen
- onomkeerbare neurologische verschijnselen
Wat zijn omkeerbare neurologische uitvalsverschijnselen?
TIA (= transient ischemic attack): de
symptomen verschijnen en verdwijnen snel, dit duurt niet langer dan 24 uur
Wat zijn voorbeelden van onomkeerbare neurologische uitvalsverschijnselen?
- progressieve stroke
- complete stroke (= CVA)
Wat is een progressieve stroke?
de symptomen verschijnen geleidelijk als gevolg van het toeslibben van de arteriën, na uren en dagen komen er nog steeds nieuwe symptomen bij
Wat is een complete stroke?
= CVA
- de verschijnselen zijn blijvend, maar kunnen eventueel nog verbeteren na een intensieve revalidatie
Wat zijn de risicofactoren van cerebrale ischemie?
- leeftijd (hoe ouder, hoe meer kans);
- geslacht (vrouwen meer kans op CVA);
- erfelijkheid;
- arteriële hypertensie (hoe hoger de bloeddruk, hoe meer kans op een CVA);
- roken;
- een onregelmatig hartritme (VKF) kan de oorzaak zijn van de vorming van een stolsel;
- cholesterolverhoging;
- te weinig lichaamsbeweging;
- carotisstenose;
- diabetes;
- voorgeschiedenis van een TIA.
Wat zijn de mogelijke oorzaken van een herseninfarct (80% CVA’s)?
- atherosclerotisch proces (vaak met een scheur van het atheroom waarop zich een bloedstolsel vormt en zo de arterie afsluit)
- trombose;
- embolie
=> leiden tot occlusie van een arterieel bloedvat -> weefel dat niet van O2 wordt voorzien sterft af
Wat zijn de mogelijke oorzaken van hersenbloedingen (20% CVA’s)?
- scheur in een arterie die gelegen is in het hersenweefsel ->bloed stroomt onvoldoende naar sommige hersen-gebieden + het plots vrijgekomen bloed veroorzaakt een verhoogde druk in de hersenen
=> kunnen bijdragen tot de hersenschade
Waarvan hangen de symptomen bij TIA/CVA af?
hangt af van de plaats van beschadiging
Schade in rechter helft, zorgt voor symptomen aan linker kant
Wat zijn de mogelijke symptomen van een TIA/CVA?
- hemiparese/hemiplegie contralateraal
- verstoorde reflexen contralateraal
- gevoelsstoornis contralateraal
- facialisparese (afhangende mondhoek zichtbaar) met eventuele slikstoornissen
- afatische stoornis
- stoornis van het zicht (diplopie, hemianopsie, wazig zicht)
- evenwichtsstoornissen
- ontremd gedrag, apathie of andere gedragsmatige stoornissen (bij frontaal CVA)
- veranderd/verminderd bewustzijn
Hoe wordt de vroegtijdige signalisatie van een TIA/CVA gedaan?
FAST- test:
* Face: staat de mond nog recht?
* Arm: kan de patiënt beide armen gestrekt houden?
* Speech: spreekt de patiënt nog duidelijk en samenhangend?
* Time: aanvangstijd van de klachten?
Welke onderzoeken worden er gedaan om de diagnose van CVA te stellen?
- anamnese
- vitale parameters
- eventueel EKG monitoring
- klinisch neurologisch onderzoek
- CT-scan van de hersenen: een hersenbloeding is meteen te zien op een CT-scan, een occlusie pas na enkele uren
- CT-angiografie: geeft uitsluitsel over de occlusie
- Andere onderzoeken
- EEG
Welke vragen worden er gesteld bij de anamnese voor een CVA?
o hoe is het begonnen?
o wat zijn de klachten?
o is er al verbetering?
o wat is de voorgeschiedenis?
o zijn er risicofactoren aanwezig?
o is er medicatiegebruik?
Wat wordt er onderzocht bij een klinisch neurologisch onderzoek?
o pupilcontrole
o GCS
o onderzoek gezichtsveld
o motoriek
o sensoriek
o spraak
o reflexen
Welke andere onderzoeken kunnen er gedaan worden bij een CVA?
o Bloedafname
o Duplex carotiden
Uit welke 3 delen van behandeling zijn er bij CVA?
- behandeling tijdens de acute fase: de schade zoveel mogelijk beperken;
- secundaire preventie: het risico op een nieuwe CVA verminderen;
- revalidatiefase: de aangerichte schade zoveel mogelijk herstellen
Binnen hoe veel uur moet je reageren bij een CVA?
binnen 4,5 uur na het begin van een CVA
Waarom moet je bij een CVA acuut handelen?
Als een deel van de hersenen zonder zuurstof komt te zitten, treedt er necrose van dit deel hersenweefsel op, deze necrose is onomkeerbaar
Wat is trombolyse?
- de behandeling waarbij het stolsel wordt opgelost
-> eerst zeker zijn dat afsluiting bloedvat oorzaak is van CVA -> eerst CT nemen
Wat is het voordeel van een stroke-unit?
-> acute opvang van CVA-patiënten en de eerste daaropvolgende zorgverlening
- er kan snel en accuraat gehandeld worden en gespecialiseerde, multidisciplinaire opvolging
Hoe kan men aan secundaire preventie doen bij een CVA?
- door risicofactoren aan te pakken
- door te starten met orale anti-aggregatie;
- met carotisendarterectomie
Wat is een carotisendarterectomie?
een operatie waarbij de a. carotis opnieuw toegankelijk wordt gemaakt door de vernauwing weg te nemen
Hoe kan je de risicofactoren voor een CVA aanpakken?
o arteriële hypertensie (antihypertensiva starten);
o hoge cholesterol (cholesterolverlagende medicatie starten) ;
o rookstop;
o meer bewegen
Hoe verloopt de revalidatiefase bij een CVA?
- Start in ZH -> afhankelijk van ernst verder thuis of revalidatiecentrum
- proberen aangetaste functies zo goed mogelijk te herstellen of er zo goed mogelijk mee leren omgaan
Waarop ligt de focus van de verpleegkundige zorgen tijdens de acute fase van een CVA?
- zorgvrager wordt voortdurend geobserveerd en complicaties worden tegengegaan
- bewustzijn is een belangrijke parameter -> zv na 72 uur nog steeds in coma = slechte prognose
- vitale parameters ook continu gemonitord
Wat zijn de verpleegkundige aandachtspunten bij een CVA?
- Bewustzijn: Glasgow-comaschaal
- bloeddruk
- harttoestand
- temperatuur
- urinaire problemen
- fecale problemen
- voeding
- ademhaling
Wat is de glasgow-comaschaal?
- ontwikkeld om de mate van bewustzijn bij personen met een traumatisch hersenletsel te meten
- gebruik van prikkels en antwoorden die uitgezet worden in een schaal die de ernst van het bewustzijnsverlies numeriek gaat weergeven
Wat kan je afleiden van de score op de glasgow-comaschool?
- mild hersenletsel: score van 13-15;
- gemiddeld hersenletsel: score van 9-12;
- ernstig hersenletsel: score van 8 of lager
Welke parameters worden met betrekking tot de glasgow-comaschaal?
- de reactie van de ogen;
- de verbale respons op vragen;
- de motorische respons op pijnprikkels
Wat is een nadeel van de Glagow-comaschaal?
- geen vast tijdstip waarop schaal wordt afgenomen -> scores niet vergelijken
- externe factoren beïnvloeden score (bv. medicatie)
Wat wordt er bij de Glasgow-comaschaal bekeken met betrekking tot de oogreactie?
- zv opent ogen zonder hiertoe aangezet -> score hoogst
- daalt wanneer gevraagd moet worden ogen te openen of na pijnprikkel
- laagst wanneer geen reactie
Wat wordt er bij de Glasgow-comaschaal bekeken met betrekking tot de verbale respons?
- hoogste score -> patiënt kan samenhangend gesprek voeren
- laagste score -> geen verbale respons
- 5 reacties onderscheiden
Wat wordt er bij de Glasgow-comaschaal bekeken met betrekking tot de Motorische respons?
- 6 verschillende reacties beschreven
- hoogst als hij kan uitvoeren wat men hem vraagt
- Als zv niet reageert op bevel -> pijnprikkel
Wat wordt er bij een CVA bekeken met betrekking tot de bloeddruk?
- moment van CVA -> vaak zeer hoge bloeddruk => reactie op voorval
- bloeddrukdaling wijst meestal op een bloeding of shock
Wat wordt er bij een CVA bekeken met betrekking tot de harttoestand?
Hartpathologie kan een cerebraal embool veroorzaken en zo verantwoordelijk zijn voor onvoldoende hersenbevloeiing
Wat wordt er bij een CVA bekeken met betrekking tot de temperatuur?
- in begin meestal hypothermische toestand, doordat hij op de
grond ligt - Wanneer bij CVA toch temperatuursverhoging -> meestal van centrale oorsprong
Wat kan de invloed van een CVA op urinaire problemen zijn?
- Incontinentie komt frequent voor -> meestal van voorbijgaande aard
- langdurige incontinentie -> slechte prognose
- In de acute fase -> meestal geen verblijfssonde geplaatst wegens infectiegevaar
Wat kan de invloed van een CVA op fecale problemen zijn?
Fecale incontinentie komt frequent voor en is meestal van voorbijgaande aard. Door het gebruik van vloeibare voeding kan er constipatie ontstaan
Wat kan de invloed van een CVA op voeding zijn?
- aandachtig zijn voor snelle dehydratatie en ondervoeding
- verhoogde kans op verslikking
Wat kan de invloed van een CVA op ademhaling zijn?
- Door bedlegerigheid -> meer kans op pulmonaire complicaties
- symptomen: te diepe en snelle ademhaling, rusteloosheid, koorts en thoracale pijn
Wat is het doel van goede positionering bij patiënten na een CVA?
- zorgen voor comfortabele houding
- vermijden of verminderen van spasticiteit
- vermijden of verminderen van contracturen
- vermijden of verminderen van oedeemvorming
- voorkomen van luxaties
- decubituspreventie
Wat zijn de basisregels voor een goede positioneringen?
- goede ondersteuning van het hele lichaam, met extra aandacht voor de aangedane zijde
- zorg voor een stevige ondersteuning
- probeer de zorgvrager zoveel mogelijk te positioneren met gestrekte of half-gebogen ledematen.
- leg de handen in rust in hoogstand.
- stimuleer de aangedane zijde zoveel mogelijk
Welke verpleegkundige aandachtspunten zijn er om rekening te houden met aangedane zijde na een CVA?
- benader zv langs de aangedane zijde.
- laat omgevingsprikkels van aangedane zijde die van niet-aangedane zijde overstemmen
- spreek de zorgvrager aan langs de aangedane zijde
- positioneer het bed zo in de kamer dat alle activiteiten langs de aangedane zijde kunnen gebeuren.
- plaats nachtkastje en televisie langs aangedane zijde
- voer transfers uit langs aangedane zijde.
- gebruik felgekleurde kussens aan de aangedane zijde
Wat zijn de vpk aandachtspunten i.v.m. het positioneren in bed van een patient na een CVA?
- plaats niets tegen bal van voet -> verkeerde stand van voet vermijden
- steek het beddengoed niet vast
- geef zv niets in handen -> stimuleert grijpreflex en kan leiden tot contracturen van de vingers
- leg de zorgvrager recht in bed.
- pas wisselhouding toe.
- zorg voor voldoende half rechtzittende houding, voor ademhaling