HC.5 - Nieuwe ontwikkelingen in de radiotherapie

Question 1

Wat is de therapeutische ratio?

Answer 1

Kans tumorcontrole bij een bepaalde dosis versus de kans op weefselschade (normaal weefsel) bij dezelfde dosis

verschil tussen een net niet toxische dosering en een net effectieve dosering.

Question 2

Noem 5 organen met acute bijwerkingen van RT

Answer 2

Dagen - weken
1. Huid: erythema. roodheid, schilfering
2. Hersenen: vermoeidheid (herstel)
3. Rectum: diarree
4. oesophagus: passageklachten
5. Mondholte: stomatits
Acute ontstekingsreacties in weefsels

Question 3

Noem 5 organen met late bijwerkingen van RT

Answer 3

Weken - jaren
1. Huid: hypopigmentatie
2. Hersenen: geheugenstoornissen (bij te hoge dosis)
3. Rectum: teleangiectasieen
4. Oesophagus: strictuur door fibrose vorming
5. Schildklier: hypothyreoïdie

Question 4

Hoe bepalen we de doelvolumes?

Answer 4

Via een plannings-CT

Question 5

Hoe noemen we het volume van de zichtbare/palbabele afwijking? Wat wordt daar extra bij meegenomen?

Answer 5

GTV = gross tumor volume
uitlopertjes

Question 6

Wat nemen we naast het GTV ook mee in de berekening van het bestralingsgebied?

Answer 6

Het CTV = clinical target volume
= Tumor (GTV) + marge voor microscopische uitbreiding
Vaak 5 mm

Question 7

Waarvan is het CTV afhankelijk?

Answer 7

• locatie tumor
• beweeglijkheid omgeving

Question 8

Is het CTV het gebied wat bestraald gaat worden? Waarom wel of niet?

Answer 8

Nee, er is nog het PTV –> bestraald gebied

Question 9

Wat houdt het PTV in?

Answer 9

Planned target volume
CTV + marge voor bewegelijkheid
bvb. Ademen of begging van organen

Question 10

Wat is het verschil tussen een PET-CT en een CT?

Answer 10

PET: informatie over functioneel tumorweefsel (vitaal)
CT: anatomie

Question 11

Noem drie manieren waarop ioniserende straling opgewekt kan worden

Answer 11

1. In lineaire versneller (fotonen en elektronen)
2. vanuit eenbron bij brachytherapie (fotonen)
3. met cyclotron (protonen)

Question 12

Hoe werd RT in eerste instantie aangepakt?

Answer 12

In een 2D vlak met 1 bundel

Question 13

Van zijn twee nadelen van de vroegere manier van RT?

Answer 13

1. Veel gezondweefsel werd blootgesteld aan straling
2. Door de diepte van de tumor valt de dosis snel weg en krijgt voor de oppervlakte een hoge dosis –> minder % van de dagdosis bij de tumor

Question 14

Wat was de tweede manier van RT?

Answer 14

Uit 2 richtingen: voor en achter –> wel meer dosis bij tumor –> dosis krijgt zandloper effect

Question 15

Wat kwam nog later na de 2 bundel RT?

Answer 15

Nog meer bundels van verschillende kanten waardoor 100% van de dosis bij tumor kwam

Question 16

Wat is een nadeel van het bestralen van veel richtingen van de tumor?

Answer 16

Omgevingsorganen krijgen ook hoge dosis (bijwerkingen)

Question 17

Hoe wordt nu het plan voor de bestraling gemaakt?

Answer 17

Conventionele 3D planning door een computer

Question 18

Wat wordt meegenomen bij Conventionele 3D planning?

Answer 18

• locatie tumor
• dosis tumor
• dosis die gezond orgaan max mag hebben = drempeldosis
• in hoeveel volume dosis mag/moet komen

Question 19

Hoe noemen we het plannen van de bestraling door een computer? Waarom noemen we dit zo en wat houdt het precies in?

Answer 19

Inverse planning: computer bekijkt hoe gezond weefsel niet te veel straling krijgt en tumor genoeg en bedenkt hiervoor het beste plan
- Eisen voor doelgebied
- drempeldosis

Question 20

Wat is een techniek die wordt toegepast bij RT?

Answer 20

Intensiteit modulatie
IMRT = intensiteit gemoduleerde radiotherapie
Varieren van intensiteit bundels met schuiven waardoor de uittredende dosis wisselt

Question 21

Wat is het gevolg van IMRT?

Answer 21

Hoge dosis gebied wordt kleiner en preciezer

Question 22

Wat wordt gedaan om een goede positionering voor de bestraling te bewerkstelligen?

Answer 22

Corebeam CT gemaakt: CT met bepekte kwaliteit met een klein beetje van de uittredende dosis om te kijken of patient goed ligt
Voor ELKE bestralingsfractie

Question 23

Noem een vorm van RT wat een mengvorm is

Answer 23

Stereotactische RT: Mengvorm precisie bestraling en operatie –> kleine tumoren worden vanuit 100 richtingen heel precies bestraald (met hele hoge dosis –> 1 sessie duurt 45 min)

Question 24

Wat zijn de voorwaarden voor stereotactische RT?

Answer 24

• klein doelgebied
• positionering: van groot belang –> vacuüm matras
• Fiducial tracking: kleine metalen veertjes (= fiducials) ingebracht via de lies en geleid in de richting van de tumor –> bestralingstoestellen kunnen de fiducials zichtbaar maken

Question 25

Wat zijn fidicuals?

Answer 25

Kleine metalen veertjes (= fiducials) ingebracht via de lies en geleid in de richting van de tumor -> deze markers blijven rest van het leven zitten

Question 26

Wat verandert er aan de hoeveelheid sessies bij stereotactische RT?

Answer 26

Hele hoge dosis per sessie en langdurige sessie (45 min)
Minder aantal sessies nodig

Question 27

Wat is het doel van brachytherapie?

Answer 27

bron zo dicht mogelijk bij tumor brengen en daarbij zo veel mogelijk gezond weefsel sparen

Question 28

Wat gebeurt er met de dosis bij brachytherapie voor het omliggende weefsel?

Answer 28

Dosis neemt snel af bij toenemende afstand tot de radioactieve bron = heterogene dosisverdeling

Question 29

Welke wet bepaalt de dosis bij brachytherapie met betrekking tot de afstand?

Answer 29

Kwadratenwet = dosis is omgekeerd evenredig met de afstand

Question 30

Wat betekent de brachytherapie voor de grootte van de tumor?

Answer 30

Tumorvolume mag niet te groot zijn omdat de straling niet ver komt

Question 31

Noem drie vormen van brachytherapie en noem voorbeelden erbij

Answer 31

1. Intra-luminaal: bronchus, oesophagus
2. Intra-cavitair: cervix, vagina, neusholte
3. Interstitieel: zachte weefsels zoals tong en mondbodem

Question 32

Voor welke drie dingen wordt brachytherapie gebruikt?

Answer 32

• Boosterbestraling
• Tumoren in bepaalde Lumina
• Vaak eerst uitwendige bestraling en voor kleine beetje overgebleven tumor

Question 33

Wat zijn drie voordelen van brachytherapie tov uitwendige RT?

Answer 33

1. Betere sparing omliggende weefsels = orgaansparend
2. Hogere dosis direct rondom katheters (tot 200%) = booster
3. Dosis in kortere tijd geven waardoor tumorcellen minder kans geven op herstel (korte opname nodig)

Question 34

Wat zijn vier nadelen van brachytherapie tov uitwendige RT?

Answer 34

1. Tumorvolume mag niet te groot zijn
2. Niet geschikt voor alle locaties vanwege toegankelijkheid
3. Lokale of algehele anesthesie nodig
4. Opname op verpleegafdeling nodig

Question 35

In welke conditie van de patient gebeurt brachytherapie?

Answer 35

Onder lokale of algehele anesthesie

Question 36

Hoe wordt brachytherapie ingebracht?

Answer 36

Katheter wordt ingebracht mbv echo
Hierop beladen radio-actieve bron

Question 37

Welke schade van RT is het meest belangrijk om te voorkomen?

Answer 37

Late schade want dit is vaak irreversibel

Question 38

Met welke deeltjes wordt er bestraald in de nieuwste techniek?

Answer 38

Protonen

Question 39

Wat is bestraling met protonen?

Answer 39

High LET met ioniserend spoor in 1 richting

Question 40

Wat is het voordeel van proton bestraling?

Answer 40

Er is een piek met dosisafgifte waarna de dosis sterk afneemt –> hierdoor minder/geen dosis in gezond weefsel (voor en achter de tumor)

Question 41

Wat is belangrijk bij proton bestraling?

Answer 41

Zo positioneren dat de piek van de dosisafgifte precies op tumor valt

Question 42

Wat is op dit moment een nadeel van proton bestraling?

Answer 42

Het wordt nog niet zomaar vergoed voor iedereen

Question 43

Wanneer wordt proton bestraling vergoed?

Answer 43

• Intra-oculair
• Chordomen (ruggenmerg)
• Pediatrische tumoren
• obs rekenkundige modellen:
  a) NTCP + bestralingsplannen waarbij te hoge NTCP
  b) Hoofd-hals tumoren, mammacarcinomen, longcarcinomen, prostaatcarcinomen
  c) neuro-oncologische tumoren