HC.2 - Het ontstaan van chromosomale afwijkingen

Question 1

Hoeveel procent van het totale DNA bestaat uit coderend materiaal?

Answer 1

Ongeveer 2%

Question 2

Waar zit het DNA omheen gewikkeld?

Answer 2

nucleosomen die bestaan uit histonen

Question 3

Benoem de 4 (5) celcyclus fasen?

Answer 3

1. G1-fase: celgroei en groei organellen –> hierin zitten de meeste cellen
2. S-fase: DNA replicatie (tijdens deze fase heb je van elk gen 4 kopieën)
3. G2-fase: klaarmaken voor mitose, er wordt gecontroleerd of alles goed verdubbeld is
4. M-fase: mitose –> alleen in deze fase chromosomen zichtbaar
   G0-fase: cel is niet bezig met delen

Question 4

Noem de 6 fasen van de mitose en wat er gebeurt tijdens deze fasen

Answer 4

1. profase: condensatie DNA –> chromosomen worden zichtbaar
2. Prometafase: kernenvelop wordt afgebroken –> chromosomen los in cytoplasma (chromosomen vast aan tubuline draden)
3. Metafase: cellen gaan in midden op een lijn liggen = equator vlak
4. Anafase: chromatiden worden naar twee kanten van cel getrokken (verdeling chromosomen over twee dochtercellen)
5. telefase: nieuwe kern aangelegd, DNA gaat weer decondenseren (concentreren)
6. Cytokinese: vorming van twee cellen

Question 5

Wat is het kinetochoor?

Answer 5

Verbinding tussen de microtubuli en de chromatiden (ter hoogte van centromeer)

Question 6

Wat is het centromeer?

Answer 6

De verbindingsplaats waar de twee zusterchromatiden aan elkaar verbonden zijn

Question 7

Wat zijn de centrosomen?

Answer 7

= spoellichaampje
Betrokken bij het uit elkaar trekken van de chromatiden en ze naar de twee polen van de cel trekken

Question 8

Waaruit komen de microtubuli draden?

Answer 8

spoelfiguur in de buurt van centrosomen

Question 9

Wanneer begint de anafase?

Answer 9

Als alle chromatiden vastzitten aan een microtubuli

Question 10

Noem 4 manieren om chromosomen te kunnen zien?

Answer 10

1. Allemaal aankleuren = R-banding
2. FISH is fluorescentie in situ hybridisatie = specifieke DNA-sequentie bekijken (gen aankleuren door middel van fluorescerend kleurende probe)
3. FISH is in Chromosoom specifieke probes = chromosoom bekijken (translocatie zichtbaar maken)
4. Speciale karyotypering = alle chromosomen eigen kleur

Question 11

Noem 4 structurele chromosoom afwijkingen

Answer 11

1. Deleties: verdwijnt een stuk chromosoom
2. translocaties
3. Dicentrische chromosomen: twee centromeren op 1 chromosoom
   ACentrisch: geen centromeren op een chromosoom
   tricentrisch: 3 centromeren
4. ring vormen aannemen

Question 12

Wat is het gevolg van een dicentrisch chromosoom?

Answer 12

Er wordt op 4 plekken aan chromosoom getrokken –> uiteindelijk breekt het –> kan leiden tot een deletie of een translocatie

Question 13

Wat ontstaat er automatisch ook bij een dicentrisch chromosoom?

Answer 13

Ook een centrisch chromosoom (dus zonder centromeer)

Question 14

In hoeveel gevallen breekt het chromosoom?

Answer 14

50%

Question 15

Waardoor ontstaan chromosoom afwijkingen?

Answer 15

Door dubbelstrengsbreuken in het DNA

Question 16

In welke fase ontstaat aneuploidie?

Answer 16

meta fase

Question 17

Hoe zorgt een cel ervoor dat chromosomen nog niet uit elkaar worden getrokken als nog niet alles vastzit?

Answer 17

Geven signalen af

Question 18

Hoe kan aneuploidie ontstaan?
Hoe heet dit?

Answer 18

De signalen dat niet niet alles goed vastzit komen niet goed over
Er wordt wel al getrokken aan de chromosomen
Hierdoor kan er in een dochtercel een te veel of te weinig aan chromosomen komen
= non-disjunctie

Question 19

Wat is non-disjunctie?

Answer 19

Is het niet op de juiste manier uiteengaan van chromosoomparen tijdens de celdeling,

Question 20

Wat zijn drie manieren om numerieke afwijkingen in chromosomen in kaart te brengen?

Answer 20

1. karyogram
2. Analyse van (CA)n repeats
3. NGS: verlies van singlee nucleotide polymorphisme

Question 21

Wat is de analyse van (CA)n repeats?

Answer 21

• In veel chromosomen wordt de sequentie CA meerdere keren herhaald dit is per individu anders
• Bij een lange (CA)n repeat is er een lange band in de PCR reactie te zien, bij een korte repeat is er een korte band te zien
• Als er maar 1 band te zien is bij de PCR, betekent dit dat er maar 1 allel en dus maar 1 chromosoom is
• Kijken of beiden kopieën van chromosoom nog aanwezig zijn en welke delen iet meer aanwezig zijn

Question 22

Hoe ontstaan deleties van chromosomen?

Answer 22

1. Dubbelstrengs DNA breuk
2. Mitose: stukje chromosoom zonder centromeer (als niet gerepareerd)
3. stukje zwerft rond in cel/cytoplasma (niet naar equatorvlak)
4. er worden kern enveloppen gevormd rond stukken DNA in cytoplasma = micro-nucleus
5. Is niet goed beschermd DNA –> vaak afgebroken

Question 23

Wat kan er gebeuren met het stukje DNA na een deletie van een chromosoom?

Answer 23

Chromothripsis
Chromosomen in kleine stukjes breken en weer random aan elkaar gezet worden –> stukken verloren en verkeerd aan elkaar gezet worden
Dit kan met een of meerdere chromosomen gebeuren

Question 24

Waar vindt chromothripsis vaak plaats?

Answer 24

Vaak in laat stadium tumoren –> kunnen groeivordeel krijgen (of juist dood gaan)

Question 25

wat is een gen amplificatie?

Answer 25

1 of meerdere genen meerdere keren per cyclus verdubbeld Bvb C-myc gen 10/20x achter elkaar liggen

Question 26

Wat voor gen zet een cel aan tot veel deling?

Answer 26

C-myc gen laat een cel zich gedragen als een stamcel

Question 27

Wat gebeurt er met het DNA normaal gesproken in de S-fase?

Answer 27

Wordt 1 keer verdubbeld vanuit Origin of replication per celcyclus

Question 28

Wat kan een reden zijn van therapie resistentie bij een tumor?

Answer 28

een amplificatie waarbij een gen heel vaak verdubbeld is

Question 29

Hoe kan een gen amplificatie in beeld worden gebracht?

Answer 29

- in situ hybridisatie met c-myc probe - r-bandering

Question 30

Wat voor genetische afwijkingen kunnen zorgen voor activering van oncogenen?

Answer 30

1. translocaties: genen ontstaan waardoor cel blijft groeien/delen 2. verdubbeling chromosomen 3. genamplificaties

Question 31

Wat voor genetische afwijkingen kunnen zorgen voor inactiveren van tumor supressor genen?

Answer 31

- Deletie van chromosoom arm - verlies van chromosoom --> LOH

Question 32

Hoe weet een cel dat hij niet meer kan delen?

Answer 32

Telomeren steeds korter bij elke celdeling tot te kort waardoor ze signaal afgeven = M1 Hayflick limit

Question 33

Hoe zorgt een tumor dat een cel toch (oneindig) kan blijven delen? Hoe vaak komt dat voor bij tumoren?

Answer 33

Door telmoeren langer te laten maken door telomerase 85-90% tumoren hebben dit nu

Question 34

Wat zijn de twee functies van telmoeren?

Answer 34

- voorkomen genomische instabiliteit - beperken van de groei van cellen

Question 35

Uiteinden van chromosomen (telomeren) kunnen verward worden met een fout in het DNA, welke fout is dit?

Answer 35

Dubbelstrengs breuk

Question 36

Wat zou er gebeuren als een uiteinde van een chromosoom onterecht wordt aangezien als een dubbelstrengs breuk? Wat kan hier het gevolg van zijn?

Answer 36

Dit kan gerepareerd worden door NHEJ waardoor dicentrische chromosomen ontstaan Gevolg: Genomische instabiliteit

Question 37

Wat gebeurt er na het afgeven van het M1 Hayflick limit signaal?

Answer 37

Cel zou nog een paar kunnen delen tot echt te kort (komen in m2-crisis)

Question 38

Wat gebeurt er als telmoeren echt serieus te kort worden?

Answer 38

M2 crisis --> chromosomale instababiliteit met celdood als gevolg

Question 39

Waarom werkt een telomerase remmer niet bij tumoren?

Answer 39

Tumor vindt een alternatieve manier Vaak mutatie in telomerase waardoor remmer niet meer bindt

Question 40

Hoe voorkomen cellen dat de uiteinden van een chromosoom worden gezien als ds breuk?

Answer 40

Telomeer opgerold in T-loop wordt gestabiliseerd mbv eiwitten