H2

Question 1

kerngezin

Answer 1

en kerngezin is een gezinsvorm die bestaat uit twee ouders (meestal een man en een
vrouw) en hun kinderen, die samen in één huishouden wonen. Het wordt gezien als de
kleinste en meest traditionele eenheid binnen een familie, zonder de aanwezigheid van
andere familieleden zoals grootouders, ooms of tantes.

Question 2

gezinsvorm

Answer 2

Een gezinsvorm verwijst naar de samenstelling of structuur van een gezin, oftewel hoe
een gezin is opgebouwd in termen van leden en hun onderlinge relaties. Dit kan variëren
van traditionele kerngezinnen (ouders en kinderen) tot eenoudergezinnen,
samengestelde gezinnen, pleeggezinnen en andere variaties waarin mensen samenleven
en als gezin functioneren. Gezinsvormen zijn cultureel en sociaal bepaald en kunnen
verschillen per samenleving of tijdperk.

Question 3

een gezin

Answer 3

een gezin is een huishouden met als essentiële kenmerken de combinatie van meer dan
één generatie en tussen deze generaties een zorgafhankelijkheid. In een gezin is er dus
sprake van minstens één ouder en één kind.

Question 4

natuurlijke ouders

Answer 4

biologische ouders

Question 5

pedagogisch besef

Answer 5

Hij beschrijft dit als het bewustzijn en de gevoeligheid van ouders voor de behoeften en signalen van hun kinderen. Op die manier kan de ouder zijn eigen belangen daarop kan afstemmen.

Question 6

buffers

Answer 6

Dit veerkrachtsysteem helpt ouders om te gaan met de uitdagingen en
stressoren van het ouderschap.
1) Solidaire Gemeenschap
2) Goede taakverdeling
3) Metapositie
4) ‘Goede Ouder’-ervaringen

Question 7

ouderschap

Answer 7

“Ouderschap is het deel van je identiteit dat aangeeft dat je kinderen hebt. Ouders zijn
hier in de samenleving ook formeel op aanspreekbaar. Ouderschap duurt levenslang. Het
leidt tot gevoelens van kwetsbaarheid en wijst op een zich primair verantwoordelijk
voelen voor de opvoeding en het welbevinden van kinderen. De ouder heeft als taak
zoveel mogelijk tradities, wijsheden en inzichten over te brengen op het kind. Ouderschap
staat niet gelijk aan opvoederschap. Opvoederschap wordt gezien als een deel van
ouderschap.”

Question 8

opvoederschap

Answer 8

• meer begrensd
• beperkte verantwoordelijkheid in aard en tijd
• ontleent legitimiteit en bevoegdheid van derden

Question 9

structurele ambivalentie

Answer 9

Ouderschap is met al zijn verschillende kanten structureel ambivalent. Het is het ene én
het andere, altijd heen en weer hinken. Elke ouder kent het innerlijke conflict aan tussen
de ene kant dicht bij je kind te willen zijn, en aan de andere kant te verlangen naar ruimte
voor jezelf. Of liefde die in één tel omslaat in woede.

Question 10

gehechtheid

Answer 10

verwijst naar een
ontwikkelingsfenomeen dat in essentie gaat over hoeveel vertrouwen je voelt bij een
zorgpersoon en hoe makkelijk je bij die persoon hulp gaat zoeken wanneer je problemen
hebt.

Question 11

hechten

Answer 11

is de vorming van een duurzame emotionele band tussen kind en opvoeder

Question 12

unieke beïnvloedingsrelatie

Answer 12

dat de ouder niet om zijn verantwoordelijkheid heen kan
(zie hoofdstuk 1), net omwille van de absolute weerloosheid van het kind. Het kind kán niet
zonder opvoeding. Daarnaast ligt de relatie van tevoren in zekere zin ‘vast’: ze is
onomkeerbaar in de zin dat de ouder niet de opvoedeling kan worden en omgekeerd

Question 13

onbewust intern werkmodel van de relatie met de opvoeder

Answer 13

Wat we als
kind ervaren, nestelt zich in ons als een gewoonte, een verwachtingspatroon waarvan we ons
nauwelijks bewust zijn – maar dat wel ons denken, voelen en doen bepaalt. Dit
verwachtingspatroon vormt de bodem voor het aangaan van intieme en duurzame relaties
later in het leven.

Question 14

exploratie

Answer 14

verkennen van de omgeving

Question 15

veilige basis

Answer 15

De ouder biedt zowel de veilige uitvalsbasis of veilige basis van waaruit het kind de
omgeving kan verkennen

Question 16

veilige haven

Answer 16

waarnaar het kind
terugkeert bij spanning of angst.

Question 17

gehechtheidsgedrag

Answer 17

aangeboren verlangen is naar contact, nabijheid,
Pedagogie: inleiding Pagina 20 | 48
verbinding

Question 18

gehechtheidservaringen

Answer 18

blijven we leren hoe betrouwbaar of veilig anderen zijn

Question 19

mentaliseren

Answer 19

gaat over het vermogen om gedrag van jezelf en de ander te begrijpen en
betekenis te geven in termen van mentale toestanden.

Question 20

sensitieve responsiviteit

Answer 20

Het ‘sensitieve’ slaat op het vermogen van de opvoeder om gevoelig te zijn voor de
signalen die het kind geeft.

Het adequaat, goed gepast en goed getimed reageren op signalen van het kind, noemen
we responsiviteit.

Question 21

(co-) regulatie

Answer 21

regulatie is dus een leerproces in verbinding: van volledige afhankelijkheid, naar coregulatie, naar zelf-regulatie

Question 22

determinisme

Answer 22

“opvoeding is een langgerekte oefening in geduld, waarvan men de uitkomst niet kent”

= filosofie die stelt dat elke gebeurtenis een oorzaak heeft

Question 23

betekeniscomponent van opvoeding

Answer 23

= subjectieve component = opvattingen of ideeën die ouders hebben rond hoe ze willen
opvoeden, welke waarden en normen ze willen doorgeven en in welke aspecten van de
wereld ze hun kinderen willen initiëren of inleiden.

3 dimensies:
1) affectieve dimensie
2) cognitieve dimensie
3) conatieve dimensie

Question 24

affectieve dimensie van opvoeding

Answer 24

Dit is de gevoelscomponent en gaat over de beleving van de
opvoeding door de ouder, met andere woorden hoe het ouderschap aanvoelt. Is dat
uitdagend, spannend en leuk? Overspoelend en onbevattelijk?…

Question 25

conatieve dimensie van opvoeding

Answer 25

gaat over het opvoedingsdoel dat wordt nagestreefd.
Waartoe wil de ouder opvoeden? Wat vindt de ouder belangrijk dat hij zeker wil
meegeven aan het kind? Wat hoopt hij voor het kind?…

Question 26

cognitieve dimensie van opvoeding

Answer 26

Dit betreft de voorstellingen en verwachtingen over de
opvoeding. Hoe stelt de ouder in gedachten een bepaalde fase in de opvoeding voor?
Waar ligt de lat voor zichzelf en het kind?…

Question 27

handelingsgerichte component van opvoeding

Answer 27

het observeerbaar opvoedingsgedrag van de ouder
ten aanzien van het kind. Deze gaat dus over wat ouders doén in de opvoeding.

3 elementen: het opvoedingsgedrag,
opvoedingsdimensies en opvoedingsstijlen

Question 28

opvoedingsgedrag

Answer 28

gaat over heel concrete acties. Denk maar aan wat ouders dag in, dag
uit doen met of voor hun kind(eren)

• doelgericht/niet doelgericht
• situatiegebonden

Question 29

opvoedingsdimensies

Answer 29

Om de verscheidenheid aan gedragingen die ouders
vertonen in interactie met het kind te ordenen, wordt het opvoedingsgedrag vaak getypeerd
met behulp van opvoedingsdimensies.

2 centrale dimensies:
1) Warmte, responsiviteit of ondersteuning
2) Controle of structuur

Question 30

opvoedingsstijl

Answer 30

de algemene manier waarop een ouder zich gedraagt tegenover een kind in verschillende opvoedsituaties. Je kan het zien als een weergave van het algemene patroon van opvoeden.

Question 31

gezinsklimaat

Answer 31

Het verwijst naar de algemene sfeer en de kwaliteit van de interacties binnen een gezin en omvat de emotionele en sociale dynamiek tussen gezinsleden, zoals de mate van steun, communicatie, conflict, en cohesie.

Question 32

het ongetemde kind

Answer 32

Binnen dit kindbeeld wordt er van uitgegaan dat volwassenen een bepaalde staat bereikt hebben, een bepaald denken hebben dat na te streven valt en dat kinderen deze staat enkel kunnen bereiken door strikte leiding van volwassenen.

Question 33

het gelukkige kind

Answer 33

dit kindbeeld benadrukt het belang van zelfvertrouwen,
zelfrespect en een positief zelfbeeld. Kinderen dienen zich goed te voelen, zowel fysiek als
mentaal, en dit kan best ondersteund worden door een omgeving die liefde, veiligheid en
ondersteuning biedt. De kwaliteit van de opvoeding wordt afgemeten aan de mate waarin de
kinderen zich vrij voelen en gelukkig zijn.

Question 34

bevelshuishouden –> onderhandelingshuishouden

Answer 34

Voor kinderen en jongeren kwam er ruimte voor inspraak en voor meebeslissen.

Question 35

helikopterouders

Answer 35

= culringouders
nemen hun kinderen zorgen uit handen en organiseren hun dagelijks leven.

Question 36

protoprofessionalisering

Answer 36

het fenomeen dat ouders taal en denkwijzen van professionals gaan overnemen.

Question 37

goed-genoeg ouderschap

Answer 37

een pedagogisch concept dat verwijst naar ouders die voldoen aan de basisbehoeften van hun kinderen, zonder perfect te hoeven zijn. Het idee, geïntroduceerd door Donald Winnicott, stelt dat ouders niet foutloos hoeven te zijn, maar wel voldoende zorg, veiligheid en emotionele steun moeten bieden om hun kinderen
gezond te laten opgroeien. Kinderen hebben niet de perfecte ouder nodig, maar een ouder die in staat is om liefdevol te reageren op hun behoeften en hen geleidelijk leert omgaan met frustraties en teleurstellingen.

Question 38

het gematigd combinatiemodel

Answer 38

beide partners zowel betaald werk als zorgtaken op zich nemen, maar niet
noodzakelijk in gelijke mate.

Question 39

moederinstinct

Answer 39

Enerzijds vinden we in
literatuur een beeld terug van de vrouw waarbij de ‘natuurlijke’ bestemming het
moederschap is

Anderzijds betogen anderen dat er van een moederinstinct geen sprake is

Question 40

differentiële opvoeding

Answer 40

Dit wordt gezien als de verschillen in opvoeding tussen kinderen die in hetzelfde gezin opgroeien en de mate waarin kinderen ervaren dat ze door hun ouders meer of minder
Pedagogie: inleiding Pagina 40 | 48
controle en affectie krijgen ten opzichte van hun broer of zus. Differentiële opvoeding gaat dus over het verschillend opvoedingsgedrag van de ouders.

Question 41

de niet-gedeelde omgeving

Answer 41

De term “niet gedeelde omgeving” verwijst naar de unieke ervaringen die een kind opdoet, die niet worden gedeeld met andere gezinsleden.

Question 42

samengesteld gezin

Answer 42

We spreken van een samengesteld gezin als ten minste één ouder-kind relatie de
partnerrelatie is voorafgegaan.

Question 43

intimate-outsider positie

Answer 43

stiefouder leeft dicht samen met de ouder en het kind, maar staat ook een stuk buiten deze relatie. Stiefouders komen in een bestaand gezinssysteem terecht, waar de kinderen al een band hebben met hun biologische ouder(s). De stiefouder zit als het ware vast in de vastgeroeste positie van outsider, de ouder in de vastgeroeste positie van insider.

Question 44

IVRK

Answer 44

Internationaal verdrag rechten kind

Question 45

maakbaarheidsideaal

Answer 45

alles is maakbaar, als je er niet komt ==> eigen schuld

Question 46

netwerkgericht kijken

Answer 46

belangrijk concept binnen het hedendaags denken rond het kijken naar gezinnen