H1 Flashcards
Ziekten in de prehistorie
Tijdens de prehistorie werden lichaam en geest als verstrengeld
beschouwd. Ziekten zouden ontstaan wanneer boze geesten het lichaam binnen dringen. Daardoor bestond behandeling vooral uit pogingen om geesten uit het lichaam te verdrijven, door bijv. aderlatingen (= exorcisme).
Exorcisme
Behandeling met als doel om een geest uit het lichaam te verdrijven
Lichaam en geest in de prehistorie
Verstrengeld
Hyppocrates
Humorale theorie
Ziekte bij de oude grieken
Humorale theorie; waarbij er vier vloeistoffen in het lichaam zitten die temperament veroorzaken. Ziekten ontstonden wanneer de vier humoren, of circulaire vloeistoffen van het lichaam, uit balans waren.
Behandeling humorale theorie
Herstellen van de balans van de 4 humoren;
- bloed
- zwarte gal
- gele gal
- flegma/slijm
Bloed
gepassioneerd temperament.
֍ Vurig, energiek, extravert.
Zwarte gal
droefheid.
֍ Neerslachtig, gemakkelijk depressief, introvert,
terneergeslagen stemming.
Gele gal
boze instelling
֍ Gemakkelijk geïrriteerd, snel kwaad.
Flegma/slijm
relaxte benadering van het leven.
֍ Kalm, rustig, vlak affect.
Ziekte in de middeleeuwen
In de Middeleeuwen werd ziekte gezien als een straf van God. De behandeling bestond uit het verdrijven van kwade krachten door het lichaam te martelen. Later werd dit vervangen door gebed en goed doen.
Ziekte ik renaissance tot nu
In de Renaissance ontstond er betere wetenschappelijke kennis en beoordeling. Ook ontstonden de eerste ziekenhuizen. De praktijk is afhankelijk van laboratorium resultaten en gerapporteerde of waargenomen lichamelijke factoren. Diagnose en behandeling zijn gebaseerd op organische en cellulaire pathologie. Als resultaat hiervan ontstond het biomedisch model.
Biomedisch model
Alle ziekten kunnen verklaard worden door te kijken wat er biologisch gezien in het lichaam gebeurd; afwijkende somatische lichaamsprocessen, zoals biochemische onevenwichtigheden of neurofysiologische afwijkingen. Door dit model konden er veel meer ziektes verklaard worden dan in de tijd van de oude Grieken. Gezondheid wordt gezien als biochemisch of fysiek van aard.
Psychologische en sociale processen zijn grotendeels irrelevant voor het ziekteproces. Hierdoor kunnen niet alle ziektes verklaard worden.
• Het vermindert ziekte tot processen op laag niveau.
• Het erkent sociale en psychologische processen niet als krachtige invloeden,
het gaat uit van een geest-lichaam dualisme.
• Het legt de nadruk op ziekte in plaats van op gedrag dat de gezondheid
bevordert.
• Kan niet ingaan op complexiteit waarmee beroepsbeoefenaren worden
geconfronteerd.
֍ Als iemand in de collegezaal besmet is met covid, dan wordt niet elke
student die in die collegezaal zit ook ziek.
Bekeringshysterie
Het biomedische standpunt begon te veranderen met de opkomst van de moderne psychologie. Hierin werd aangetoond dat psychologie ook een rol speelt bij ziekten.
Bekeringshysterie en jean-martin charcot
Neuroloog Jean-Martin Charcot hypnotiseerde zijn hysterische patiënt. Hiermee laat hij zien dat wanneer je de geest beïnvloedt, het lichaam hier ook op reageert.
Bekeringstheorie en freud
Specifieke onbewuste conflicten veroorzaken lichamelijke storingen die verdrongen psychologische conflicten symboliseren; als je mentale problemen hebt, kan dit invloed hebben op het lichaam. Deze benadering gaf aanleiding tot een nieuw onderzoeksveld
Nieuw onderzoeksveld na de bekeringshysterie:
Psychosomatische geneeskunde
Psychosomathische geneeskunde
Psychosomatische geneeskunde gaat over ziektes die veroorzaakt worden door mentale (interne) problemen; specifieke ziekten (zweren, astma, hoge bloeddruk) komen voort uit interne conflicten bij mensen.
Dunbar en alexander
Dunbar (1943) en Alexander (1950) brachten persoonlijkheidspatronen in verband met specifieke ziekten. Als je een bepaalde persoonlijkheid hebt dan zal je een bepaalde ziekte eerder ontwikkelen. (Ulcer-prone personality)
Er kwam kritiek op dit idee, omdat een innerlijk conflict of een persoonlijkheidstype is niet genoeg om een ziekte te veroorzaken.
Ulcer-prone personality
iemand met een buitensporige behoefte aan afhankelijkheid en liefde. Deze mensen zouden eerder maagzweren ontwikkelen, omdat ze veel behoefte hebben aan aandacht en als ze dit niet krijgen dan krijgen ze veel stress. Hierdoor komt er te veel maagzuur in de maag, wat het slijmvlies van de maag aantast, waardoor maagzweer kan ontstaan.
Engel (1977)
In 1977 bedacht Engel het biopsychosociaal model.
Biopsychosociaal model
Gezondheid en ziekte zijn het gevolg van een samenspel van biologische, psychologische en sociale factoren. Om een diagnose te kunnen stellen moet je naar alle drie de factoren kijken.
Voordelen biopsychosociaal model
• Handhaaft dat processen op macroniveau voortdurend op elkaar inwerken om gezondheid en ziekte te beïnvloeden.
• Benadrukt zowel gezondheid als ziekte.
Kritiek biopsychosociaal model
• Sociaal aspect niet goed vastgelegd in onderzoek.
• In de tijd bestuderen, complexe interactiesystemen verkennen.
Biomedisch vs biopsychosociaal model (plaatje)
Biomedisch;
- Oorzaak; extern
- Rol van gedrag; beperkt
- Behandeling; medische behandeling
- Rol arts, patiënt, systeem; arts
- Rol gedragsfactoren van de behandeling; beperkt
- gezondheid-ziekte; geen continuüm
Biopsychosociaal;
-oorzaak; biopsychosociale factoren
- rol van gedrag; groot
- behandeling; patiënt en arts
- rol van arts, patiënt, systeem; patiënt, systeem
- rol van gedragsfactoren van de behandeling; groot; zelfbeheer is belangrijk
- gezondheid-ziekte; continuüm
Hoe wordt ziekte tegenwoordig benadert?
Tegenwoordig wordt er vooral met het biopsychosociaal model gewerkt. Hierin is de relatie tussen de arts en patiënt een tweerichtingsverkeer, waardoor de patiënt veel meer betrokken is bij het hele proces. Hierdoor is er meer therapietrouw, zijn behandelingen effectiever en los je bepaalde aandoeningen eerder op.
Klinische implicaties van het biopsychosociale model
Het model geeft inzicht in de interacterende rol van biologische, psychologische en sociale factoren, wat bijdraagt aan het stellen van een diagnose. De nadruk ligt op de relatie tussen patiënt en behandelaar, die verbetert door:
• Het gebruik van (zorg)diensten door de patiënt.
• De doeltreffendheid van de behandeling.
• De snelheid waarmee ziekte wordt opgelost.
Ordenen van de algemene gezondheid kan via verschillende vragen;
• Welke ziektes hebben de hoogste prevalentie/ incidentie?
• Wat zijn de vaakst voorkomende doodsoorzaken?
• Welke ziekte vermindert het meeste het aantal gezonde levensjaren?
• Welke ziekte veroorzaken de grootste ziektelast?
Ziekteprevalentie nederland
• 10,3 miljoen Nederlanders hebben één of meer chronische ziektes (59%).
֍ 62% vrouwen, en 56% mannen.
• Een kwart van de kinderen tussen 0 en 4 jaar
hebben al een chronische aandoening.
• Ongeveer 32% van de populatie heeft twee of
meer ziektes (= multimorbiditeit).
• Meer dan 95% van de mensen boven de 75 heeft
ten minste één chronische ziekte.
- In Nederland hebben mensen vooral last van nek- en rugklachten.
- Covid-19 was de nummer 1 doodsoorzaak in 2020.
Wanneer we één categorie voor kanker zouden maken, zou dit de nummer 1 doodsoorzaak zijn, eveneens als hart- en vaatziekten.
Mentale problemen en ziekte
Mentale en fysieke problemen werken in een tweerichtingsverkeer, en hebben invloed op elkaar. De gedachtegang is dat psychologie vooral psychische problemen oplost en de geneeskunde vooral fysieke problemen. Er zijn iets meer grijze gebieden. Primair gezien kijken ze in de geneeskunde naar medische oorzaken van een probleem en in de psychologie naar mentale oorzaken van een probleem.
Verschil psychologie en geneeskunde
In de geneeskunde wordt er namelijk voor maar één enkele verklaring voor een ziekte gegeven (= monocausaal). Hier ligt de nadruk op biologische wegen, zoals bacteriën en virussen etc. Er wordt een duidelijk onderscheid gemaakt tussen lichaam en geest. In de Engelse taal wordt een onderscheid gemaakt tussen disease en illness. Disease en illness sluiten elkaar niet uit en komen vaak samen voor.
Disease
een duidelijke ziektepatroon en symptomen die wijzen op pathologie.
֍ Iets wat een orgaan heeft, iets wat een mens heeft.
֍ Het is iets van het orgaan, de cel of het weefsel.
֍ Disease is iets dat genezen moet worden; iets dat beheert moet worden.
֍ Disease is wat de patiënt heeft als hij bij de huisarts is geweest en een
diagnose heeft gekregen.
Illness
het ziektegedrag en de subjectieve ervaring.
֍ Iets wat de patiënt heeft, wat de patiënt voelt.
֍ Illness is iets wat de patiënt heeft als hij naar de huisarts toe gaat.
֍ De ervaring dat men zich niet goed voelt in vergelijking met de normale
toestand.
• Als je last hebt van fysieke problemen en je wil een oplossing zoeken in het ziekenhuis →
Medische psychologie
Als je een fysiek probleem hebt en je wil meer naar de psychologie kant →
Gezondheidspsychologie uit