Gezinsdiagnostiek

Question 1

Wat zijn de 4 principes van HGD?

Answer 1

• diagnostiek is gericht op hulpverlening
• diagnostiek is gericht op interacties tussen kind en ouders
• de attitude van de diagnosticus is cliëntgericht
• het diagnostisch proces verloopt systematisch

Question 2

Wat is bufferdenken? Welke bufferprocessen zijn er?

Answer 2

= ouders hebben ten alle tijde buffers nodig om zich te kunnen handhaven in ongunstige tijden
- 4 bufferprocessen:
* samenleving
* sociaal netwerk en goede taakverdeling
* metapositie
* ‘goede ouderervaringen’

Question 3

Wat zijn aanleidingen voor gezinsdiagnostiek?

Answer 3

1. probleem van het kind/jongere
   - individuele diagnostiek van het kind/jongere
   - gezinsdiagnostiek: verklarend, krachten/risicofactoren
2. opvoedcompetentie van de ouder
   - Is de ouder competent om veiligheid en ontwikkelingskansen te bieden?
   - Kan dit kind thuis blijven of terugkeren?

Question 4

Wat zijn een aantal diagnostische instrumenten die frequent gebruikt worden in de psychopedagogische sector?

Answer 4

• het balans model
• de Familie Relatie Test
• de Gezins Systeem Test
• de Gezinsklimaatschaal II
• de Nijmeegse Ouderlijke Stress Index
• Familie-in-Dieren

Question 5

Hoe is men tot het balansmodel gekomen en wat is het uitgangspunt?

Answer 5

• ontstaan uit de vraag: Wat zijn de pedagogische gevolgen van groeiende diversiteit? => Negatieve invloed op kinderen? Hoe beoordeling?
• opvoeding is een transactioneel proces (ouder-kind-omgeving) met risicofactoren (cumulatie) en protectieve factoren (buffer)

Question 6

Wat zijn bufferfatoren?

Answer 6

• een positieve gezinssituatie hangt samen met verschillende kwalitatieve voorwaarden, als hieraan voldaan is, spreken we van bufferfactoren
• vb. materieel levenspeil, tevredenheid ouders met gekozen leefvorm, vertrouwen en communicatie tussen verschillende ouderfiguren, sociale steun, …

Question 7

Wat zijn risicofactoren?

Answer 7

= factoren die de opvoeding kunnen bedreigen of de kans verhogen dat problemen ontstaan
vb.
- kind: moeilijk temperament, vroeggeboorte, …
- ouders: conflicten, echtscheiding, mishandeling, …
- omgeving: andere culturele achtergrond, slecht behuizing, …

Question 8

“Naarmate het aantal problemen en stressfactoren toeneemt/afneemt, neemt de draagkracht van de ouders om de problemen zelf aan te kunnen evenredig toe/af.”

Answer 8

toeneemt - neemt af

Question 9

Wat is draagkracht?

Answer 9

= het geheel van competenties en beschermende factoren waarmee ouders en kinderen de draaglast het hoofd bieden

positief opvoedingsproces is afhankelijk van de draagkracht:
- de mate waarin ouders opvoeding aankunnen
- de manier waarop ze de opvoeding beleven

Question 10

Wat is draaglast?

Answer 10

• beïnvloedt het opvoedingsproces: het geheel van taken dat ouders en kinderen te vervullen hebben (vb. voorzien in primaire en levensbehoeften, huishoudelijke en maatschappelijke taken, opvoeding, enz…

Question 11

Wat bepaalt het ‘aankunnen’ van de opvoeding?

Answer 11

de verhouding of het evenwicht tussen draagkracht en draaglast

Question 12

Hoe wordt deze verhouding weergegeven?

Answer 12

door 2 assen:
- levenstaken en vaardigheden
* twee centrale dimensies: ondersteuning en controle
- risico- en beschermende factoren
=> instrument om als hulpverlener gezinssituatie van buitenaf te evalueren

Question 13

Welke instrumenten worden er gebruikt in de psychopedagogische context?

Answer 13

• Gezinsvragenlijst (GVL)
• GezinsSysteem Test (GEST)
• Gezinsklimaatschaal (GKS-II)
• Vragenlijst gezinsfunctioneren (VGF) (gratis te downloaden)
• Nijmeegse Ouderlijke Stress Index (NOSI of verkort NOSIK)
• Leuvense Gezinsvragenlijst
• Familie Relatie Test (FRT)
• Verkennende methodieken
• 3 huizen methodiek
• Levenslijn
• Familie in dieren (projectieve test)

Question 14

Wat is het uitgangspunt van de Gezinsvragenlijst (GVL)?

Answer 14

• opvoedingsinvloed van het gezin verloopt niet alleen via de ouder-kindrelatie
• vaak ten onrechte uitsluitend hiervan uitgegaan (in andere instrumenten)
• het gezin bestaat uit meerdere relaties:
• relatie tussen de ouders en het kind
• relatie tussen de ouders onderling
• relatie tussen het gezin en zijn omgeving
• in kaart brengen van het functioneren van het gezin: uitgaan van deze verschillende relaties

Question 15

Geef nog achtergrond van de GVL?

Answer 15

• bepaalt welke relaties er zijn tussen:
• de ouders en het kind (opvoedingsdimensies)
• de ouders onderling (partnerdimensie)
• het gezin en de omgeving (sociale netwerkdimensie)
• context waarbinnen deze relaties zich afspelen (organisatie en gezinsstructuur
• dus uitgangspunt:
• meervoudige relaties in het gezin
• zowel opvoedingsgedrag van de ouders als functioneren van het gezin
• vanuit inzicht in het gezinsfunctioneren komen tot aanknopingspunten voor eventuele interventies

Question 16

Wat is het doel van de GVL?

Answer 16

• de kwaliteit van de gezins- en opvoedingsomstandigheden van kinderen in de leeftijd van 4 tot 18 jaar bepalen

Question 17

A.d.h.v. welke basisschalen geeft de GVL het totale gezinsfunctioneren weer?

Answer 17

• responsiviteit
  = opvoedingsrelatie van de ouders met het kind
• communicatie
  = de communicatie van de ouders met het kind
• organisatie
  = de context waarbinnen de gezinsrelaties plaatsvinden
• partnerrelatie
  = de onderlinge relatie tussen de ouders
• sociaal netwerk
  = de relaties van het gezin met de omgeving

Question 18

Wat is het gezinsfunctioneren?

Answer 18

= omstandigheden in de gezins- en opvoedingssituatie die de gedrags- en emotionele ontwikkeling van kinderen en jongeren kunnen begunstigen dan wel bedreigen
(daarin worden 5 basisaspecten onderscheiden)

Question 19

Hoe verloopt de testafname van de GVL?

Answer 19

• ingevuld door ouders of opvoeder van het kind, of door personen die het kind en het gezin goed kennen (= ‘de beoordelaar’)
• test ter taxatie van de gezins- en opvoedingssituatie van kinderen en gezinnen die voor hulp worden aangemeld

Question 20

Wat zijn toepassingsmogelijkheden van de GVL?

Answer 20

• bepalen of er sprake is van risicovolle omstandigheden in de gezins- en opvoedingssituatie van een kind
• een indicatie verkrijgen van de aard van de eventuele problemen (subscores)
• hoofdschaal vergelijken met algemene normgroep
• indien subklinisch, klinisch of klinisch hoge score: vergelijken met de klinische normgroep
• gedifferentieerder beeld van welke aspecten verhoudingsgewijs sterker en zwakker zijn
• voortgang van de behandeling in kaart brengen (via periodieke afname)
• !!!: oordeel van de ene ouder kan in individuele gevallen wel degelijk flink verschillen van de andere
• belang van beide ouders onafhankelijk van elkaar een beoordeling te laten geven

Question 21

Waarom is het belangrijk om beide ouders onafhankelijk van elkaar een beoordeling te laten geven?

Answer 21

eventuele discrepanties in de beoordeling kunnen dan in de diagnostische verklaring van de testuitslagen worden verdisconteerd

Question 22

Wat is de GezinsSysteemTest (GEST)?

Answer 22

• gestandaardiseerde procedure: mogelijk om gezinsstructuren systematisch weer te geven zonder de pretentie te hebben dat ze objectief zijn
• instrument dat gezinsleden en anderen toestaat een metaforische beschrijving van hun gezinssystemen te geven
• veelzijdig, inzetbare, concrete representatiemethode die kwantitatieve en kwalitatieve analyses van relatiepatronen op een eenvoudige wijze mogelijk maakt

Question 23

Wat is het uitgangspunt van de GEST?

Answer 23

gezinsmodellen met psychosociale problemen:
- cohesie- en hiërarchiestructuur vaak rigide (weinig transformatie) of chaotisch (weinig stabiliteit)
- op interactieniveau:
* de problemen die gezinsleden ondervinden bij het coherent uiten van hun behoeften en in de ongelijke waarneming van de gezinsrelaties => beperking van de ontwikkeling van de gezinsleden en ontstaan van psycho-sociale problemen

Question 24

Wat is het doel van de GEST?

Answer 24

• kwalitatieve en kwantitatieve gegevens verzamelen over de individuele en groepswaarneming van relatie-structuren in verschillende situaties
• vanaf 6 jaar
• op de structurele gezinssysteemtheorie gebaseerde methode (onderzoek, klinische praktijk)
• gezinsgerichte beschrijving van psycho-sociale problemen mogelijk maken
• het plannen, uitvoeren en evalueren van therapeutische interventies vergemakkelijken

Question 25

Welk testmateriaal is nodig voor de GEST?

Answer 25

• voor de testleider:
• formulier
• aanvullende pagina’s, overeenkomstig het aantal gezinsleden
• voor de cliënten:
• vierkante ondergrond (54x54cm), verdeeld in 81 velden (5x5cm)
• 6 mannelijke en vrouwelijke poppetjes (8cm) met gezichten aangegeven door ogen en mond
• een mannelijk en vrouwelijk poppetje, elk in oranje, groen en violet
• 18 ronde voetstukjes van drie verschillende hoogten (1.5, 3 en 4.5cm)

Question 26

Wat is het protocol bij de GEST? Uit welke 4 delen bestaat deze test?

Answer 26

1. gezinsconstellatie
   - gegevens (leeftijd, geslacht, …)
2. gedragsobservatie
   - beschrijving van het gedrag tijdens de test
3. gezinsrepresentaties
   - noteren van de plaats van de poppetjes op het bord, de richting waarin ze kijken, de hoogte en de kleuren van de poppetjes
4. nabespreking
   - invullen van de vragen bij de nabesprekingen en de classificatie van type, frequentie, … van de uitgebeelde situatie

Question 27

Wat is het doel en de doelgroep van de Familie Relatie Test (FRT)?

Answer 27

• doel: meten hoe een kind de relaties met zijn/haar gezinsleden beleeft
• doelgroep: 4-12 jaar

Question 28

Wat is de FRT? Geef een beschrijving?

Answer 28

• de hernieuwde FRT: snelle en kindvriendelijke methode om informatie te verzamelen over hoe een kind de relatie met leden van zijn/haar gezin waarneemt
• kwalitatieve informatie over de omgang van het kind met gevoelens ten opzichte van het gezin
• Het kind kiest uit kartonnen figuren diegenen die het meest op zijn/haar vader, moeder, broers en zussen lijken. M.b.v. kaartjes met positieve of negatieve zinnen kan het kind bepalen op wie de betreffende zin het meest van toepassing is. Ook kan een dergelijk kaartje aan ‘meneer Niemand’ worden gegeven.

Question 29

Wat geven de resultaten van de FRT aan?

Answer 29

hoe positief/negatief het kind emotioneel betrokken is bij de gezinsleden en hoe deze ervaren worden

Question 30

Waaruit bestaat de complete set van de FRT?

Answer 30

• een handleiding
• 21 kartonnen figuren
• een doosje met itemkaartjes
• 25 scoringsformulieren
• 25 profielformulieren
• normprofielboek

Question 31

Hoe wordt de FRT genormeerd?

Answer 31

De test bevat een normprofielenboek met 374 normprofielen. Er is een normgroep jonge kinderen van 4 t.e.m. 8 jaar (N=323) en een normgroep oudere kinderen van 9 t.e.m. 12 jaar (N=329). De normgegevens zijn uitgesplitst naar leeftijd, geslacht en type gezinsopbouw.

Question 32

Hoe wordt de FRT afgenomen?

Answer 32

• individueel via de pen-en-papiermethode
• positieve en negatieve gevoelens worden gesommeerd en genoteerd op een scoringsblad en vervolgens verwerkt in een FRT-profiel
• afname duurt 30 minuten

Question 33

Wat is het doel en de doelgroep van de Gezinsklimaatschaal GKS-II?

Answer 33

• doelgroep: gezinsleden vanaf 10 jaar
• doel:
• inzicht verschaffen in de wijze waarop de leden van een gezin het gezinsklimaat beleven
• geschikt als hulpmiddel bij wetenschappelijk onderzoek, als diagnostisch instrument en als evaluatiemiddel van de behandelingen

Question 34

Wat is de GKS-II? Geef een beschrijving?

Answer 34

• gebaseerd op de sociaal ecologische benadering van Rudolf Moos
• dat door de wisselwerking tussen een persoon en zijn/haar omgeving een sociaal klimaat ontstaat dat van invloed is op het welbevinden
  ** door de functie van het gezin en de tijd die men met elkaar doorbrengt geldt dit in het bijzonder voor het gezinsklimaat
• bestaat uit 77 vragen, elf per school, worden met ja of nee beantwoord

Question 35

Het gezinsklimaat wordt in de GKS-II geoperationaliseerd in zeven schalen, welke?

Answer 35

1. cohesie
2. expressiviteit
3. conflict
4. organisatie
5. controle
6. normen
7. sociale oriëntatie

Question 36

Wat is de normering van de GKS-II?

Answer 36

de normeringsgegevens werden verzameld bij 1754 ouders en 561 kinderen van 10-25 jaar

Question 37

Hoe wordt de GKS-II afgenomen?

Answer 37

• kan individueel of groepsgewijs afgenomen worden
• duurt ongeveer 20 minuten

Question 38

Hoe wordt de GKS-II gescoord?

Answer 38

• de vragenlijst wordt gescoord met behulp van een drietal sleutels of met behulp van een scoringsprogramma
• de verkregen scores worden omgezet in standaardscores en vervolgens verwerkt in een gezinshistogram waardoor vergelijking van de scores van de gezinsleden mogelijk wordt
• tevens kunnen uit een aantal schalen twee samengestelde scores worden berekend

Question 39

Welke 2 samengestelde scores worden uiteindelijk berekend uit een aantal schalen?

Answer 39

• Gezinsrelatie-Index
• Gezinsstrutuur-Index

Question 40

Wat meet de Nijmeegse Ouderlijke Stress Index (NOSI)?

Answer 40

• stressbeleving binnen de opvoedingssituatie van een kind bij de opvoeders
• potentiële stressbronnen

Question 41

Wat is het doel en de doelgroep van de NOSI?

Answer 41

• doel: het bepalen vanuit welke potentiële stressbronnen binnen de opvoedingssituatie daadwerkelijk stress wordt ervaren door de ouders
• doelgroep: ouders met kinderen in de leeftijd van 2 tot 14 jaar

Question 42

In welk werkveld wordt de NOSI gebruikt en uit welke materialen bestaat ze?

Answer 42

• werkveld: Jeugdzorg, Jeugdgezondheidszorg
• materialen:
• NOSI vragenlijst
• NOSIK vragenlijst
• profielblad
• handleiding

Question 43

Wat is het doel, de doelgroep en het nodige materiaal bij de VSOG?

Answer 43

• doel: ouderlijk opvoedgedrag in kaart brengen
• doelgroep: ouders met kinderen van 4;0 t.e.m. 18;11 jaar (ook voor pleegouders beschikbaar)
• materiaal: vragenlijst, individueel of beide ouders samen 10 minuten

Question 44

Wat zijn verkennende methodieken?

Answer 44

• 3 huizenmethodiek (signs of safety)
• levenslijn
• familie-in-dieren

Question 45

Wat is de driehuizenmethodiek?

Answer 45

1. huis van de zorgen
2. huis van de krachten/leuke dingen
3. huis van de dromen
   => vragen stellen per huis om de gezinstoestand in kaart te brengen

Question 46

Wat is de levenslijn methodiek?

Answer 46

“Hier op dit blad heb ik een lijn getrokken, die lijn stelt jouw leven voor. Hier ben je geboren en hier zijn we nu. Aan deze kant van de lijn gaan we alles zetten wat moeilijk was in jouw leven en aan de andere kant wat makkelijk of leuk was.”

Question 47

Wat is de familie-in-dieren methodiek?

Answer 47

Het kind vragen een tekening te maken van zijn gezin, in dierenvorm.
Hierop kan een ontwikkelingsgebonden analyse gebeuren en een analyse van de zelf- en gezinskenmerken.