geriatrie Flashcards
waarom over geriatrie leren?
stikken in voeding is 2e meest voorkomende voorkombare doodsoorzaak bij ouderen (na vallen)
waarom meer verstikkingen bij oudere mensen?
- neuroveranderingen: coordinatie
- polyfarmacie: nemen van versch medicatie
- sarcopenie
- meerdere diagnoses
wat is sarcopenie
= minder skeletspiermassa
= verminderde spierkracht
wat is frailty?
oudere personen zijn kwetsbaar
- onbedoeld gewichtsverlies
- minder loopsnelheid
- minder energieverbruik tijdens beweging in vrije tijd
- minder hardknijpkracht
- vermoeidheid
verschil slikken fluroscopie
= residu in valleculae
meer slikken
trager
makkelijker blijven hangen
def presbyfagie
= leeftijdsgerelateerde veranderingen in orofaryngaal en oesofagaal slikken in gezonde volwassene, zonder dat de veiligheid in gedrang komt
wat is functionele reserve
= vermogen om zich aan te passen aan fysiologische stress (bv val, verkoudheid)
functionele reserve is het verschil tussen maximale inspanning MIP en wat we dagelijks nodig hebben Pswal
MIP (max kracht tegen bulp, maximal isometic pressure)
P swal (slikkracht nodig om hap te nemen)
verschil presbyfagie en dysfagie
presbyfagie = primary aging
–> traag en veilig
door fysiol ziekte kan evolueren naar dysfagie
Dysfagie = secondary aging
–> niet veilig
effect van veroudering
faryngale fase: weefselveranderingen
- ossificatie (verkalking) van hyidbeen + thyroid/cricoidkraakbeen –> minder soepel bewegen
- atrofie intrinsieke laryng spieren
- dehydratatie laryngale mucosa
- minder elasticiteit laryngale elementen
- minder soepelheid + bowing stemplooien
gevolg:
–> verminderd hyolaryngale excursie + grotere farynx –> verminderd bolus volumes en meer slikken
–> verminderd sluiting laryngale vestibule –> groter aspiratierisico
effect van veroudering
orale voorbereidingsfase
gelijkenis
= speekselproductie
waarom verloopt orale voorbereidingsfase trager?
duurt langer en meer kauwbewegingen
door
- verlies tanden
- kauwprobl
- vermoeidheid
- minder speeksel flow rate
wat is gevolg van trager eten bij ouderen
hebben een voorkeur voor zachte voeding en beginnen eenzijdig te eten, hierdoor malnutritie en spieratrofie
leg de link tussen tanden en kracht tijdens eten
mensen met een volle mond hebben 1/3 meer kracht dan personen die minder dan10 koppeltjes tanden hebben
gevolgen van gebitsprothese
verminderde kauwkracht
meer tijd om te kauwen
kauwefficientie vermindert met 16-50%
gevolgen van slecht passend gebitsprothese
- vermijden van vezelige/knapperige/droge vaste voeding
- kwaliteit van voedsinginname minder
orale fase
gelijkenis sensorische veranderingen
= oraal somatische gewaarwording
= aantal smaakpapillen
orale fase
sensorische veranderingen verschil
- minder gevoelig voor smaak
- verminderde reuk –> heeft ook effect op smaak
- xerostomie –> meer risico op caries
orale fase
motorische veranderingen
gelijkenis
- tongkracht tijdens slikken
orale fase motorische veranderingen
verschillen
- minder max tongkracht
- verminderde tongue driving forces (kracht waarmee bolus naar achter wordt gekatapulteerd)
hierdoor –> meer oraal residu - verminderde zuigkracht tijdens drinken
- meer dipper slikbeweging
2 soorten slikkers
tipper
–> bolus op tong
–> tong op papila incisiva
–> tongpunt naar boven en rol beweging
dipper
–> bolus op mondbodem
-> trager
faryngale fase
gelijkenis
- eerwaartse beweging epiglottis
- actieve stemplooisluiting
velofaryngale sluiting
faryngale fase verschil
- motorisch en sensorisch niveau
compensatie:
meer faryngale contractiliteit
minder bolussen
piecemeal deglutition
wat is piecemeal deglutition
= 1 hap verdeeld doorslikken, meerdere slikbewegingen voor 1 hap
oesofagale fase gelijkenis
- tijd en snelhed van drukgolf
oesofagale fase verschil
- minder efficiente clearing in slokdarm
- slokdarmspasmen
effect veroudering op andere systemen?
- cognitief systeem
- spijsverteringssysteem
- AHsysteem
bij veroudering effect op cognitief systeem?
- verminderde concentratie
- verminderde aandacht
- verminderde cognitie
–> verminderde functionele reserve -> kans op aspiratierisico stijgt
bij veroudering effect op spijsverteringssysteem?
- vertraagde maaglediging –> sneller gevoel van verzadiging
- minder gevoeligheid oesofagus
- meer stijfheid oesofagus
bij veroudering effect op AH systeem
- verminderde hoestreflexgevoeligheid
- verzwakking AH spieren –> minder hoeskracht
- minder clearing door cilia
gevolg -> meer kans op aspiratie
wat is clearing door cilia?
cilia = kleine haartjes die op cellen zitten
functie –> continue golfbeweging > kleine slijmpjes bewegen
wat ku we doen bij geriatrisch profiel op vlak van maaltijden?
- maaltijdtoezicht
- dubbeltaken vermijden
- houding
- optimaal mogelijke intake door voldoende tijd, betrekken van vrijwilligers, meer smaak en aantrekkelijk maken
gevolgen van dysfagie
- duur (geld) –> langere opname en meer uitgaven
- verminderde levenskwaliteit -> eten is sociaal, meer kans op complicaties en ontslag naar rusthuis
levensbedreigend –> ondervoeding, dehydratatie, aspiratiepneumonie
geef criteria dementie
- geheugenstoornissen
- 1 of meer cogn stoornissen (afasie, agnosie, apraxie, cognitief functioneren)
- beperking in sociaal en beroepsmatig functioneren
- niet uitsluitend gedurende verloop
wat is invloed bij eten en drinken bij beginnende dementie?
- algemene verwardheid
- geheugenprobl
- desorientatie
- achterdocht
- sensorische veranderingen bv geur
wat is invloed eten en drinken bij matige dementie?
meer hulp bij (i)ADL
meer geheugenklachten
Decorumverlies
Desoriëntatie persoon, ruimte, tijd
Agnosie
meer gedragsveranderingen
meer taalproblemen
wat is invloed op eten en drinken bij ernstige dementie?
- agnosie en apraxie
- voedselweigering
geef enkele symptomen met impact op eten en drinken op vlak van cognitie
geheugenprobl bv vergeten eten
perceptuele en ruimt probl bv coordinatie lepel
apraxie bv vergeten uitvoeren
taalprobl bv uitdrukken van noden, moeite duidelijk maken eten
executieve discunctie bv zelfcontrole, schrokken
symptomen met impact op eten en drinken niet cognitief
- agitatie = rusteloosheid –> moeite rustig aan tafel zitten
- agressie = mensen weigeren te eten
- depressie = minder eetlust
- wanen = achterdochtig
- hallucinaties = afleiden tijdens eten –> onveilig
screening en diagnostiek bij dysfagie
dossierstudie
- reden opname bv pumonaire, CVA
- medische voorgesch bv ziekte, kanker, dementie
- zintuigen bv gehoor en visus
- medicatie
wat zou je kunnen observeren bij een maaltjd?
- duur maaltijd
- positie
- attitude
wanneer doorverwijzen naar instrumenteel onderzoek?
- niet-pluisgevoel
- vermoeden stille aspiratie
- aanslepende slikprobl in voorgeschiedenis
wanneer niet doorverwijzen slikonderzoek?
- geen slikklachten meer
- toestand is medisch stabiel
- patient is onvoldende cooperatief
- onderzoek zou niets aan medisch beleid/revalidatie veranderen
voordelen fingerfood
- verbeteren in welbevinden en dat mensen genieten van herwonnen zelfstandigheid
- bevorderen autonomie
- minder ondervoeding
fingerfood doelgroep
- personen waarbij eten met bestek niet meer goed lukt
bv agnosie, apraxie, bewegingsdrang
dementie specifieke probl en oplossingen
bv voedsel/vochtweigering
–> oorzaak uitzoeken
bv pijn? schimmelinfectie? depressie?
oplossing?
bv oorzaak aanpakken, beter et familielid, voorkeur voor zoet
dementie specifieke probl en oplossingen
ongepast tempo
te snel
- toezicht
- kleine bolus/fingerfood
- zachter/natter voedsel
- rustige omgeving
te traag
- middagmaal warm houden
- hulp geven
dementie specifieke probl en oplossingen
slikapraxie
- zelfstandig laten eten -> verbale begeleiding
- meebewegen bestek
- vast ritme
- volgende hap als cue
- bruisende dranken
- warm/koud
- lepeldruk
wat doen we niet bij slikapraxie?
- mondcontrole
- aangepast bestek
- kleinere porties
- mondmotorische oef
- pictogrammen
taken logopedist?
- diagnostiek
- doorverwijzen
- advies voeding
- behandeling dysfagie
- screening mondhygiene en tips
