Geneesmiddelen en zwangerschap Flashcards
Hoe komt het dat er een gebrek is aan wetenschappelijk onderzoek over geneesmiddelengebruik tijdens de zws of lactatie?
- Geneesmiddelen worden nooit concreet getest in deze situaties
- Alleen dierenstudies
Hoeveel % van de zwangeren neemt geneesmiddelen tijdens de zws?
80% minstens 1 geneesmiddel
Vaak 3 à 4 geneesmiddelen
Hoeveel % van de zwangeren neemt zelfs een potentieel teratogeen middel?
7%
Geef enkele voorbeelden van potentieel teratogene geneesmiddelen
- NSAID’s
- Misoprostol (Cytotec)
Hoe worden geneesmiddelen tijdens zws dan als veilig bestempeld?
Op basis van klinische praktijk & vanuit dierenproeven
DES
Waarvoor is DES de afkorting?
= Diethylstilbestrol
DES
Wat is Diethylstilbestrol?
= synthetisch oestrogeen, voorgeschreven aan zwangeren ter preventie van miskraam en vroeggeboorte
DES
Welk algemeen teratogeen effect heeft Diethylstilbestrol?
Endocriene verstoorder > aanleg reproductieve organen bij meisjes verstoort
DES
Welke teratogene effecten heeft Diethylstilbestrol?
- Transplacentair carcinogeen
- Teratogeen > malformaties
DES
Wat is het gevolg van het transplacentair carcinogeen effect?
°Epitheliale dysplasie thv vagina & baarmoederhals > 40 keer meer kans ontwikkelen adenocarcinoom van de vagina op jonge leeftijd (19j)
DES
Wat is het gevolg van het teratogeen effect?
°Malformaties thv gangen van Müller = fusiestoornissen & thv tubae & uterus
DES
Wat is het gevolg van deze malformaties?
- Verminderde vruchtbaarheid
- Hogere kans op buitenbaarmoederlijke zws
- Hogere kans op miskraam
- Hogere kans op vroeggeboorte
NSAIDs
Wat zijn NSAIDs?
Voorbeeld
= Niet-steroïde anti-inflammatoire middelen
Ibuprofen / Diclofenac
NSAIDs
Wanneer zijn NSAIDs gecontraïndiceerd?
Tijdens 3de trimester
NSAIDs
Welk teratogeen effect hebben NSAIDs wanneer?
- 1ste trim: licht verhoogd risico op miskraam, schisis & septumdefecten
- 3de trim: vroegtijdig sluiten ductus arteriosus > °uitzetting rechterhart, hartfalen & veralgemeend oedeem (=hydrops foetalis)
NSAIDs
Welke uitzondering is er bij de NSAIDs qua teratogeniciteit?
Lage dosis aspirine ter preventie van pre-eclampsie of remmen plaatjesaggregatie
Retinoïden
Wat zijn retinoïden?
= Vitamine A-preparaten
Retinoïden
Geef een voorbeeld van een retinoïde
Isotretinoïne
Retinoïden
Waarvoor gebruikt men isotretinoïne?
Systemische behandeling van acne
Retinoïden
Welk teratogeen effect heeft isotretinoïne?
Verhoogde kans op:
* Miskraam (40%)
* Majeure, congenitale malformaties (35%)
Retinoïden
Wat is de verklaring voor deze majeure, congenitale malformaties bij isotretinoïne?
Verstoren embryologie van de cellen van de neurale lijst > rol bij aanleg grote bloedvaten, oren, hersenen
Retinoïden
Welke malformaties zien we vooral bij retinoïden embryopathie?
- CZS: hydrocefalie, microftalmie
- Craniofaciaal: schisis, microtie, anotie (kleine of niet aangelegde oorschelp
- Cardiovasculair: transpositie van de grote vaten, tetralogie van Fallot, onderbroken aortaboog, septumdefecten
Retinoïden
Wat is tetralogie van Fallot?
= complexe, aangeboren hartafwijking waarbij
1. Pulmonaalklep vernauwd
2. Groot VSD
3. Aorta scheef boven VS
4. Spierwand RV sterk verdikt
Retinoïden
Wat zijn enkele maatregelen ter preventie van retinoïden embryopathie?
- Gebruik retinoïden volledig afgeraden tijdens zws
- Zws uitsluiten vooraleer behandeling starten
- Contraceptieve middelen tijdens behandeling bij vrouwen in vruchtbare periode (liefs 2)
Coumarines
Wat zijn coumarines?
voorbeeld
Vitamine K-antagonisten
Warfarine
Coumarines
Wat is de functie en gebruik van coumarines?
= orale anticoagulantia die aanmaak stollingsfactoren onderdrukken door metabolisme vit K tegen te werken
bij diep veuneuze tromboze
Coumarines
Waarvoor is warfarine een mooi voorbeeld?
The dose makes the poison
Eerst als rattenvergif gebruikt, later gebruikt als anticoagulans bij mensen
Coumarines
Welk teratogeen effect hebben coumarines?
Wanneer?
Verhoogd risico op:
* Miskraam
* Foetale dood
* IUGR
* Congenitale malformatie
Blootstelling tussen 6w-12w zws
Einde zws > °bloedingen neonaat
Coumarines
Waar treden congenitale malformaties op bij gebruik van coumarines?
Vooral thv:
* botten
* CZS
Coumarines
Waarom zien we vooral congenitale malformaties thv botten & CZS bij gebruik van van coumarines?
Vitamine K is belangrijk bij aanleg van deze structuren
Coumarines
Welke klinische symptomen zien we bij coumarine embryopathie?
Synoniem?
- Afwijking thv de neus
- Afwijkende ontwikkeling van de ledematen
- Afwijkingen thv CZS
Warfarine syndroom
Coumarines
Welke afwijkingen thv de neus zien we bij coumarine embryopathie?
- Onderontwikkeld neustussenschot
- Midface hypoplasie (onderontwikkeld midden gezicht)
Coumarines
Welke afwijkingen thv de ledematen zien we bij coumarine embryopathie?
- Microcelie (verkorting)
- Syndactylie (vergroeiing)
- Hypoplasie (onderontwikkeling)
Coumarines
Welke afwijkingen thv CZS zien we bij coumarine embryopathie?
- Intracraniale bloedingen
- Microcefalie
- Mentale retardatie
> - Epilepsie
- Anomalieën ogen ( blindheid)
- Atrofie van cerebellum ( vaak verstoorde motoriek)
Coumarines
Wat zijn enkele maatregelen ter preventie van coumarine embryopathie?
- Gebruik coumarines volledig afgeraden tijdens zws
- Coumarines vervangen door Fraxiparine/Clexane > niet doorheen placentabarrière
Anti-epileptica
Wat houdt de behandeling met anti-epileptica in tijdens zws?
- Onderhoudsbehandeling met 1 anti-epilepticum
- Op punt stellen behandeling voor conceptie
Anti-epileptica
Waarom toch behandelen met anti-epileptica tijdens zws?
Risico’s bij onbehandelde epilepsie:
* Miskraam
* Foetale dood
* IUGR
* Prematuriteit
Anti-epileptica
Welk teratogeen effect hebben anti-epileptica?
Welk meest teratogeen?
Congenitale malformaties
Valproaat
Anti-epileptica
Welke klinische symptomen zien we bij valproaat embryopathie?
- Cardiovasculair
- Ledematen
- CZS
- Craniofaciaal
Anti-epileptica
Welke klinische symptomen zien we cardiovasculair bij valproaat embryopathie?
- Transpositie grote vaten
- Tetralogie van Fallot
- VSD
Anti-epileptica
Welke klinische symptomen zien we aan ledematen bij valproaat embryopathie?
- Hypoplasie
- Syndactylie
Anti-epileptica
Welke klinische symptomen zien we aan CZS bij valproaat embryopathie?
- NBD
- Microcefalie
Anti-epileptica
Welke klinische symptomen zien we craniofaciaal bij valproaat embryopathie?
- Kleine neus
- Laag ingeplante oren
Anti-epileptica
Wat zijn enkele maatregelen ter preventie van valproaat embryopathie?
- Monotherapie in laagst werkzame dosis
- Lamotrigine & carbamazepine minder teratogeen dan valproïnezuur
- Foliumzuur 4mg/d vanaf 1mnd voor tot 3mnd na conceptie
- Maandelijks echografische evaluatie
Anti-epileptica
Waarom mag valproaat niet meer voorschreven worden aan zwangeren?
Bij valproïnezuur vertoonden 11% van de kinderen afwijkingen
<>
Bij lamotrigine vertoonden slechts 3% van de kinderen afwijkingen (background risk)
Radiotherapie
Wat speelt een rol op het teratogeen effect van radiotherapie?
- Timing van de bestraling
- Plaats van de bestraling
Radiotherapie
Welk teratogeen effect treedt op door radiotherapie bij verschillende timings?
- Eerste 2w: All-or-none fenomeen
- 1ste trim: teratogeen voor embryo
- 1-2de trim: carcinogeen > °leukemie of ander kankers tijdens eerste levensjaren
Radiotherapie
Op welk lichaamsdeel kan radiotherapie nog zonder mogelijks teratogeen effect?
Bovenlichaam kan in 1-2de trim < nog voldoende afstand tussen BM & bovenlichaam
Chemoherapie
Waarom is chemotherapie potentieel teratogeen?
- Geneesmiddelen dienen om celdeling bij snel delende cellen te remmen
- Gemakkelijk door placentabarrière
Chemotherapie
Welk teratogeen effect treedt op door chemotherapie bij verschillende timings?
- Eerste 2w: All-or-none fenomeen
- 1ste trim: teratogeen voor embryo > 10-20% congenitale afwijkingen
- Vanaf 14w : relatief veilig > steeds risico op onderdrukken bloedaanmaak bij foetus
Wat zijn enkele vuistregels voor het kiezen van medicatie bij BV?
Piekconcentraties vermijden > inname voor voeding vermijden
Wat zijn enkele vuistregels voor het kiezen van medicatie tijdens zws?
- Risicoafweging: voordelen moeder moeten nadelen foetus overstijgen
-
Voorkeur naar GM:
* veel ervaring
* veilig bij kleine kinderen
* gekende lage passage naar foetus
* toedieningsweg met lage systemische belasting (lokaal of inhalatie)
GM: Veilig tijdens zws/lactatie
Amoxicilline (IV)?
Veilig tijdens zws & BV
GM: Veilig tijdens zws/lactatie
Griepvaccin (IM)?
Termijn ter discussie :
Veilig tijdens zws & BV vanaf 2de trimester vs vanaf 1ste trimester
GM: Veilig tijdens zws/lactatie
Ijzerpreparaten (peroraal)?
Voorbeeld
Functie
Veilig tijdens zws & BV
Losferron, Ferricure
Bloedaanmaak
GM: Veilig tijdens zws/lactatie
Metoclopramide (tabletten)?
Functie
Veilig tijdens zws & BV
!!Dosisbeperking!!
Tegen misselijkheid
GM: Veilig tijdens zws/lactatie
Miconazol (vaginale crème)?
Functie
Veilig tijdens zws & BV
Schimmelwerend
GM: Veilig tijdens zws/lactatie
Misoprostol (tabletten)?
Functie
Niet veilig > wekt arbeid op (ok bij miskraam/abortus)
maagzuur
GM: Veilig tijdens zws/lactatie
Nitrofurantoïne (tabletten)?
Functie
Veilig tijdens zws (1-2de trim) & BV (vanaf 2de maand) > kans op hemolyse
AB bij blaasontsteking
GM: Veilig tijdens zws/lactatie
Omeprazole (tabletten)?
Functie
Veilig tijdens zws & BV
Verhelpt brandend maagzuur
GM: Veilig tijdens zws/lactatie
Paracetamol (tabletten)?
Functie
Veilig tijdens zws & BV
!!Dosisbeperking!!
Pijn, koorts & ontstekingsremmer
