Gedwongen opneming Flashcards
Mogelijke reacties op psychische problemen en stoornissen: overzicht
- Implicaties van tijdelijke of permanente psychische stoornissen op vermogen om deel te nemen aan het rechtsverkeer
- Specifieke reactie op strafbare handelingen gepleegd door personen met psychische stoornissen
- ‘Beschermingsmaatregelen’ bij (dreigend) deviant gedrag dat (niet noodzakelijk) strafbaar is
Implicaties van psychische stoornissen op vermogen
om deel te nemen aan het rechtsverkeer
•Bestaande statuten werden recent grondig hervormd (en vervangen) door wet van 27 maart 2013 ‘tot hervorming van de regelingen inzake onbekwaamheid en tot instelling van een nieuwe beschermingsstatus die strookt met de menselijke waardigheid’ (in werking op 1 juni 2014)
•Wet van 17 maart 2013 voert één onbekwaamheidsstaat in: het voorlopig bewind
–Alle vroegere statuten worden daarin samengebracht
–Vervangt
•Voorlopig bewind over de goederen
•Verlengde minderjarigheid
•Gerechtelijke onbekwaamverklaring
•Bijstand door een gerechtelijk raadsman
•Bewind heeft betrekking op goederen, maar mogelijk ook op persoon (met 26 handelingen waarvoor bijstand of vertegenwoordiging niet mogelijk is – 407/2 B.W.))
Specifieke reactie op strafbare handelingen
•Internering (wet van 9 april 1930 tot bescherming van de maatschappij tegen abnormalen en gewoontemisdadigers), vervangen door (nog niet volledig in werking getreden) wet van 21 april 2007 (‘nieuwe interneringswet’)
•Internering gebeurt indien verdachte
–Strafbaar feit heeft gepleegd
–‘op het ogenblik van de beoordeling aan een geestesstoornis lijdt die zijn oordeelsvermogen of de controle over zijn daden tenietdoet of ernstig aantast’
–en ‘het gevaar bestaat dat hij tengevolge van zijn geestesstoornis opnieuw misdrijven zal plegen’ (art. 8 NIW)
•Internering is
–Vrijheidsberovende
–Beschermingsmaatregel (met dwangtherapie)
–Van onbepaalde duur
–In aangewezen inrichting of (voorlopig) in psychiatrische afdeling van gevangenis
Beschermingsmaatregelen bij
(niet noodzakelijk) strafbaar gedrag
•‘Beschermingsmaatregelen’ bij (dreigend) deviant gedrag dat (niet noodzakelijk) strafbaar is
–Gedwongen opneming (“collocatie”) – Wet van 26 juni 1990 betreffende de bescherming van de persoon van de geesteszieke
Gedwongen opneming
•Wet van 26 juni 1990 betreffende de bescherming van de persoon van de geesteszieke (‘Nieuwe collocatiewet’)
•Regelt dwangopneming bij gevaarlijk (niet noodzakelijk strafbaar) gedrag via vier maatregelen
–‘Inobservatiestelling’
–‘Verder verblijf’
–‘Nazorg’
–‘verpleging in een gezin’
•Onderwerpt
–Aanvang van gedwongen opneming aan vrij strenge en geformaliseerde rechterlijke controle
–Laat grote vrijheid
•over modaliteiten van gedwongen opneming aan psychiater-diensthoofd
•geeft aan pyschiater-diensthoofd essentiële rol in besluitvorming over het verder zetten en het beëindigen van de beschermingsmaatregelen
Algemene principes
- Principieel verbod van vrijheidsbeperking bij diagnose en behandeling van psychische stoornissen (artikel 1)
- Gedwongen opneming en internering zijn enige uitzonderingen op verbod van vrijheidsberoving (exclusiviteitbeginsel)
- Vrij opgenomen patiënt, kan steeds psychiatrische instelling verlaten (art. 3)
Minimale rechten van gedwongen opgenomen patiënten (art. 32 § 2)
–Vrijheid van briefwisseling
–Recht om klachten in te dienen (ook extern)
–Recht op bezoek, volgens gradaties
•Steeds: vrij gekozen arts en advocaat
•Volgens reglement: vertrouwenspersoon
•Behoudens ‘geneeskundige contra-indicatie’: ‘iedere ander persoon’
–Recht op informatie voor vrij gekozen arts en advocaat
–Recht op inzage in dossier voor vrij gekozen arts (in aanwezigheid van arts van instelling), maar op grond van patiëntenrechtenwet ook voor opgenomen persoon zelf
Criterium voor beschermingsmaatregelen (artikel 2)
•“De beschermingsmaatregelen mogen, bij gebreke van enige andere geschikte behandeling, alleen getroffen worden ten aanzien van een geesteszieke, indien zijn toestand zulks vereist, hetzij omdat hij zijn eigen gezondheid en zijn veiligheid ernstig in gevaar brengt, hetzij omdat hij een ernstige bedreiging vormt voor andermans leven of integriteit”
Criteria
- (1) Subsidiairiteitscriterium: ‘bij gebreke van enige andere geschikte behandeling’
- Persoon die zich vrij wil laten behandelen, kan in beginsel niet gedwongen opgenomen worden
- Loze of voorheen genegeerde beloften voor vrijwillige behandeling mogen wel genegeerd worden
•(2) Geestesziekte
•Talrijke betwistingen over toepassing van criterium geesteszieke op
–Personen met mentale handicap
–Dementerenden
–Persoon met afhankelijkheidsproblemen
•Illegale Drugs
•Alcohol
•Mogelijk determinerend criterium is impact op mogelijkheid om vrij gedragspatroon te bepalen
•‘Onaangepastheid aan zedelijke, maatschappelijke, religieuze, politieke of andere waarden’ mag (op zichzelf) niet als geestesziekte beschouwd worden’ (art. 3 al. 2)
•(3) Gevaar
–Ofwel ‘eigen gezondheid en veiligheid ernstig in gevaar brengen’
–Ofwel ‘ernstige bedreiging vormen voor andermans leven of integriteit’
•Discussies over toepassing gevaarscriterium op
–Familiale conflicten
–Verwaarlozing
–Weigering van verzorging
–Landloperij
Procedure voor opneming
ter observatie
•Opneming ter observatie is eerste fase (maximum 40 dagen)
•Kan omgezet worden in ‘verder verblijf’ (maximum twee jaar, hernieuwbaar)
•Belangrijk verschil tussen
–Gewone procedure (art. 5 t/m 8)
–Spoedprocedure (art. 9)
•Gewone procedure start met verzoekschrift bij vrederechter door ‘iedere belanghebbende’
•Inhoud beschreven in art. 5 § 1
•Bij verzoekschrift hoort ‘omstandig geneeskundig verslag’
–Op basis van onderzoek van ten hoogste 15 dagen oud
–Moet symptomen beschrijven
–Moet vaststellen dat voldaan is aan voorwaarden van artikel 2
•Getuigschrift mag niet afkomstig zijn van arts
–Met familiale band met te beschermen persoon
–‘die op enigerlei wijze verbonden is aan psychiatrische dienst waar zieke zich bevindt’
•Arts verbonden aan instelling mag wel initiatief nemen (als verzoeker of als signaalgever in spoedprocedure)
•Kan de behandelende arts het getuigschrift opstellen?
–Wet verbiedt het niet en eist ook geen bijzondere kwalificatie
–Orde der Geneesheren: Het afleveren van getuigschriften voor gedwongen opneming is een uitzondering op het beroepsgeheim (art. 68, g code). Maar “buiten bijzondere situaties wordt best beroep gedaan op onafhankelijke arts en niet op de behandelende arts” (advies Nationale Raad 2009)
–Rechtspraak:
•Meer en meer wordt getuigschrift van behandelende arts beschouwd als niet voldoende afhankelijk
• Maar bij spoedprocedure kan interventie van behandelende arts verantwoord en zelfs noodzakelijk zijn
•Dilemma blijft het verkrijgen van een attest van een onafhankelijke arts
–Voor aflevering getuigschrift is geen toestemming van de patiënt nodig
–Maar voor voorafgaand onderzoek wel! Mogelijk op te lossen door:
•Toestemming vertegenwoordiger
•Bij urgentie: door beroep op art. 8 § 5 Patiëntenrechtenwet
Voor vrederechter volgt procedure
•Voor vrederechter volgt procedure (Art. 7 en 8)
–Met oproeping per gerechtsbrief
–Bijstand door (aangewezen of vrij gekozen) advocaat en vrij gekozen arts
–Mogelijkheid tot aanstelling van deskundige
–Hoorzitting
•Vrederechter beslist en wijst psychiatrische dient aan
•Keuze van dienst beperkt door
–‘wacht’-afspraken tussen ziekenhuizen
–Specialisatie van instellingen
Spoedprocedure (art. 9)
•Sterk vereenvoudigde procedure
•Procureur des Konings beslist
–Of ambtshalve na advies van door hem aangeduid arts. Advies is geen ‘omstandig geneeskundig verslag’
–Of na (niet geformaliseerd) verzoek van belanghebben met daarbij omstandig geneeskundig verslag
•Beslissing gaat meteen in
•Moet naderhand bekrachtigd worden door vrederechter (na tegensprekelijke) procedure met hoorzitting in instelling. Procureur moet binnen 24 uur verzoekschrift indienen.
•Aan spoedprocedure gaat vaak vrijheidsberoving zonder duidelijke basis vooraf:
–Eventueel beveiligingsmaatregel op grond van art. 8§5 Patiëntenrechtenwet
–Of politionele vrijheidsberoving op grond van art. 31 Wet Politieambt
Modaliteiten en duur van inobservatiestelling
•Maximum 40 dagen (tenzij verzoek tot omzetting naar verder verblijf, ten laatste op 24ste dag door psychiater-diensthoofd – art. 13)
•Zeer ruime mogelijkheden tot vaststellen van modaliteiten (art. 11)
–‘Uitgaan’ (alleen of onder begeleiding)
–Deeltijds verblijf (overdag of ‘s nachts)
–Soms met afspraken over gebruik psycho-farmaca (‘drangbehandeling’)
Verder verblijf
•Kan pas na beslissing van de vrederechter
•Indien opgenomen patiënt verslag voorlegt van zelf gekozen arts, moet vrederechter
–Beide artsen horen
–In aanwezigheid van advocaat van betrokkene
•Verder verblijf duurt maximum twee jaar
•Kan verlengd worden
•Ruime mogelijkheden tot bepaling van ‘modaliteiten’ (art. 15)
–Deeltijds verblijf, met hervatting van arbeid is mogelijk
–Vaak onder voorwaarden
•Stelsel van ‘nazorg’ (art. 16 en 17)
–Mits gemotiveerd verslag kan geneesheer-diensthoofd patiënt buiten instelling laten verblijven
–Tijdens periode van maximum een jaar blijft mogelijkheid om patiënt opnieuw te laten opnemen
•Einde van verder verblijf
–Is beslissing van geneesheer-diensthoofd
–Moet gemeld worden aan vrederechter, procureur, directeur van instelling en persoon die opneming heeft gevraagd
–Persoon die vroeg om de opneming, kan zich verzetten en zaak laten oproepen voor vrederechter
