De niet-nakoming en andere vormen van teniet gaan van verbintenissen uit overeenkomst

Question 1

**De niet-toerekenbare niet-nakoming **

Answer 1

_Wanneer door omstandigheden buiten zijn wil de prestatie onmogelijk wordt, is de schuldenaar bevrijdt van zijn prestatieplicht. _

1. Overmacht
2. Vreemde oorzaak
3. **Toeval **

2. Vreemde oorzaak: gebeurtenis die:

* vreemd is aan de wil van de schuldenaar 
* onoverkomelijk is
* onvoorzienbaar was bij contractsluiting
* de prestatie volstrekt onmogelijk maakt 

bv. overlijden, ziekte, spontane brand, aardbeving, exportverbod, staking, diefstal, oorlog, …

=> Onoverkomelijkheidsvoorwaarde: gebeurtenissen die de nakoming van de verbintenis bemoielijken, zonder ze onmogelijk te maken, zijn geen vreemde oorzaak

=> Imprevissieleer: de rechter kan het contract aanpassen of ontbinden wanneer de uitvoering veel moeilijker / duurder (maar niet onmogelijk) is door belangrijke en onvoorzienbare omstandigheden

=> Bewijs: schuldenaar moet vreemde oorzaak bewijzen en dan kan hij bevrijd worden van zijn plicht tot nakoming

=> Aanvullend recht: Partijen kunnen in principe afwijken van hun contracten

Question 2

De toerekenbare niet-nakoming : contractuele aansprakelijkheid

Answer 2

=> Contractuele fout: Wanneer de schuldenaar zijn verbintenissen niet / onvolledig / gebrekkig / laattijdig uitvoert zonder dat dit aan een vreemde oorzaak te wijten is.

=> Syn. Contractuele tekortkoming, contractuele wanprestatie, contractbreuk

=> Beoordelingscriterium: goede huisvader

=> Aansprakelijkheid voor hulppersonen: Contractant is ook verantwoordelijk voor de schade dat hulppersoneel veoorzaakt dat hij heeft ingeschakeld

bv. Bouwheer heeft aannemingscontract met aannemer. Deze neemt een onderaannemer aan om funderingen te zetten van een huis. Achteraf is er een stabiliteitsprobleem. De fout van de onderaannemer is toerekenbaar aan de hoofdaannemer.

Schuldeiser moet aantonen dat:

• Er sprake is van toerekenbare tekortkoming aan een contractuele verbintenis
• De schade dat hij geleden heeft komt door de wanprestatie van de wederpartij

Schuldeiser kan bewijzen dat:

• Het kwam door vreemde oorzaak

Schuldeiser moet verschillende stappen ondernemen om een vergoeding te krijgen:

• Schuldenaar moet geldig in gebreke gesteld worden
• De schuldenaar onder druk zetten zodat hij toch doet wat hij moest doen
• Wanneer de schuldenaar dan toch de gewenste acties niet onderneemt: gerechtelijke procedure

=> Dwanguitvoering van het vonnis: Als de schuldenaar veroordeelt wordt, zal hij het vonnis toch moeten uitvoeren

Question 3

De toerekenbare niet-nakoming : contractuele aansprakelijkheid: **De ingebrekestelling van de schuldenaar **

Answer 3

(Schuldeiser moet verschillende stappen ondernemen om een vergoeding te krijgen)

Ingebrekestelling van de schuldenaar:
= De rechtshandeling waarmee de schuldeiser zijn schuldenaar aanmaant om zijn verbintenissen na te komen

!! Voor je gerechtelijke stappen kan nemen, eerst in gebreke stellen !!

UITZONDERINGEN:

1. Wettelijke uitzonderingen
2. Contractuele afwijkingen: de voorafgaande ingebreke stelling is namelijk niet van openbare orde dus contractpartijen kunnen er vanaf wijken
3. Situationele uitzonderingen: specifieke situaties:

• Het voorwerp van de verbintenis kan niet meer worden nagekomen
• De schuldenaar geeft duidelijk aan dat hij de verbintenis niet kan / wil nakomen

=> Ingebrekestelling is niet verplicht maar nuttig:

• Bij niet betalen van facturen meestal door slordig of vergeetachtig
• Verzuring van relaties : waarschuwing
• Kan dossier schuldeiser versterken

=> Vormvereisten van een ingebrekestelling:

• Klaar en duidelijk melden dat de schuldenaar zijn verbintenis moet nakomen
• Duidelijk herkenbaar dankzij “ingebrekestelling”, “herinnering”, …
• Mag ook door advocaat, incassobureau, gerechtsdeurwaarder gebeuren
• De brief zet de verjaring voor maximum 1 jaar stil

=> Niet toegelaten:

• Verwarring creeëren van wie de ingebrekestelling uitgaat: bv. ten onrechte laten uitschijnen dat het van een advocaat komt
• Ongefundeerde juridische bedreigingen
• Op omslag “ schuld door invordering “ mag niet

=> Tijdstip: wanneer de termijn voor de uitvoering verstreken is, soms vooraf anticipatief maar is pas effectief ne het verstrijken van termijn

**=> Gevolgen: **

• De partij die in gebreke is, is moratoire schadevergoeding en / of intresten verschuldig
• De ingebrekstelling verplaatst het risico van het toevallig tenietgaan van de zaak van de koper naar de verkoper

Question 4

De toerekenbare niet-nakoming : contractuele aansprakelijkheid: De niet-uitvoeringsexceptie en het retentierecht

Answer 4

=> Probleemstelling: soms kunnen overeenkomsten tijdelijk of definitief geschorst worden, tijdens die periode kan de schuldeiser niets afdwingen van de schuldenaar

=> Buiten de context van de contractuele context bestaan gevallen van schorsing:

• Wettelijke voorziene gevallen: bv. Schorsing van arbeidsovereenkomst in bepaalde gevallen
• Contractueel voorziene gevallen: bv. Een kredietgever kan bedingen dat het krediet in bepaalde situaties wordt geschorst

A. De niet-uitvoeringsexceptie:

**= **Een partij kan tijdelijk de naleving schorsen zolang haar wederpartij zelf nalaat de op haar rustende verbintenissen na te komen

Toepassingsvoorwaarden:

• Enkel bij wederkerige contracten
• Een partij die zich op de niet-uitvoeringsexceptie beroept, moet aantonen dat de medecontractant in gebreke is om zijn verbintenis na te komen:
• Tekortkoming van medecontractant mag niet het gevolg zijn van overmacht
• Enkel als de medecontractant ernstig tekort schiet
• De partij die op niet-uitvoeringsexceptie beroept, moet zelf ter goeder rouw zijn en mag niet aan de basis liggen van de niet-nakoming van de wederpartij

=> Niet-uitvoeringsexceptie is een buitengerechtelijk weermiddel: Kan worden ingeroepen tegen de schuldeiser die uitvoering eist maar zijn eigen verbintenis nog niet geheel heeft uitgevoerd

**B. Het retentierecht:
= **Het recht van de schuldeiser om het goed dat de schuldenaar hem overhandigd had op te schorten tot zijn schuldvordering voldaan is

=> Retentor: persoon die retentierecht uitoefent

=> Kent nog geen algemene wettelijke regeling

bv. Een vervoerder kan het vervoerde koopwaar bij zich houden zolang de vrachtprijs niet is betaald.

Question 5

De toerekenbare niet-nakoming : contractuele aansprakelijkheid: Remedies bij niet nakoming

Answer 5

A) Overzicht: Verschillende actiemogelijkheden:

• Vriendelijke herinnering of formele ingebrekestelling
• Niet-uitvoeringsexceptie en retentierecht
• Via de gerechtelijke weg:
  
  • Gedwongen uitvoering:
    a. de uitvoering in natura door de schuldenaar zelf
    b. de uitvoering in natura door een derde op kosten van de schuldenaar
    c. de uitvoering bij equivalent
• De ontbinding (=enkel voor wederkerige overeenkomsten):
  a. op eigen initiatief
  b. In geval van discussie kan de rechter achteraf nog steeds contrile uitoefenen om te zien of alles correct gebeurd is.

B. Uitvoering in natura:
**B1. Voorkeur voor uitvoering in natura door de schuldenaar zelf: **
= Pas als het niet mogelijk is dat de schuldenaar het zelf in natura uitvoert, zal de rechter toelaten dat het op kosten van een derde gebeurd of een vervangende schadevergoeding toegerekend wordt.

=> Ondersteunende actiemiddelen: Extra stimulans om de schuldenaar zijn verbintenis te laten nakomen:

• Bij verbintenis tot het betalen van een geldsom: bezwarend beslag leggen op de vordering
• Bij verbintenis om een onroerend goed op een bepaald moment te verlaten: De schuldenaar uitdrijven m.b.v. een gerechtsdeurwaarder en openbare macht
• Bij een verbintenis om een bepaalde toestemming te geven: de rechter kan zijn toestemming in de plaats stellen wanneer de schuldenaar deze niet wil geven
• Bij een verbintenis anders dan de betaling van een geldsom: Veroordeling tot uitvoering in natura kan kracht bijgezet worden door veroordelen van betalen van een dwangsom aan te koppelen.

**=> Bijkomende schadevergoeding: **De veroordeling tot uitvoering in natura kan gepaard gaan met een veroodeling tot het betalen van een bijkomende / aanvullende schadevergoeding.

=> Schadebedingen: bepaalde schadevergoedingen vaststellen in het contract die verschuldigd zullen zijn ter dekking van de bijkomende schade

B2. Mogelijkheid tot de uitvoering in natura door een derde op kosten van de schuldenaar:
De schuldeiser moet hiervoor machtiging hebben van de rechter. Deze zal controleren of:

• Het duidelijk is dat de schuldenaar zelf niet bereid of in staat is de uitvoeirng in natura van zijn verbintenis te volbrengen
• De niet-nakoming toerekenbaar is aan de schuldenaar

**=> De rechter kan de schuldenaar nog uitstel geven

=> Buitengerechtelijke vervanging:**
Partijen kunnen zelf een eigen regeling uitwerken die in een buitengerechtelijke vervanging van de schuldenaar voorziet.

!!! Strenge controle op toepassing ervan:

• Er moet een toestand van hoogdringendheid zijn
• De schuldenaar moet nauwkeurig omgeschreven gebrekenstelling gekregen hebben.
• De stand van de werken waaruit de wanprestatie blijkt is duidelijk vastgesteld.
• Er moet een onmiddelijke vervanging gebeuren condoram aan de bewoording van de ingebrekestelling

=> Bijkomende schadevergoeding: Vervanging van een derde kan gepaard gaan met betaling van bijkomende of aanvullende schadevergoeding

**=> Schadebedingen: ** bepaalde schadevergoedingen vaststellen in het contract die verschuldigd zullen zijn ter dekking van de bijkomende schade

**C. Uitvoering bij equivalent: **

• Vervangende / compensatoire schadevergoeding:
  Wanneer de uitvoering in natura niet meer mogelijk of wenselijk is. Schadevergoeding kan dan dienen. Dit is het geval wanneer:
  
  • De uitvoering in natura materiaal onmogelijk geworden is
  • Alle drukkingsmiddelen niet helpen en het duidelijk is dat de schuldenaar de verbintenis niet zal uitvoeren
  • Het vorderen van de uitvoering in natura zou neerkomen op rechtsmisbruik

=> Meestal een geldsom

=> Omvang van de vervangende schadevergoeding:
Om de schade te begroten, moet de rechter een vergelijking maken tussen de denkbeeldige situatie wanneer alles goed verlopen zou zijn, en de huidige situatie.

Ook kosten die gemaakt werden om verdere schade te beperken of vermijden, moeten worden doorgerekend aan de in gebreke gebleven medecontractant.

=> Om te vermijden dat de verplichting tot integrale schadevergoeding te ver zou leiden zijn er een aantal beperkingen:

• Schadevergoedingsplicht blijft beperkt tot de schade die onmiddelijk en rechtstreeks het gevolg is van het niet-nakomen van de overeenkomst.
• Enkel schade die was voorzien of voorzien kon worden bij het sluiten van het contract komt in aanmerking tot de vergoeding.
• !! Een schuldenaar die bewust een contractuele verbintenis niet heeft nageleefd kan ook worden aangesproken voor de schade die niet voorzien kon worden !!

=> Vervangende versus bijkomende schadevergoeding:
In natura en bij equivalent: beiden zijn volwaardig en onderschieden: men kan dus niet beiden tegelijkertijd eisen

Schadevergoeding in natura kan wel gepaard gaan met een bijkomende schadevergoeding

**=> Schadebedingen: **bepaalde schadevergoedingen vaststellen in het contract die verschuldigd zullen zijn ter dekking van de bijkomende schade

D. Bijkomende mogelijkheid voor wederkerige contracten: de ontbinding: Een wijze van beëindigen van een wederkerige overeenkomst ingevolge van een zwaarwichtige wanprestatie van 1 van de contractpartijen.

• *3 soorten: **
• Gerechtelijke ontbinding
• Buitengerechtelijke ontbinding
• Uitdrukkelijke ontbinding

**=> Keuzerecht: **
Uitvoering van het contract: contract blijft bestaan
Contract ontbinden: contract wordt beëindigt
!! De schuldeiser kan kiezen (schuldenaar of rechter kunnen hier niets zeggen)

• *=> Gevolgen: **Partijen worden van hun beslissingen bevrijdt.
• *Ex tunc uitwerking:** Terugwerkende kracht tot het ogenblik van contractsluiting = bindende kracht is niet enkel in de toekomst verloren, ook in het verleden

D1. De gerechtelijke ontbinding: Ontbinding moet door de rechter worden gevorderd. Enkel onder voorwaarde dat het voldoende ernstig was. De rechter laat de mogelijkheid aan de partij die in gebreke gebleven is, uitstel te verlenen.

**D2. Eenzijdige buitenrechtelijke ontbinding: **Op eigen gezag en eigen risico. Wel onder bepaalde voorwaarden:

• Voldoende ernstige contractbreuk
• Het vragen van een rechtelijke machtiging is nutteloos (omwille van hoogdringendheid, prestatie is sowieso onmogelijk, …)
• De schuldenaar werd geldig in gebreke gesteld en laatste respijttermijn gegund
• De schuldeiser verwittigd de schuldenaar van zijn eenzijdige ontbinding en de reden daarvoor

**=> Rechterlijke controle achteraf: **Wanneer de partij in wiens nadeel de ontbinding gebeurd de ontbinding in twijfel trekt.

**D3. Het uitdrukkelijk ontbindend beding: **De partijen kunnen ook bedingen dat de overeenkomst in bepaalde gevallen buitenrechtelijk ontbonden kan worden d.w.z. zonder tussenkomst van een rechter.

=> Geldigheid:

Question 6

De toerekenbare niet-nakoming : contractuele aansprakelijkheid: **Contractuele clausules in verband met niet-nakoming van de overeenkomst: **

Answer 6

3 specifieke clausules:

1. Exoneratiebedingen: clausules die de contractuele aansprakelijkheid beperken of uitsluiten
2. Schadebedingen: Clausules waarin voorafgaand bepaald is welke schadevergoeding veschuldigd zal zijn in geval van niet-nakoming.
3. Intrestbedingen: Clausules met betrekking tot de verschuldigde intrestvoet in geval van niet-nakoming.

**1. Exoneratiebedingen: **Contractueel beding waarin een partij zich geheel of gedeeltelijk ontdoet van haar aansprakelijkheid

bv. In een verkoopovereenkomst van een terrein: Het goed wordt verkocht, afgeleverd en overgedragen in de staat waarin het zich heden bevindt, welke de kopers verklaren goed te kennen, met alle voorrechten eraan verbonden, maar zonder waarborg betreffende verborgen gebreken.

=> Zowel bij contractuele al buitencontractuele aansprakelijkheid. Komt zeer vaak voor in algemene voorwaarden.

!!! Opzettelijke fouten of persoonlijke bedriegelijke fouten mogen niet achtergehouden worden !!!
bv. De verkoper van het terrein mag wel niet achterhouden bij de sluiting het het contract dat er jarenlang giftige producten op dat terrein werden opgeslagen, dan verliest het exoneratiebeding zijn geldigheid !!!

2.

Question 7

**Verbintenissen uit eenzijdige rechtshandeling: de eenzijdige wilsuiting **

Answer 7

Verbintenissen uit eenzijdige rechtshandeling: wanneer een persoon eenzijdig zijn wil uit om verbintenissen op zich te nemen. Hieruit kunnen ook verbintenissen ontstaan.

4 Geldigheidsvoorwaarden:

• *1. Voorwerp
  2. Bekwaam
  3. Wilsuiting
  4. Geoorloofde oorzaak**