College 9 & 10 - Gahlen Flashcards
Vertel iets over Gahlen
- leefde in de 20ste eeuw
- wordt samen met Scheler en Plessner gezien als de grondlegger van de wijsgerige antropologie
- Beïnvloed door Heidegger (was bevriend met) en Nietzsche
- lid van de NSDAP (nazi), tijdelijk beroepsverbod net als Heidegger
- Benadert de antropologie op wetenschappelijke (biologische) wijze (niet metafysisch)
- Polemiserend tegen Duitse filosofische traditie, dualisme (hele filosofische traditie) en evolutie theorie (want soort ideologie)
- Schrijft begrijpelijk en genuanceerd
Wat is volgens Gehlen de rol van antropologen?
Rol antropoloog is het synthetiseren van wetenschappelijke kennis aan de hand van grondbegrippen die constitutief zijn voor de mens.
Wat zijn Galhen’s uitgangspunten?
- ) Dualisme overwinnen -> mens is geen optelsom van lichaam en geest, maar een totaalsysteem “gesamtenwurf” (we zijn wel evolutionair ontstaan maar niet in tussenstapjes maar in één klap).
- ) Antro-biologische vraagstelling naar de overlevings-voorwaarden van de mens
Welke wetenschapsgebieden betrekt Gehlen op zijn Antropologie?
- Biologie (ethologie en fysiologie)
- Archeologie/Paleontologie
- Sociale wetenschappen (psychologie / sociologie)
- Taalwetenschappen
De resultaten uit de empirisch-analytische wetenschappen zijn gefragmenteerd en moeten daarom geïntegreerd worden door een leidend gezichtspunt dat alleen filosofie kan leveren.
Welke grondbegrippen gebruikt Gahlen?
1.) Mängelwesen
Normaal gesproken worden dieren gezien als deficiënt naast de mens (denk aan Kant). Gehlen draait dit perspectief om en meet de mens volgens de dierlijke maat/norm en bevindt de mens deficiënt:
- de mens is instinct arm
- de mens is ongespecialiseerd
Dit impliceert “Weltoffentheid” –> doordat de mens niet gebonden of voorgeprogrammeerd is aan een specifiek habitat, heeft de mens een variabel en flexibel handelingspotentieel. De mens is daardoor instaat de natuur in dienst te nemen of om te zetten in cultuur/2de natuur/wereld.
2.) Handelen
Het gevolg is een enorme belasting op de mens om voor onszelf te kunnen zorgen.
- van binnenuit door tekort aan instinct: de energiepotentieel van ‘driften’ zelf moeten reguleren (genocide en zinloos geweld zijn voorbeelden van als dat fout gaat)
- van buiten uit door ongespecialiseerdheid: zintuiglijk informatie is niet gefilterd waardoor er een informatieverwerkingsprobleem ontstaat (te veel indrukken ineens) en beslissingsdruk omdat reactiemogelijkheden niet voorgeprogrammeerd zijn
Om te kunnen overleven moet deze belasting verlicht worden, dat doet de mens door te handelen.
Mens = handelend wezen
Handelen is geen gewoon gedrag, maar bewust en doelgericht.
Dit is meteen een oplossing voor het dualisme. Handelen is per definitie een integratie van lichaam en geest. Om te kunnen handelen heb je een lichaam nodig, om dat intentioneel te doen een bewustzijn.
3.) Entlastungsgesetz (lastverlichting)
De belasting van informatiedruk (Reizüberflut) wordt verlicht door de waarneming en motoriek te instrumentaliseren/functionaliseren. Denk aan taal dat een cognitief raster over de werkelijkheid legt.
Daarna kunnen deze gefunctionaliseerde handelingen worden geautomatiseerd (gewoonten) –> lagere functies. Bijvoorbeeld als je een taal zo goed kent dat je het kunt spreken zonder er over na te denken.
Daarmee komt energie vrij voor hogere functies: creatieve wereld-scheppende handelingen: het maken van instituties die de beslissingsdruk reguleren. Denk aan recht, moraal, school, familie.
Heeft dus een bottom-up structuur.
–
Gehlen is dus ook anti-liberaal en tegen individualisering wat in de jaren 60 opkomt, want een volledige vrijheid om te handelen kunnen wij niet aan.
Wat is het verschil tussen Nietzsche en Gehlen?
- Hoewel hij geïnspireerd was door de evolutietheorie schrijft Nietzsche niet wetenschappelijk.
- Nietzsche heeft ook metafysische neigingen (Wille zur Macht)
- Hoewel de mens wel een bijzondere positie inneemt (Gesamtentwurf), vind Gahlen niet dat er een essentieel verschil is tussen dieren en mensen (zoals Kant). Aan de andere kant is de mens ook niet biologisch te reduceren tot zijn evolutionaire voorgangers. Nietzsche reduceert wel een beetje als je de mens en andere dieren herleid naar de hoeveelheid Wille zur Macht.
