Col. 5: romantiek Flashcards
Romantiek
- periode begin 1800, afzetten tegen het verlichtingsdenken
- alleen rede en empirie geeft tunnelvisie
- ook emotie en schoonheidsbeleving zijn essentieel
- rede is slaaf van emoties
- wereld is bezield, dynamisch, doelgericht
Verlichtingsdenken
- periode in 1700, kloof tussen kerk en wetenschap
- héél veel vertrouwen in wetenschap, alles zal inmiddels wel bekend zijn
- kennis uit alle wetenschappen bundelen
Kant
- verlichtingsdenker
- 3 kritieken
- Dieren: onderdelen zijn zowel middel als doel, bestaan bij gratie van elkaar
- Machines: onderdelen zijn zijn wel nodig voor elkaar, maar bestaan niet bij gratie van elkaar
- wetenschap kan alleen in mechanistische termen
Goehte
- zowel wetenschapper als kunstenaar (schrijver)
- romanticus (maar wilde eigenlijk niet)
- mensen = dieren (zelfde botje –> zelfde evolutionaire oorsprong)
- functie van een onderdeel is afhankelijk van context
- metamorfose van planten (oerplant)
- organismen metamorfose, machines niet –> machinemetafoor NIET correct!
Organisme (Goethe)
= Groeisel
- actief en doelgericht (Bildungstrieb)
- verandert in de tijd
- houd zichzelf in stand
- innige relatie met omgeving; streeft naar perfectioneren op context
- niet te begrijpen als assemblage losse onderdelen
Preformatietheorie
alle organismen die ooit zullen bestaan waren al in mini-vorm aanwezig tijdens schepping
- oneindige matroesjka poppetjes
- GEEN ontwikkeling, alleen GROEI
Ovisme
alle organismen zaten al in de eicel van Eva
Spermisme
alle organismen zaten al in de zaadcel van Adam
Theorie van epigenese
organisme ONTWIKKELT tot functioneel geheel door opeenvolgende differentiatie
- impliceert aanwezigheid vormende krachtg
- obv acting towards ends
Acting towards ends
voor LEVENDE systemen, eindtoestand ligt vast maar kan op verschillende manieren bereikt worden
- organisme reageert op perturbaties
- levenloze systemen passief resultaat condities
Blumenbach
- “bewijs” preformatie kan niet: armpje poliepje afsnijden –> groeit weer aan
- introductie Bildungstrieb
Bildungstrieb
= vormende kracht; de doeloorzaak van alle ontwikkeling van de levende natuur
- kracht zelf niet waarneembaar, oorzaak blijft verborgen, effect wel zichtbaar, net als zwaartekracht
Lamarck & Treviranus
introduceren biologie als aparte wetenschappelijke discipline
- levende natuur is bijzonder en moet je op andere manier begrijpen
Kritik der reinen Vernunft
verstand beïnvloedt waarneming
Kritik der praktischen Vernunft
ethiek
