Chapter 2.4 Flashcards
Naast het sociaal contract, de grondrechten en het legaliteitsbeginsel heeft de rechts- staat nog een belangrijk fundament welke is dat?
de trias politica
Door wie is de trias politica bedacht? Waar ging hij van uit? Wat was volgens hem de oplossing? En wat houdt trias politica in
De trias politica is ontleend aan de Franse filosoof Montesquieu (1689-1755). Hij ging ervan uit dat iedereen die macht heeft geneigd is om daar misbruik van te maken. Daarom was het volgens hem beter om de macht te verdelen. Simpel gezegd komt de trias politica hierop neer: De wetgevende macht stelt de wetten op
Simpel gezegd komt de trias politica hierop neer:
De wetgevende macht stelt de wetten op
De uitvoerende macht voert de wetten uit. Hiervoor zijn de ministers en ambtenaren verantwoordelijk.
De rechterlijke macht oordeelt in conflicten over de juiste toepassing van de wet. Ook mo- gen rechters straffen opleggen.
Wat voorkomt de scheiding van de drie machten?
De scheiding van de drie machten voorkomt de concentratie van macht bij de staat.
Toch is alleen scheiding niet genoeg. Zelfs wanneer de drie machten strikt zijn gescheiden, kan binnen een van de drie machten alsnog machtsmisbruik ontstaan. Wat had Montesqieu hiervoor bedacht?
Daarom introduceerde Montesquieu een tweede mechanisme: een systeem van checks and balances. De machten controleren elkaar (‘checks’) en werken evenwichtig samen (‘balances’). Door de onderlinge controle en samenwerking vullen ze elkaar aan.
Wat kan de wetgevende macht?
De wetgevende macht kan de uitvoerende macht controleren en ter verantwoording roepen.
De wetgevende macht kan ook weer de rechterlijke macht controleren. Als een rechter een uitspraak doet die de wetgever niet zint, dan kan de wetgever reageren met een wetswijziging. Die wijziging heeft pas gevolgen voor de volgende vonnissen, want het parlement kan lopende zaken niet beïnvloeden.
Wat doet de rechterlijke macht?
De rechterlijke macht controleert de wet- gevende macht. De rechter mag wetten die de regering en het parlement hebben vastgesteld niet toetsen aan de Grondwet. Dat horen de regering en het parlement zelf te doen. De rechter mag de wetten wel toetsen aan internationale verdragen, zoals het Europees Verdrag tot macht bescherming van de Rechten van de Mens. De rechter mag de regelgeving van lagere overheden, bijvoorbeeld gemeenten, wel toetsen aan de Grondwet.
De rechterlijke macht controleert daarnaast de uitvoerende macht
In Nederland ligt de wetgevende macht in de handen van…
het parlement en de regering.
Het parlement is de hoogste verkozen macht in Nederland, waar bstaad het uit?
Het bestaat uit de Eerste en Tweede Kamer en wordt ook wel onze volksvertegenwoordiging genoemd.
Over welke vraag debatteren de gekozen volksvertegenwoordigers?
In het parlement debatteren de gekozen volksvertegenwoordigers over de vraag; ‘hoe wij willen samenleven en aan welke wetten wij ons willen onderwerpen’
Concreet betekent dit dat volksvertegenwoordigers zelf een wetsvoorstel kunnen indienen en dat het parlement vervolgens met een stemming bepaalt of het voorstel wordt aangenomen.
Wat vormd in Nederland de wetgevende macht en hoe komt dat?
Maar omdat de (ongekozen) regering ook het recht heeft om wetsvoorstellen in te dienen en bovendien alle wetten moet ondertekenen, vormen parlement en regering samen de wetgevende macht. Een heel strikte machtenscheiding is er in Nederland dus niet.
Overigens is er ook binnen het parlement sprake van onderlinge controle. Leg dit uit
Als de Tweede Kamer een wet heeft goedgekeurd controleert de Eerste Kamer of de aangenomen wet in overeenstemming is met de Grondwet en de rechtsbeginselen. Zo niet, dan kan de Eerste Kamer het wetsvoorstel verwerpen.
Bij wie ligt de wtgevende macht allemaal?
regering en het parlement.
Ook provincies, gemeenten en waterschappen hebben wetgevende bevoegdheden.
Bovendien is een deel van de wetgevende macht overgedragen aan de Europese Unie.
Bij wie ligt de uitvoerende macht en hoe word er voor gezorgd dat eenmaal angenomen wetten worden uitgevoerd?
De uitvoerende macht ligt bij de ministers. Om ervoor te zorgen dat eenmaal aangenomen wetten worden uitgevoerd, ontwikkelen ze beleid en stellen ze nadere regels op.
Noem taken van de uitvoerende macht
Zo heeft de uitvoerende macht de taak en bevoegdheid om wegen aan te laten leggen, milieubeleid te ontwikkelen en milieunormen vast te stellen, normen voor landelijke schoolexamens te bepalen, veilig- heidsvoorschriften voor de horeca te geven, enz.
Wat zijn ambtenaren? Wat doen zij? Hoe noemen we ze ook wel?
Dat zijn alle mensen die voor de overheid werken.
Honderdduizenden ambtenaren staan ministers bij, zowel beleids- ambtenaren als uitvoerende ambtenaren, bij- voorbeeld leraren en agenten. Zij spelen dus een belangrijke rol in onze samenleving. Daarom noemen we alle ambtenaren samen ook wel de vierde macht.
Wat doen ambtenaren als je om complexe problemen gaat?
Wanneer het om complexe problemen gaat, zijn ambtenaren steeds vaker aangewezen op de kennis en expertise van anderen.
Ze huren dan bijvoorbeeld adviesbureaus in of overleggen met belangrijke maatschappelijke groepen. Zo kunnen ze boeren betrekken bij het landbouwbeleid of industrieën bij het economische of milieu- beleid. Ook krijgen ambtenaren vaak bezoek van lobbyisten, die de belangen van hun opdracht- gevers willen behartigen.
wat zich tijdens zulke onderhandelingen afspeelt, is onzichtbaar voor het publiek, Wanneer wordt het werk van ambtenaren gecontroleerd?
Het werk van ambtenaren wordt vaak pas gecontroleerd wanneer er een schandaal aan het licht komt, zoals de Toeslagenaffaire.
Wat is de Toeslagen affaire?
De minister wordt dan in de Tweede Kamer ter verantwoording geroepen. In ernstige gevallen kan de Tweede Kamer een parlementaire enquêtecommissie instellen om - ter controle van de uitvoerende macht, precies uit te zoeken waar de ambtenaren hun be- voegdheden hebben overschreden.
De macht van ambtenaren ligt ook in hun discretionaire bevoegdheid. Wat betekent dit?
Dat is de bevoegdheid om in sommige gevallen zelfstandig beslissingen te nemen over hoe een wet wordt toegepast.
Hie beoaald een ambtenaar wanneer een regel zal gelden
Omdat wetten vaak onduidelijke of open normen bevatten die pas ingevuld hoeven te worden bij toepassing op gevallen, bepaalt een ambtenaar vaak per geval wanneer een regel zal gelden.
de ambtenaar bepaalt vaak per geval wanneer een regel zal gelden, wat heeft dit voor voordeel?
Deze discretionaire bevoegdheid heeft als voordeel dat er in een concreet geval recht kan worden gedaan. Maar er bestaat natuurlijk ook het dat er rechtsonzekerheid en rechtsongelijkheid optreden. Bovendien kan het legaliteitsbeginsel worden geschonden, want tot welke wet is het op- dit treden van de ambtenaar te herleiden?
De rechterlijke macht ligt bij onafhankelijke en neutrale rechters. Rechters hebben een benoe- ming voor het leven en kunnen alleen in uitzon- derlijke gevallen worden afgezet, bijvoorbeeld na een misdrijf. De onafhankelijkheid van de recht- spraak is zo belangrijk, dat je deze ook zou kun- nen zien als een afzonderlijk fundament van de rechtsstaat.
De toga staat symbool voor de onafhankelijk- heid van de rechter.
Rechters spreken niet recht als privépersoon, maar in hun functie als rechter. Daarbij zijn ze gebonden aan de beroepsethiek. Die beroepsethiek houdt in dat ze neutraal moeten zijn. Ze moeten de belangen van verschil- lende partijen tegen elkaar afwegen en niet één partij bevoordelen. Rechters mogen zich ook niet laten leiden door vooroordelen, bijvoor- beeld over sociale afkomst. Wanneer dat wel ge- beurt, is er sprake van klassenjustitie.
De rechterlijke macht voert de controlerende tegenmacht uit door rechtsbescherming te bieden aan burgers die in conflict komen met elkaar of met de overheid in conflicten met de overheid oordeelt de rechter over de rechtmatigheid van het overheidsoptreden.
Ook binnen de rechterlijke macht is sprake van controle. Als de rechter een uitspraak heeft ge- daan, kan de verliezende partij in hoger be- roep gaan. De hogerberoepsrechter controleert dan de uitspraak van de lagere rechter. En ook op die uitspraak is weer beroep mogelijk, bij de Hoge Raad.
wat is de Hoge Raad.
Deze hoogste beroepsrechter heeft het laatste woord. Aan dat laatste woord zijn alle rechters gebonden.
