ch. 1 (excl toets 1)

Question 1

bouw en f(x) celwand

Answer 1

f(x) = bescherming, stevigheid geven.
Bouw: primaire celwand, middenlamel, secundaire celwand. Enkel bij plantaardige cellen.

Question 2

bouw en f(x) celmembraan

Answer 2

Celmembraan: f(x) = transport, sluit cytoplasma af.
Bouw: dubbele fosfolipidenlaag.

Question 3

bouw en f(x) ribosomen

Answer 3

Ribosomen: f(x) = eiwitten aanmaken.
Bouw: bestaat uit een kleine en grote subunit.

Question 4

bouw en f(x) mitochondriën

Answer 4

f(x) = verbranding van glucose: energiehuishouding van de cel.
Bouw: dubbel membraan.

Question 5

bouw en f(x) ER

Answer 5

f(x) = transport
Bouw = enkel membraan: kluve van buisjes, blaasjes en zakjes
RER = ruw “: met ribosomen. GER = glad “: zonder ribosomen.

Question 6

bouw en f(x) golgi-apparaat

Answer 6

f(x) = be- en afwerking van eiwitten. Bouw = enkel membraan: reeks van afgeplatte holtes en zakjes.

Question 7

bouw en f(x) centriolen

Answer 7

f(x) = celdeling. Bouw = geen membraan, cilindervormig: 9 groepen van 3 buisjes, altijd per 2. Enkel bij dierlijke cellen.

Question 8

bouw en f(x) lysosomen

Answer 8

f(x) = afbraak (soms apoptose). Bouw: enkel membraan: gevuld met een enzymevloeistof.

Question 9

bouw en f(x) vacuole

Answer 9

f(x) = waterreserve, stevigheid, opslag.
Bouw: enkel membraan, vooral gevuld met water. Vooral bij plantaardige cellen (kleiner in dierlijke)

Question 10

bouw en f(x) plastiden

Answer 10

bouw: dubbel membraan. Enkel bij plantaardige cellen. F(x) = afhankelijk van soort.
- Chloroplasten: gevuld met chlorofyl -> groene kleur -> fotosynthese.
- Chromoplasten = kleurstoffen -> andere kleuren dan groen.
- Leukoplasten = kleurloos (zetmeel)

Question 11

bouw en f(x) kern

Answer 11

f(x) = genetisch materiaal behouden. Bouw: dubbel membraan, bevat kernlichaampjes en genetisch materiaal (chromatinenetwerk normaal, chromosomen bij celdeling)

Question 12

waarvoor staat DNA?

Answer 12

deoxyribonucleïnezuur

Question 13

waarvoor staat RNA?

Answer 13

ribonucleïnezuur

Question 14

wat zijn nucleïnezuren?

Answer 14

macromoleculen: gepolymeriseerde nucleotiden: bij de condensatiereactie ontstaat een fosfodiësterbinding

Question 15

uit welke delen bestaat een nucleotide?

Answer 15

fosfaat: fosfaatgroep
suiker: deoxyribose/ribose
N-base: adenine, guanine, cytosine en thymine of uracil

Question 16

wat zijn de verschillen tussen DNA en RNA?

Answer 16

DNA: 2 ketens, thymine ipv uracil, deoxyribose
RNA: 1 keten, uracil ipv thymine, ribose

Question 17

wat is het belang vd basensequentie?

Answer 17

het bepaald de volgorde vd aminozuren in het eiwit

Question 18

wie ontdekte de helixstructuur?

Answer 18

Watson en Crick

Question 19

wat zijn histonen?

Answer 19

proteïnecomponent van chromatine
fungeren als een spoel: DNA-moleculen winden zich errond, en worden zo heel smal samengedrukt. Zorgen er ook voer hoe DNA toegankelijk is voor decodering.

Question 20

wat zijn chromatinevezels?

Answer 20

geheel van een draadvormige DNA-molecule en histonen: DNA-draad is in 2 windingen gewonden rond een octomeer van histonen.
- Euchromatine = lichtgroep: DNA is actief en bereikbaar voor decodering.
- Heterochromatine = donkergroep: DNA is inactief en niet decodeerbaar.

Question 21

bespreek mitochondriaal DNA

Answer 21

mtDNA: klein en ringvormig. Hebben ook eigen ribosomen. Alle mitochondriën in een cel hebben dezelfde genen, maar zijn niet altijd identiek.
- Heteroplasmie = wanneer niet alle mtDNA-kopieën identiek zijn.
- Homoplasmie = wanneer ze dat wel zijn.

Coderen niet volledig voor hun eigen eiwitten.

Question 22

bespreek DNA in chloroplasten

Answer 22

ringvormig en heeft geen histonen.

Question 23

bespreek DNA in bacteriën

Answer 23

verdeeld:
- een chromosoom (1 grote ringvormige molecule): codeert voor de vitale proteïnen
- plasmiden (grotere ringvormige moleculen): coderen voor niet-essentiële genen

Question 24

hoe wordt genoverdracht door bacteriën uitgevoerd?

Answer 24

Plasmiden worden via natuurlijke genenoverdracht via conjugatie van de ene aan de andere bacterie gegeven

een bacterie maakt contact met een andere via een pilus

Question 25

wat zijn virussen?

Answer 25

Virussen zijn geen cellen: ze hebben een gastheer nodig om te overleven: ze bestaan uit DNA of RNA omgeven door een eiwitmantel/capside (oplosbaar in zeep en alcohol)

Question 26

wat is een (bacterio)faag?

Answer 26

een virus dat een bacterie als gastheercel gebruikt

Question 27

hoe gebeurt genenoverdracht van virussen op bacteriën?

Answer 27

Begin:
- Een bacteriofaag hecht zich met zijn staartstuk aan de celwand van een cel
- Het virus geeft een proteïne vrij dat de wand van de bacterie oplost
- Het virus injecteert zijn DNA in de bacterie -> infectie bacterie
Lysogene fase: bacterie gaat niet dood, maar zal de gevolgen van de infectie dragen:
- Het virale DNA zal zich door insertie integreren in het chromosoom van de bacterie, en bij elke celdeling wordt het profaagDNA verdubbeld, zo kan het overgaan op de volgende generatie bacteriën
- Bij een van de dochterbacteriën kan het viraal DNA zich door excisie van het bacteriële DNA afzonderen -> overgang naar lythische fase.
Lythische fase: bacterie gaat dood:
- Het virale DNA wordt gerepliceerd, en faagproteïnen worden gemaakt -> ontstaan groot aantal bacteriofagen -> bacterie barst open en nieuwe fagen komen vrij.

Question 28

wat is transductie?

Answer 28

genenoverdracht vd ene bacterie naar een andere via een faag

Question 29

geef voorbeelden van DNA-virussen

Answer 29

herpesvirus
adeno- en rhinovirus (verkoudheid)

Question 30

welke soorten RNA-virussen bestaan er?

Answer 30

RNA-virussen waar het virale RNA = mRNA
RNA-virussen waar het virale RNA fungeert als matrijs voor viraal DNA

Question 31

hoe werken RNA-virussen waar het virale DNA = mRNA?

Answer 31

gastheercel maakt virusproteïnen aan: polio en griepvirus

Question 32

hoe werken RNA-virussen waar het virale RNA fungeert als matrijs voor viraal DNA?

Answer 32

RNA-moleculen bevatten elk een molecule van reversetranscriptase: het virale RNA wordt omgezet naar viraal DNA en dat wordt geïntegreerd als provirus (retrovirussen) -> AIDS

Question 33

wat is recombinant-DNA-technologie?

Answer 33

gentechnologie: techniek waarbij rechtstreeks wordt ingegerepen in het DNA ve organisme

Question 34

hoe kloont men een plant?

Answer 34

door een cel uit de ouderplant te isoleren en deze opnieuw te laten groeien tot een plant -> kloon van de ouderplant

Question 35

wat is een kloon?

Answer 35

een genetisch identiek individu

Question 36

hoe kunnen we planten immuun maken tegen vraat?

Answer 36

we kunnen een gen dat een eiwit produceert dat dodelijk is voor de insecten bij de planten inbrengen (cry-gen)
- De insecten zullen na het eten van de stengel sterven, zonder dat er dodelijke gevolgen zijn voor de plant.
- Om ervoor te zorgen dat enkel resistente planten kiemen, zorgen we dat er resistentie wordt gebouwd in de cellen tegen een bepaalde bacterie, waarna we de bodem waar we de planten inbrengen met die bacterie behandelen.

Question 37

hoe wordt een organisme gekloond?

Answer 37

• cellen worden uit een volwassen donor gehaald
• cellen worden in een medium uitgehongerd -> uitschakeling celdeling en actieve genen
• eicel wordt klaargemaakt: DNA uit de kern gezogen
• DNA vd donor wordt in de eicel gebracht
• de cel deelt zoals een zygote (eerst in een incubator, daarna in een draagmoeder)

Question 38

welke soorten gentherapie bestaan er al?

Answer 38

• Het gemuteerde gen wordt vervangen door een goede kopie: de correcte aanmaak van een bepaald eiwit wordt weer mogelijk.
• Het gemuteerde gen wordt geïnactiveerd zodat de ziekte niet tot uiting komt.
• Een nieuw gen wordt ingebracht dat de ziekte bestrijd.

Question 39

voor- en nadelen van vectoren bij gentherapie

Answer 39

+: helpt een stuk erfelijk materiaal een cel binnen te dringen
-: niet zo effectief: heel weinig vh gen wordt overgedragen

Question 40

hoe worden virussen toegepast bij stamcellen?

Answer 40

Stamcellen in het bloed worden geïsoleerd om daarna via virussen een werkende kopie van het gen in de stamcellen te brengen -> stamcellen terug in bloedbaan.

Question 41

wat doet het EPO-gen? waarom wordt het als doping toegepast?

Answer 41

EPO-gen codeert voor het glycoproteïne: stimuleert het beenmerg bij aanmaak van rode bloedcellen (zuurstoftransport)

het is goed bij duursporten (minder snel moe)

Question 42

welke soorten vectoren bestaan er?

Answer 42

• Plasmiden
• Op maat gemaakte virussen

Question 43

welke soorten niet-vectoren bestaan er?

Answer 43

• Liposomen
• Micro-injectie
• Elektroporatie
• Genenkanon

Question 44

wat is genadditie?

Answer 44

een cel met een ontbrekend gen krijgt het therapeutisch gen ingevoegd -> cel maakt een proteïne die vroeger ontbrak.

Question 45

wat is gencorrectie?

Answer 45

het therapeutisch gen vervangt het defecte gen van de cel: deze kan de correcte proteïne nu wel aanmaken.

Question 46

wat is gencontrole?

Answer 46

therapeutisch gen zorgt voor de synthese van een proteïne: deze blokkeert de expressie van het foute gen, waardoor deze de ziekmakende proteïne niet langer meer kan produceren.

Question 47

voor- en nadeel van gentransplantatie?

Answer 47

+ mogelijke genezende werking
- kortdurig

Question 48

bij welke ziektes werd gentherapie uitgeprobeerd?

Answer 48

mucoviscidose
hemofilie
SCIDS

Question 49

hoe werd gentherapie bij muscoviscidose geprobeerd?

Answer 49

met liposomen of een onschadelijk gemaakt adenovirus als vector probeert men het CFTR-gen via inhalatie in de alveoolepitheelcellen binnen te brengen (niet zo effectief)

Question 50

hoe werd gentherapie bij hemofilie geprobeerd?

Answer 50

met virale vectoren probeert men het therapeutisch gen voor de ontbrekende stollingsfactor in levercellen te brengen: therapeutisch gen produceert dan de ontbrekende stollingsfactor.

Question 51

hoe werd gentherapie bij SCIDS uitgeprobeerd? wat was het gevolg?

Answer 51

gentherapeutische behandeling van SCIDS gebeurt ex vivo (buiten het organisme):

beenmergcellen worden onttrokken en behandeld, alvorens teruggeplaatst te worden

(sommige patiënten ontwikkelden leukemie)

Question 52

hoe wordt een DNA-fingerprint gemaakt?

Answer 52

Men werkt met specifieke primers die zich binden aan sterk repetitief DNA: dit ligt verspreid tussen de coderende genen

Het vermenigvuldigde DNA wordt in stukjes geknipt met restrictie-enzymen: deze fragmenten worden op grootte gescheiden en leveren een bandenpatroon op, wanneer ze terug aan elkaar geplakt worden met ligase

dit is uniek voor elk mens.

Question 53

waarom wordt de DNA-fingerprint gebruikt?

Answer 53

het identificeert iemand zonder de privacy te schenden (ziektes zijn bvb niet te zien)
nuttige in gerechtelijke onderzoeken en om bloedverwantschap op te sporen.

Question 54

hoe werken liposomen?

Answer 54

gewenste DNA wordt in kleine vetdruppels die via endocytose in de doelwitcel worden ingebracht.

Question 55

hoe werkt micro-injectie?

Answer 55

met een injectienaald worden de gewenste genen ingespoten in de celkern van een cel.

Question 56

hoe werkt elektroporatie?

Answer 56

met een stroomstoot worden de poriën in het celmembraan gemaakt waardoor het gewenste DNA kan worden opgenomen.

Question 57

hoe werkt een genenkanon?

Answer 57

minigaspistool schiet met hoge snelheid vectoren (goud- wolfram- of zilverbolletjes) bekleed met het gewenste DNA op de doelwitcellen.

Question 58

hoe werken plasmiden (als vectoren)?

Answer 58

men vervangt bepaalde genen op de plasmide door de gewenste genen -> recombinante plasmide = vector

Question 59

hoe werken op maat gemaakte virussen (als vectoren)?

Answer 59

sommige virusgenen worden weggeknipt en vervangen door het gewenste DNA. Recombinante virus = vector