C: Ocena informacji o metodzie leczniczej, rokowaniu lub szkodliwości Flashcards
Czynniki zakłócające
Czynniki, mogące zakłócić naszą obserwację i utrudnić wnioskowanie
Błąd systematyczny
Wynika z nierównowagi czynników zakłócających, występujących między porównywanymi grupami.
- poszczególne pomiary systematycznie odbiegają od wartości rzeczywistej i wynik średniej nie odpowiada rzeczywistej
Błąd przypadkowy
Gdy powtarzamy to samo badanie i dostajemy różne wyniki.
- poszczególne wyki są bliskie wartości rzeczywistej
Badanie z randomizacją
= Badanie kliniczne z losowym przydziałem
Utajenie randomizacji
Osoba kwalifikująca pacjentów do badania nie wie, do której grupy dany pacjent trafi
Możliwe przyczyny zachwiania równowagi czynników rokowniczych między grupami w badaniach z randomizacją:
W trakcie badania:
- różne traktowanie w zależności od przynależności do grupy
Po zakończeniu badania:
- analiza wyników w grupach innych, niż te wyjściowe, ustalone randomizacją
- niezmierzenie punktów końcowych u znacznej części pacjentów, którzy rozpoczęli badanie
Utrata populacji badanej
Przyjmuje się, że po utracie ~20% badanej populacji wiarygodność badania jest zbyt mała, aby możliwa była interpretacja wyników
ITT
= intention-to-treat
= analiza wyników w grupach wyodrębnionych zgodnie z zaplanowanym leczeniem (w tych samych grupach, gdzie na początku dzięki randomizacji trafili)
Per protocol analysis
= analiza zgodna z protokołem badania
- analiza z wykluczeniem pacjentów, u których założone postępowanie się zmieniło (np. zmniejszono dawkę leu, bo źle tolerowali poprzednią)
- ryzyko wyciągnięcia fałszywych wniosków -> możliwe nierównomierne rozłożenie czynników zakłócających
Pojedyncza ślepa próba
Tylko pacjenci nie wiedzą, jakiej interwencji są podani
Podwójna ślepa próba
Ani pacjenci, ani badacze nie wiedzą jakiej interwencji są podani konkretni badani
Próba otwarta
Gdy wszyscy znają przynależność pacjentów do grup
Badanie obserwacyjne
Ekspozycja zależy nie od badaczy, ale od samych pacjentów lub zbiegu okoliczności
- te badania często służą do oceny rokowania w danej populacji lub do oceny szkodliwości
- grupy kontrolne powinny różnić się możliwie tylko ocenianą ekspozycją
- przeważnie nie można być pewnym wyników co do interwencji terapeutycznych, dopóki nie potwierdzi się ich badaniem z randomizacją
Cohort study
Badanie kohortowe:
- rodzaj badania obserwacyjnego
- ocenia się wystąpienie danego punktu końcowego grupach narażonych i nienarażonych na dany czynnik
- rokowania, czynniki szkodliwe
Case-control study
Badanie kliniczno-kontrolne:
- rodzaj badania obserwacyjnego
- bierzemy pacjenta z danym efektem i pacjentów podobnych, bez tego efektu i porównujemy
- szacowanie związku między występowaniem punktu końcowego a wcześniejszą ekspozycją na czynnik
- szczególnie rpzydatne przy bardzo rzadkich/bardzo długo rozwijających się stanów
- najtańsze badania
- bardzo duże prawdopodobieństwo błędu systematycznego
Cross-sectional study
Badanie przekrojowe:
- rodzaj badania obserwacyjnego
- w tym samym punkcie czasowym ocenia się częstość ekspozycji na czynnik i częstość występowania punktów końcowych w określonej populacji
- cel: określenie chorobowości (czyli chorzy w danym momencie), nie zapadalności (tu się używa badań z randomizacją i kohort)
- wnioskowanie przyczynowo-skutkowe jest niepewne
Case report and case series
Opis przypadku i serii przypadków:
- opisy pacjentów bez grupy kontrolnej
- nigdy nie pozwolą wyciągnąć wniosków o związkach przyczynowych
Rodzaje zmiennych
- zmienne ciągłe
- zmienne dychotomiczne
Zmienne ciągłe
- są wyrażone wartościami ciągłymi, np. masa ciała, stężenie glukozy we krwi
- porównuje się wartości przeciętne
Zmienne dychotoniczne
- zmienne mogą wystąpić albo nie: np. zawał serca, zgon
- porównujemy prawdopodobieństwa wystąpienia
- przedstawiamy zawsze za pomocą parametrów względnych (np. ryzyko względne) i bezwzględnych - tylko jedne mogą być mylące
RR
= relative risk
Ryzyko względne:
- określa, jaka część ryzyka podstawowego (tzn. ryzyka w grupie kontrolnej) pozostała po interwencji
RR = Re/Rk
Re - ryzyko danego punktu końcowego w grupie eksperymentalnej
Rk - ryzyko w grupie kontrolnej
RRR
= relative risk reduction
Względne zmniejszenie ryzyka:
- stanowi część prawdopodobieństwa (ryzyka) wystąpienia niekorzystnego punktu końcowego “usuniętą” w wyniku interwencji
RR + RRR = 1
ARR
= absolute risk reduction
Bezwzględne zmniejszenie ryzyka:
- bezwzględna różnica między ryzykiem w grupie kontrolnej i ryzykiem w grupie eksperymentalnej; bezwzględna wielkość “usuniętego” ryzyka
ARR = Rk - Re
NNT
= number needed to treat
Liczba pacjentów, których trzeba poddać danej interwencji przez określony czas aby:
- zapobiec jednemu, niekorzystnemu punktówi końcowemu
- uzyskać jedend dodatkowy korzystny punkt końcowy
- odwrotność ARR:
NNT = 1/ARR
HR
= hazard ratio
Hazard względny:
- analogiczny do RR
- część ryzyka podstawowego pozostającego po interwencji
- pochodzi z analizy krzywej przeżywalności/tabeli przeżywalności (bierze się tu pod uwagę nie tylko punkty końcowe, ale też czas ich wystąpienia -> HR zwykle jest zbliżone do RR, ale nie zawsze)
- HR jest tym mniejsze im później występują niekorzystne punkty końcowe
OR
= odds ratio
Iloraz szans:
- analogiczne do RR
- część ryzyka podstawowego pozostającego po interwencji
- różnica między RR a OR sprowadza się do różnicy między ryzykiem a szansą
- gdy punkt końcowy występuje rzadko RR i OR są bardzo zbliżone
- wartość OR jest zawsze bardziej oddalona od jedności niż RR, czyli związek przyczynowy wydaje się być silniejszy
- w badaniach kliniczno-kontrolnych OR jest jedynym logicznym sposobem przedstawienia wielkości efektu
RRI
= relative risk increase
- ryzyko wystąpienia niekorzystnego punktu końcowego “dodana” w wyniku interwencji
ARI
= absolute risk increase
Bezwzględne zwiększenie ryzyka:
- bezwzględna różnica między ryzykiem w grupie eksperymentalnej i w grupie kontrolnej
NNH
= number needed to harm
- liczba pacjentów , którzy muszą zostać poddani interwencji przez określony czasy by nastąpił jeden dodatkowy niekorzystny punkt końcowy
RB
= relative benefit
Korzyść względna:
- iloraz prawdopodobieństwa wystąpienia danego korzystnego piunktu końcowego w grupie eksperymentalnej i tego prawdopodobieństwa w grupie kontrolnej
RBI
= relative benefit increase
Względne zwiększenie korzyści:
część prawdopodobieństwa wystąpienia korzystnego punktu końcowego “dodana” w wyniku interwencji
ABI
= absolute benefit increase
Bezwzględne zwiększenie korzyści:
- bezwzględna różnica między prawdopodobieństwem wystąpienia korzystnego punktu końcowego w grupie eksperymentalnej i w grupie kontronej
p-value
Poziom istotności statystyczne:
- prawdopodobieństwo z jakim zaobserwowana w badaniu lub większa różnica między badanymi grupami może być dziełem przypadku, przy założeniu, !!że różnica ta nie istnieje!!
- przyjęto, że wynik jest statystycznie istotny, gdy p<0,05
CI
= confidence interval
Przedział ufności:
- określa najbardziej prawdopodobna wielkość, kierunek i zakres wartości zaobserwowanego efektu
- przedział wartości, w których prawdopodobnie zawiera się w rzeczywista wartość dla danej populacji
-im węższy tym lepiej
- zwykle przyjmuje się 95% Ci
CI a p-value
- jeżeli 95%CI nie zawiera wartości oznaczającej brak różnicy między grupami to p<0,05
- jeżeli jedna z granic 95%CI “dotyka”, ale nie przekracza wartości oznaczającej brak różnicy między grupami to p = 0,05
- jeżeli granice 95%CIleżą po obu stronach tej wartości to p>0,05
Podczas analizy badania
- w badaniach negatywnych zwróć uwagę na górną granicę przedziału ufności, jeżeli nie przekracza najmniejszej klinicznie istotnej różnicy, to wynik można uznać za ostateczny
- w badaniach pozytywnych- zwróć uwagę na dolną granicę przedziału ufności, jeżeli jest większa od najmniejszej wartości uznanej za klinicznie istotną, to wyniki badania można uznać za ostateczne
G: Co znaczy utajnienie randomizacji?
- osoba dokonująca randomizacji nie zna danych pacjentów
- osoba dokonująca randomizacji nie wie, do której grupy trafił pacjent
- nie wiadomo, jaki rodzaj randomizacji został zastosowany
G: Oblicz NNT: RRR 58%, Rk = 0,14
NNT = 13
G: Jakie badanie najlepsze do oceny rokowania w danej chorobie?
Kohortowe
G: Opis przypadku z ITT, kogo w jakich grupach się ocenia
Wszystkich zakwalifikowanych do badania w tych grupach do których byli zakwalifiowani (liczby z przypadku: 100 osób do 100 osób)
G: Opis przypadku, zgodnie z protokołem
Porównać osoby pijące sok czosnkowy 90 osób do pijących sok grejfrutowy 100 osób
G: Wartość p = 0,02
Pozwala wykluczyć hipotezę zerową
G: CI to 95% wyników
Fałsz, 95% prawdopodobieństwa
G: Wybierasz się na 3-miesięczne praktyki do Szkocji na oddział laryngologii. Zaproponowano Ci przeprowadzenie badania naukowego na temat wpływu palenia papierosów na rozwój raka oskrzeli. Patrząc realistycznie na swoje możliwości czaswoe i inne działania na tych praktykach, wskaż, który rodzaj badania mógłbyś zastosować.
Badanie kliniczno-kontrolne
G: Badanie z randomizacją, nowy lek na zawał, 500 osób w grupie kontrolnej, 500 w badawczej. 30 osób w grupie badawczej miało zawał, 50 osób w grupie kontrolnej. Oblicz RRR
40%
G: Badanie z randomizacją, nowy lek na zawał, 500 osób w grupie kontrolnej, 500 w badawczej. 30 osób w grupie badawczej miało zawał, 50 osób w grupie kontrolnej. Oblicz RR
0,6
G: Badanie z randomizacją, nowy lek na zawał, 500 osób w grupie kontrolnej, 500 w badawczej. 30 osób w grupie badawczej miało zawał, 50 osób w grupie kontrolnej. Oblicz NNT
25
G: Zastosowanie ślepej próby jest szczególnie ważne przy ocenie:
Bólu wieńcowego
G: Prawda o ITT
Bierzemy wszystkich bez względu na to, czy przyjmowali lek czy nie
G: Jakie badanie zastosujesz przy ocenie co mogło spowodować chorobę zakrzepowo-zatorową
Kliniczno-kontrolne
G: Wynik badania NNT = 80, 95%CI = 50-100 oznacza
Co najmniej 50 i maksymalnie 100 ppacjentów musi przyjąć ten lek aby uchronić jedną osobę przed zawałem
G: Prawda o badaniu z randomizacją
Ma mniejszy błąd systematyczny niż obserwacyjne
G: Błąd przypadkowy?
W wyniku powtarzalności pomiarów, aparatury
G: Jakieś badanie, ani pacjent ani lekarz nie wiem, najpierw jedna grupa pacjentów dostaje lek A i placebo, w tym samym czasie inna grupa dostaje lek B i placebo, potem zamiana
Badanie z podwójną ślepą próbą, randomizacja naprzemienna
G: Odrzuciliśmy hipotezę zerową, p>0,5
Odrzucenie hipotezy zerowej było niewłaściwe
