C: Ocena informacji o metodzie leczniczej, rokowaniu lub szkodliwości Flashcards
Czynniki zakłócające
Czynniki, mogące zakłócić naszą obserwację i utrudnić wnioskowanie
Błąd systematyczny
Wynika z nierównowagi czynników zakłócających, występujących między porównywanymi grupami.
- poszczególne pomiary systematycznie odbiegają od wartości rzeczywistej i wynik średniej nie odpowiada rzeczywistej
Błąd przypadkowy
Gdy powtarzamy to samo badanie i dostajemy różne wyniki.
- poszczególne wyki są bliskie wartości rzeczywistej
Badanie z randomizacją
= Badanie kliniczne z losowym przydziałem
Utajenie randomizacji
Osoba kwalifikująca pacjentów do badania nie wie, do której grupy dany pacjent trafi
Możliwe przyczyny zachwiania równowagi czynników rokowniczych między grupami w badaniach z randomizacją:
W trakcie badania:
- różne traktowanie w zależności od przynależności do grupy
Po zakończeniu badania:
- analiza wyników w grupach innych, niż te wyjściowe, ustalone randomizacją
- niezmierzenie punktów końcowych u znacznej części pacjentów, którzy rozpoczęli badanie
Utrata populacji badanej
Przyjmuje się, że po utracie ~20% badanej populacji wiarygodność badania jest zbyt mała, aby możliwa była interpretacja wyników
ITT
= intention-to-treat
= analiza wyników w grupach wyodrębnionych zgodnie z zaplanowanym leczeniem (w tych samych grupach, gdzie na początku dzięki randomizacji trafili)
Per protocol analysis
= analiza zgodna z protokołem badania
- analiza z wykluczeniem pacjentów, u których założone postępowanie się zmieniło (np. zmniejszono dawkę leu, bo źle tolerowali poprzednią)
- ryzyko wyciągnięcia fałszywych wniosków -> możliwe nierównomierne rozłożenie czynników zakłócających
Pojedyncza ślepa próba
Tylko pacjenci nie wiedzą, jakiej interwencji są podani
Podwójna ślepa próba
Ani pacjenci, ani badacze nie wiedzą jakiej interwencji są podani konkretni badani
Próba otwarta
Gdy wszyscy znają przynależność pacjentów do grup
Badanie obserwacyjne
Ekspozycja zależy nie od badaczy, ale od samych pacjentów lub zbiegu okoliczności
- te badania często służą do oceny rokowania w danej populacji lub do oceny szkodliwości
- grupy kontrolne powinny różnić się możliwie tylko ocenianą ekspozycją
- przeważnie nie można być pewnym wyników co do interwencji terapeutycznych, dopóki nie potwierdzi się ich badaniem z randomizacją
Cohort study
Badanie kohortowe:
- rodzaj badania obserwacyjnego
- ocenia się wystąpienie danego punktu końcowego grupach narażonych i nienarażonych na dany czynnik
- rokowania, czynniki szkodliwe
Case-control study
Badanie kliniczno-kontrolne:
- rodzaj badania obserwacyjnego
- bierzemy pacjenta z danym efektem i pacjentów podobnych, bez tego efektu i porównujemy
- szacowanie związku między występowaniem punktu końcowego a wcześniejszą ekspozycją na czynnik
- szczególnie rpzydatne przy bardzo rzadkich/bardzo długo rozwijających się stanów
- najtańsze badania
- bardzo duże prawdopodobieństwo błędu systematycznego
Cross-sectional study
Badanie przekrojowe:
- rodzaj badania obserwacyjnego
- w tym samym punkcie czasowym ocenia się częstość ekspozycji na czynnik i częstość występowania punktów końcowych w określonej populacji
- cel: określenie chorobowości (czyli chorzy w danym momencie), nie zapadalności (tu się używa badań z randomizacją i kohort)
- wnioskowanie przyczynowo-skutkowe jest niepewne
Case report and case series
Opis przypadku i serii przypadków:
- opisy pacjentów bez grupy kontrolnej
- nigdy nie pozwolą wyciągnąć wniosków o związkach przyczynowych
Rodzaje zmiennych
- zmienne ciągłe
- zmienne dychotomiczne
Zmienne ciągłe
- są wyrażone wartościami ciągłymi, np. masa ciała, stężenie glukozy we krwi
- porównuje się wartości przeciętne
Zmienne dychotoniczne
- zmienne mogą wystąpić albo nie: np. zawał serca, zgon
- porównujemy prawdopodobieństwa wystąpienia
- przedstawiamy zawsze za pomocą parametrów względnych (np. ryzyko względne) i bezwzględnych - tylko jedne mogą być mylące
RR
= relative risk
Ryzyko względne:
- określa, jaka część ryzyka podstawowego (tzn. ryzyka w grupie kontrolnej) pozostała po interwencji
RR = Re/Rk
Re - ryzyko danego punktu końcowego w grupie eksperymentalnej
Rk - ryzyko w grupie kontrolnej
RRR
= relative risk reduction
Względne zmniejszenie ryzyka:
- stanowi część prawdopodobieństwa (ryzyka) wystąpienia niekorzystnego punktu końcowego “usuniętą” w wyniku interwencji
RR + RRR = 1