Blæðingar frá meltingarvegi Flashcards
AUGIB og ALGIB. Út frá hvaða landamerki skiptast þær?
Acute upper gastrointestingal bleeding og acute lower gastrointestinal bleeding.
Miðað er við ligament of Treitz, frá þind að duodenojeijunal mótum. Stundum er talað um mid GI bleeding sem þá er görn.
Sýnileg blæðing frá GI tegundir
haematemesis, melaena eða blæðing um endaþarm. Ef bráð - innlögn á spítala. Ef ekki bráð, getur verið t.d. gyllinæð.
Leynd blæðing frá GI greint út frá hverju, og hvaða rannsóknir eru viðeigandi?
Greint út frá t.d. járnskortsanemíu / jákvæðu haemocculti.
Rannsóknir: Magaspeglun og ristilskoðun.
Hvað kallast blæðing frá GI ef maga- og ristilspeglun finna ekkert?
Obscure gastrointestinal bleeding
Hvort er AUGIB eða ALGIB algengara, og hvert er algengið?
Neðri virðast nú vera orðnar næstum jafn algengar (voru óalgengari).
Tíðni blæðinga, bæði AUGIB og ALGIB eykst mikið með aldri. Algengi eykst eftir 60 ára.
Tíðni á Íslandi(almennt):
AUGIB: 87 (36-173) /100.000/ári
ALGIB: 87 (22-87) /100.000/ári
Helstu orsakir AUGIB
- Maga og skeifugarnarsár
Einnig:
Vélindabólga (esophagitis, afleiðing bakflæðis t.d.)
Mallory Weiss rifa. (Flestir eru með hiatal herniu, oftast góðkynja ástand.)
Sjaldnar:
Esophageal varicur (aukinn portalvenuþrýstingur, mikil blæðing, tengt skorpulifur, fátítt hérlendis)
Magakrabbamein.
Maga og skeifugarnarsár í AUGIB: einkenni og orsakir, meðferð
Helstu orsakir: H. pylori / NSAID eða hjartamagnýl. Magasár tengjast alvarlegum blæðingum, þeir sem nota NSAID+/-hjartamagnyl fá stórar blæðingar.
Einkenni: Hematemeisis/korglituð uppköst.
Melena
Blæðing um endaþarm
Epigastrial verkur
Meðferð: PPi, endoscopisk meðferð, skurðaðgerð
Esophagitis í AUGIB: Einkenni og orsakir, meðferð
Afleiðing bakflæðis.
Almenn einkenni, oft eftir máltíðir: brjóstsviði/nábítur (nábítur : mat/beiskja í munn við að ropa).
Alvarlegri einkenni: Blæðing og anemia.
Einnig dysphagia, odynophagia, þyngdartap.
Meðferð: PPi
Mallory Weiss rifur í AUGIB: Einkenni og orsakir, meðferð
Oft yngra fólk
Tengt hiatal herniu og drykkju. Uppköst valda rifunni, eða annað sem veldur intraabdominal þrýstingsaukningu
Einkenni: Blóðug uppköst. Mikilvægt að spyrja hvort þau hafi verið blóðug frá upphafi eða hvort blóð hafi komið eftir fyrsta skiptið
Meðferð: hugsanlega PPi, endoskopisk bara ef alvarlegt
Vélindavaricur í AUGIB: Einkenni og orsakir, meðferð
Aukinn portalvenuþrýstingur, ca40% cirrhosu sjúklinga fá þetta.
Hátt mortalitet vegna blæðinga en hefur farið minnkandi. Óalgengt hérlendis.
Meðferð: Endoscopisk meðferð
Meðferð við AUGIB
PPi lyf : Peptic- duodenal ulcer / esophagitis / (mallory weiss)
Endoscopisk meðferð: Peptic- eða duodenal ulcer / Vélindavaricur /(Mallory Weiss ef alvarlegt)
Skurðaðgerð: peptic- duodenal ulcer
Lýstu endóskopiskri meðferð við AUGIB, 5 aðferðir
Blæðing fundin. 5 leiðir:
- Adrenalíni sprautað
- Hemoclips sem lokar blæðingu sjálft og skilar sér um GI eftir 6-7 daga/ klippt saman sárið
- Rafbrunastuð; argon plasma (aðrar brennslur líka til) hita vefinn og coagulera prótín (algengt við angiodysplasiur)
- Band location (aðallega notað við varicum).
- Hemospray (ný aðferð) spreyjað á blæðandi sár og stoppar blæðingu. Coagulerar blóð og líklega líka áhrif á blóðflögur
ALGIB - helstu orsakir
- Ristilpokablæðing
- Ischemiskur colitis
- IBD (inflammatory bowel disease)
- Ristilkrabbamein
- Angiodysplasia
- Gyllinæð
Einnig: Fissura ani, separ í ristli, NSAID ulcer, gastroenteritis (EHEC, camphylobacter, salmonella, shigella osfrv)
ALGIB, Ristilpokablæðing. Einkenni, orsakir, meðferð
- Eldra fólk (60+)
- Verkjalaus sturtblæðing í 1 / fá skipti
- Rauð klósettskál
- Tengist NSAID, hjartamagnyl og Warfarin notkun
Oftast self limiting, en oft gefið blóð því Hg lækkar hratt. Nýjustu rannsóknir sýna þó að líklega ætti ekki að gefa það jafnvel þó Hb sé alveg niðrí 80.
ALGIB, Ischemiskur colitis. Einkenni, orsakir, meðferð
- Ischemia vegna thrombus eða emboliu oftast í a. mes. inferior (vinstri hluti ristils). Getur komið annarsstaðar. Stórhættulegt ef sup. mesenteric því þá eru garnir líka iskemískar.
- Einkenni: Skyndilegur kviðverkur og svo blæðing. Einnig niðurgangur og/eða slímugar hægðir, byrjar oft slímugt -> blóð.
- Mögulega tengsl við hjartamagnyl en hjarta-&æðasjúkdómar kannski confounder
Meðferð: Oftast nægir að gefa vökva og meta í speglun. Ef necrosa -> skurðaðgerð.
ALGIB, IBD. Einkenni, orsakir
CU - fersk blæðing
Crohns - occult blæðing /B12 skortur
Einkenni: Kviðverkur, blæðing og slím.
Nýgengitoppar 20 og 60 ára
ALGIB, krabbamein. Einkenni, orsakir,
Oftast ristil / endaþarmskrabbamein.
- Eldra fólk (50+)
- 75% CRC blæða, 40% þeirra eru með occult blæðingu
- Einkenni: blæðing, kviðverkur/óþægindi, hægðabreytingar, orkuleysi, þyngdartap
- Kóvar gæti flýtt greiningu á CRC en hjartamagnyl virðist ekki gera það þó það gæti verndað gegn CRC.
ALGIB, angiodysplasia. Einkenni, orsakir.
Eldra fólk (60+)
- Frekar occult blæðing en sýnileg.
- Bæði í maga og ristli, einnig smáþörmum (hafa í huga ef eldri einstaklingur með seytlblæðingu en maga&ristilspeglanir neikvæðar)
ALGIB, gyllinæð. Einkenni og orsakir.
Fólk á öllum aldri. Getur verið innri OG ytri gyllinæð. Einkenni: - blæðing, oft með hægðum - verkur - kláði -missir á hægðum ATH!! Greind gyllinæð ÚTILOKAR EKKI CRC sem orsök blóðugra hægða
ALGIB - meðferð
Konservatísk (ischemiskur colit)
Lyfjameðferð (IBD, gyllinæð)
Endoscopisk (angiodysplasiur, separ (diverticular blæðing)
Skurðaðgerð (krabbamein, ischemiskur colit, ekki í diverticular blæðingu v. rebleeding (1/3 eða eitthvað))
AUGIB og lyf, aukin hætta skv glæru
Aðal:
- NSAID (20% mv 10% ctrl)
- hjartamagnyl (40% mv 30% ctrl)
- Warfarin (15% mv 6% ctrl)
- NSAID + hjartamagnyl (8% mv 1% ctrl)
Ath. magasár tengjast alvarlegum blæðingum (uþb 20% alvarlegar vs 5% ekki alvarlegar), ef NSAID eykst tíðni alvarlegra blæðinga, sérstaklega NSAID+hjartamagnyl eru allar blæðingar alvarlegar.
GIB horfur og fylgikvillar
- Endurblæðing sjaldgæf, fer eftir orsök (3-14% ef PU, algengara ef esophageal varicur)
- Skurðaðgerðir - fátíðar (<2%)
Smáþarmarannsóknir
Capsule endoscopy (hylki gleypt, ekki stjórn svo hætta er á að missa af blæðingarstað. Double balloon enteroscopy ( fremri balloon festir proximalt, hin fer framhjá og festir distalt og svo framvegis. Gerir það að verkum að hægt er að spegla lengra. Viðgerð á t.d. angiodysplasiu möguleg. Mjög tímafrekt).
Þarf að spegla alla með dyspepsiu? IBD? Overt blæðingu? Occult blæðingu?
Nei: dyspepsia, IBD
Já: overt og occult blæðingu
