Bati, bakföll og meðferðarúrræði

Question 1

Hvað segir í klínískum fræðum um vímuefnaröskun?

Answer 1

Að vímuefnaröskun sé krónískur og síversnandi sjúkdómur

Question 2

Megin einkenni sjúkdómsins

Answer 2

Stjórnleysi, fíkn og afneitun

Question 3

Bakföll

Answer 3

Gera má ráð fyrir bakföllum eftir að einstaklingur hefur fengið bata eftir meðferð eins og með aðra króníska sjúkdóma

Question 4

Dópamínviðtaka í heila með fíkn

Answer 4

Sýnt hefur verið fram á að í heila með fíkn þá hefur dópamínviðtökum fækkað og þar af leiðandi er minni dópamínstarfsemi

Sýnt fram á skerta starfsemi í framheila þar sem úrvinnsla upplýsinga og ákvarðanataka fer fram

Question 5

Einkenni á fyrri stigum sjúkdómsins

Answer 5

Lækkað geðslag

Önuglyndi

Hvatvísi

Minnistruflanir

Streita

Kvíði

Question 6

Einkenni á seinni stigum sjúkdómsins

Answer 6

Mikil þráhyggja

Neyslan breytist frá því að vera jákvæð upplifun í það að vera nauðsynleg til að losna við neikvæðar tilfinningar

Question 7

Vímuefnaröskun hefur áhrif á…(7)

Answer 7

Líkamlega heilsu

Geðheilsu

Tilfinningar

Persónuleika

Félagslega færni

Félagslega stöðu

Siðferðilega og andlega þætti

Question 8

Afneitun

Answer 8

Afneitun kemur í veg fyrir að hinn vímuefnasjúki komi auga á vandamál tengd neyslu á vímuefnum

Afneitun er varnarháttur sjálfsins en samkvæmt Freud eru varnarhættir sjálfsins ósjálfráð sálræn viðbrögð sem hafa það hlutverk að vernda sjálfið fyrir óþægilegum og óásættanlegum hugsunum, tilfinningum og reynslu

Question 9

Kostir og gallar afneitunar

Answer 9

Kosturinn er að það kemur í veg fyrir að maður finni til, það sem er erfitt afneitast og verndar mann

Gallinn er sá að maður sér ekki hvaða leið maður er á

Question 10

Afneitun
Stig 1

Answer 10

Afneitun er skortur á upplýsingum eða viðkomandi hefur fengið rangar upplýsingar varðandi vímuefnaröskun og vandamál tengd neyslu vímuefna

Viðkomandi hefur einnig rangar upplýsingar varðandi bata

Íhlutun felst í réttum upplýsingum

Question 11

Afneitun
Stig 2

Answer 11

Vörnin er meðvituð

Alltaf þegar viðkomandi byrjar að hugsa eða tala um vímuefnaneyslu notar viðkomandi innri rök sem brjótast út í huga viðkomandi

Rökin eru á milli þátta í persónu viðkomandi sem vill halda áfram að nota vímuefni og þátta sem vill hætta neyslu

Íhlutun felst í samtali sem leysir árekstra milli sjónarmiða þessa tveggja þátta

Question 12

Afneitun
Stig 3

Answer 12

Afneitun er ómeðvituð vörn

Ósjálfráð og ómeðvituð vörn sem forðar og rangfærir upplýsingar á þann hátt að viðkomandi finnur ekki fyrir sársaukanum sem fylgir því að kannast við vímuefnasýki/röskun

Íhlutun felst í því að upplýsa viðkomandi um almenna þætti afneitunar og nota sjálfsskoðun og leiðbeinandi svörun á fundum/viðtali til að afhjúpa afneitunina

Question 12

Afneitun
Stig 4

Answer 12

Blekking

Viðkomandi viðheldur trú sinni á það að hann sé hófmanneskja hvað varðar neyslu vímuefna þrátt fyrir augljós vandamál tengd neyslunni

Blekking kemur í veg fyrir að viðkomandi sýni viðbrögð vegna íhlutunar á fyrri stigum afneitunnar

Blekking er talin tengjast skertri starfshæfni heilans vegna vímuefnaneyslu eða vegna persónuleikaröskunnar af öðru tagi

Þegar þessi atriði eru meðhöndluð dregur venjulega úr þeim og viðkomandi fer á lægra stig afneitunar sem eru meðhöndlanleg

Question 13

Vímuefnameðferð

Answer 13

Vímuefnameðferð er ferli sem rýfur vítahring fíknar í vímuefni

Question 14

Markmið meðferðar

Answer 14

Að endurhæfa einstaklinginn til að gera hann hæfari til að gera tekið virkan þátt í atvinnulífi, námi, fjölskyldu og almennt í samfélaginu

Question 15

Hvar getur meðferð átt sér stað?

Answer 15

Inniliggjandi meðferð

Göngudeild

…varir í mislangan tíma

Question 16

Dugar eitt skipti í skammtímameðferð?

Answer 16

Þar sem um krónískan sjúkdóm er að ræða dugar sjaldnast skammtímameðferð í eitt skipti

Question 17

Fyrir marga er meðferð langtímaferli sem felur í sér….

Answer 17

….fjölþætt inngrip og reglulega eftirfylgd

Question 18

Rannsóknir sýna að við meðhöndlun á fíkn í ópíóíða…

Answer 18

…þá ætti að nota lyf í afeitrun

Question 19

Ópíóíð

Answer 19

Verkjalyf eða lyf eins og heróín eða fentanýl

Question 20

Afeitrun

Answer 20

Afeitrun er mikilvæg í meðferð

Question 21

Lyf geta verið notuð í afeitrun…

Answer 21

Áfengis og ópíóíðfíkn

Question 22

Lyfjameðferð í afeitrun…

Answer 22

Er ekki eiginleg meðferð og dugar oft skammt ein og sér

Question 23

Atferlismeðferð

Answer 23

Atferlismeðferð samhliða afeitrun hjálpar fólki við að breyta viðhorfi og hegðun sem tengist vímuefnaneyslu

Question 24

Inniliggjandi meðferð

Answer 24

Á stofnun allan sólarhringinn með starfsfólk á vakt allan sólarhringinn

Nánari og ítarlegri meðhöndlun

Auðveldar að koma reglu á svefnvenjur og breyta daglegum athöfnum

Friður fyrir utanaðkomandi áreiti

Question 24

Göngudeildarmeðferð

Answer 24

Formlegt meðferðarprógram með einum eða fleiri fagaðilum

Einstaklings- og hópmeðferðir

Þjálfa sjálfstyrkingu, para- og fjölskyldumeðferð

Flestir fylgja 12 spora kerfi samhliða.

Bindindi er skilyrði fyrir þátttöku í göngudeildarmeðferð.

Question 25

Kostir við göngudeildarmeðferð

Answer 25

Mun ódýrari en inniliggjandi meðferð

Einstaklingur þarf ekki að vera fjarri heimili og vinnu

Question 26

Gallar við göngudeildarmeðferð

Answer 26

Meiri hætta á bakslagi en í inniliggjandi meðferð

Dagskrá styttri

Getur verið áskorun að vera með fjölskyldunni

Question 27

Stuðningur að lokinni meðferð í göngudeild

Answer 27

Viðhalda árangri sem náðist í meðferð

Fyrirbyggja og koma í veg fyrir bakslag

Læra að gera áætlanir í lífi sínu

Greina aðstæður þar sem hætta er á bakslagi

Taka reglulega þátt í sjálfshjálparhópum í samfélaginu

Question 28

Eiginleikar meðferðaraðila

Answer 28

Meðferðarsamband er grundvöllur þess að aðstoða við breytingar hjá einstaklingi með vímuefnaröskun

Meðferðaraðilar þurfa að búa yfir eiginleikum eins og einlægni, samhygð, sýna fyrirmyndar hegðun og húmor

Hlutverk meðferðaraðila er að leiðbeina, ekki segja hvað skjólstæðingar eigi að gera

Átök hjálpa skjólstæðingum ekki að breytast, þau geta aukið mótstöðu

Question 29

Meðferðaráætlun

Answer 29

Meðferðaraðili og skjólstæðingur gera skriflega meðferðaráætlun saman:

Stutt samantekt á vandanum

Stutt samantekt á líkamlegri og tilfinningalegri heilsu skjólstæðings

Yfirlýsing um markmið og áætlanir

Skilgreining á útskriftarskilyrðum

Question 30

Skilgreining á bata

Answer 30

Hvernig bati er skilgreindur af meðferðaraðilum hefur áhrif á það hvernig meðferðarkerfi er uppbyggt og hvernig meðferð er framkvæmd ásamt því hvernig hún er metin.

Bati frá vímuefnafíkn er flókið ferli sem er mismunandi eftir einstaklingum, en hefur ekki verið mikið rannsakað þrátt fyrir að lengi hafi verið mikill áhugi á bata meðal margra sem koma að meðferð við vímuefnafík

Question 31

Bati

Answer 31

Bindindi á öll vímuefni

Bati fellst í að vera edrú og vera laus við hugsun og hegðun sem tengist neyslu

Líðan og hegðun stjórnast ekki af hugsunum tengdum fíkn

Fær um að stunda vinnu, nám eða aðra virkni

Það er ekki til samræmd skilgreining á bata

Afeitrun, losna undan vímuefnum og undirbúningur fyrir meðferð

Meðhöndlun á afleiðingum neyslunnar á tilfinningum, geðrænum og félagslegum þáttum

Áframhaldandi ferli með áherslu á að vinna með þá þætti sem neysla vímuefna raskaði

Question 32

Bataauður

Answer 32

Hugmyndafræði bataauðs er að finna í gerð félagsauðs sem var upphaflega þróuð á sviði félagsfræði árið 1980 af Pierre Bourdieu

Félagsauður styrkist þegar einstaklingur byggir upp ný tengsl og styrkir sitt félagslega tengslanet innan ólíkra hópa samfélagsins

Aðstæður sem fela í sér bataauð geta verið gagnlegar vísbendingar um árangur á bata frá vímuefnafíkn

Bataauður felur í sér félagslegt stuðningsnet, öryggi í fjárhagslegu tilliti og húsnæðismálum, vellíðan, lífsgæði og almenna færni í lífinu

Question 33

Bataauður
(Persónulegur auður)

Answer 33

Heilsa og vellíðan

Þeking og færni

Grundvallarþarfir

Question 34

Bataauður
(Félagsauður)

Answer 34

Fjölskylda og heimili

Félagslegt tengslanet

Heilbrigð virkni og umhverfi

Question 35

Bataauður
(Menningarlegur auður)

Answer 35

Félagsleg gildi

Andleg viðhorf

Samfélagsleg tengsl

Question 36

Markmið meðferðar er

Answer 36

Oftast bindindi og að aðstoða viðkomandi við að komast alveg út úr viðjum neyslunnar

Einnig að meðhöndla vímuefnasjúka til að minnka neyslu vímuefna og bæta lífsgæði

Question 37

Heildstæð meðferð

Answer 37

Fjölbreytt umönnun með sérsniðinni meðferðaráætlun og eftirfylgni getur verið mikilvægt til að ná árangri

Meðferðin ætti að innihalda bæði læknisþjónustu vegna líkamlegra og andlega þátta eftir þörfum

Eftirfylgni getur falið í sér fjölþætt stuðningskerfi

Question 38

Aðferðir

Answer 38

Hugræn atferlismeðferð

Viðbragðsstjórnun

Hvetjandi meðferð

Family therapy

12 spora kerfið

Question 39

Hugræn atferlismeðferð

Answer 39

Leitast við að hjálpa einstaklingum við að þekkja, forðast og takast á við þær aðstæður sem þeir eru líklegastir til að fara nota aftur vímuefni

Sálfræðimeðferð sem byggist á þeirri hugmynd að hugsanir, tilfinningar og hegðun séu tengdar

Meðferðin leggur áherslu á að hjálpa fólki að bera kennsl á og breyta neikvæðum og skaðlegum hugsunum (hugrænum ferlum) og hegðun (atferli) til að bæta líðan og lífsgæði

Lærir að bera kennsl á neikvæðar eða órökréttar hugsanir sem geta haft neikvæð áhrif á líðan þeirra

Þessar hugsanir eru oft ósjálfráðar og eiga sér stað án þess að einstaklingurinn taki eftir þeim

Lærir að skoða þessar hugsanir á gagnrýninn hátt og leita leiða til að breyta þeim eða koma í veg fyrir þær. Markmiðið er að finna heilbrigðari og raunhæfari hugsanamynstur

Felur einnig í sér að skoða hegðunarmynstur sem stuðla að vanlíðan og hjálpa fólki að breyta þeim. Það getur falist í að taka þátt í nýjum athöfnum eða brjóta niður hegðun sem viðheldur kvíða eða depurð

Question 40

Viðbragðsstjórnun

Answer 40

Notar jákvæða styrkingu svo sem að veita umbun fyrir að vera lyfjalaus, fyrir að mæta og taka þátt í meðferðinni eins og mælt er fyrir um

Question 41

Hvetjandi meðferð

Answer 41

Styðst við aðferðir sem nýta vilja fólks til að breyta hegðun sinni

Question 42

Family therapy

Answer 42

Á vel við í meðferð fyrir ungt fólk og fjölskyldur þeirra til að takast á við áhrif neyslunnar og bæta samskipti og líðan fjölskyldunnar1

Question 43

12 spora kerfið

Answer 43

Er einstaklingsmeðferð til að búa fólk undir að taka þátt í 12 spora fundum hjá t.d. AA samtökunum eða NA samtökunum

Question 44

Minnesotamódelið

Answer 44

Meðferðarmódelið byggir á teymisvinnu sem gerir meðferðaráætlun mögulega

Viðbrögð við módelinu hafa ekki alltaf verið jákvæð

Question 45

Afhverju hafa viðbrögð við Minnesotamódelinu ekki alltaf verið jákvæð?

Answer 45

Skortur á rannsóknum þegar snúið var frá áfengismeðferð yfir í meðferð fyrir önnur efni

28 daga meðferðaráætlunin var valin handahófskennt án rannsókna.

Question 46

Fjórir þættir sem eru algengir í meðferðarprógrömmum við vímuefnaröskunum

Answer 46

Skyldubundin eftirlit

Ný hegðun tekin upp

Skuldbinding við bata frekar en vímuefni

Aukinn andlegur þroski og trúarlíf

Question 47

Motivational Enchangement Therapy (MET)

Answer 47

Styðst við hugræn atferlisfræði og breytingakenningar

Samkvæmt breytingasjónarhorni færast einstaklingar frá einu breytingarstigi til annars eftir því sem þeir þroskast í gegnum það að þekkja og skilja eigin vanda

Byggir á rannsóknum Prochaska og DiClemente

Question 48

Ferli breytinga

Answer 48

1. Stig áhugaleysis
2. Hugleiðingarstig
3. Ákvörðunarstig
4. Athafnastig
5. Viðhaldsstig
6. Bakfall

Question 49

1. Stig áhugaleysis

Answer 49

Ekki hugleitt að breyta hegðun sinni gagnvart vanda sem snýr að neyslu vímuefna

Question 50

2. Hugleiðingarstig

Answer 50

Einstaklingurinn byrjar að íhuga vandann, kosti og galla á væntanlegum breytingum á hegðun varðandi vímuefnavanda

Question 51

3. Ákvörðunarstig

Answer 51

Þar sem viðkomandi tekur ákvörðun um að breyta sínum lífsstíl

Question 52

6. Bakfall

Answer 52

Viðkomandi þarf að fara aftur á byrjunarreit

Question 53

Batalíkan Gorski og Miller með bakfallsvörnum

Answer 53

Hefur verið í þróun frá 1970

Heildræn (biopsychosocial) aðferð með bakfallsvörnum

Grundvölluð á sjúkdómslíkani

Bindindi er forsenda þess að viðkomandi geti breytt viðhorfum sínum og hegðun

!!Felur í sér grundvallar þætti AA-hugmyndafræði, hugræn atferlisfræði og félagsnámskenningar.

Question 54

Aðferð Marlatt og Gordon

Answer 54

Er byggð í meginatriðum á félagsnámskenningum sem fela í sér að fíknihegðun sé lærð eða sem vani sem hægt er að breyta

Í þeim kenningum er talið að hægt sé að hafa áhrif á hegðun með tilliti til skilyrðinga, væntinga, viðhorfa og afleiðingum hegðunar

Einnig byggir aðferðin á hugrænum atferlisfræðum

Marlatt og Gordon telja að mikilvægt sé að leggja áherslu á að breyta hegðun en leggja ekki sérstaka áherslu á bindindi.

Question 55

6 punktar í batalíkani Gorski og Miller

Answer 55

1. Viðurkenning
2. Jafnvægi náð
3. Frumbati, sátt og lært að komast af án notkun vímuefna
4. Bati og jafnvægi kemst á lífsvenjur
5. Síðbati
6. Persónuþroski

Question 56

Einkenni sem koma þegar fráhvörfum lýkur

Answer 56

Óskýr hugsun

Truflun á minni

Yfirdrifin tilfinningaviðbrögð eða doði

Svefntruflanir

Erfiðleikar við samhæfingu líkamlegra hreyfinga

Ofurnæmleiki fyrir streitu/spennu

Question 57

Samanburður við önnur líkön

Answer 57

Mest sameiginlegt með rational emotion therapy og annarri hugrænni atferlismeðferð

Mikil áhrif frá aðferð Marlatt og Gordon

Munurinn er að Gorski og Miller leggja til grundvallar að viðkomandi noti ekki vímuefni og leggur áherslu á 12 spora prógrammi samhliða meðferðinni

Question 58

!!Bakfall

Answer 58

Þrír þættir sem hafa sérstaklega áhrif: Lyfjanotkun
Streita
Neyslutengt umhverfi.

Samkvæmt sjúkdómslíkani á bakfall sér alltaf aðdraganda og er talað um fallþróun í því sambandi

Til að hægt sé að tala um bakfall þarf viðkomandi að hafa verið í bata.

Question 59

Ferli bakfallsþróunar

Answer 59

Breyting

Streita

Hætta á afneitun

Question 60

Bakfallsþróun

Answer 60

Fjölmargar ástæður geta legið fyrir því að vímuefnasjúkir fari í neyslu eftir að hafa verið í bata

Breytingar, líkamleg þreyta, veikindi, skaðlegar lyfjagjafir, í umhverfinu sækir í gamla neyslu félaga, fjölskylduhagir, óábyrg hegðun, vanrækir AA-fundi, breytt viðhorf

Breytingar valda streitu sem veldur síðhvörfum og boltinn fer að rúlla ef ekkert er að gert

Fallþróun hefur í för með sér ákveðin einkenni sem markast af því að viðkomandi er í slæmum bata og því fylgir að öllu jöfnu vanlíðan sem getur leitt til neyslu vímuefna, andlegu og tilfinningalegu hruni eða sjálfsvígi

Fallþróunina er hægt að merkja af ákveðnum einkennum sem koma fram í líðan og hegðun einstaklings í slæmum bata löngu áður en hann eða hún fer að nota vímuefni

Question 61

Punktar um bakfallsþróun

Answer 61

Breyting

Streita

Afneitun

Síðhvörf

Breytt hegðun

Breyting á félagslegri hegðun

Dómgreind minnkar

Valkostum fæjjar

Hnignun og neysla

Question 62

Íslenska meðferðarkerfið

Answer 62

75 pláss í afeitrun, 121 eftirmeðferð

Biðlistar

Fjölbreytt, sjúklingum stendur til boða afeitrun, eftirmeðferð og göngudeildarþjónusta

Margir Íslendingar hafa notið þjónustunnar

Fleiri stofnanir reknar af félagasamtökum

Tengsl við 12 sporasamtök.

Question 63

Áfangaheimili

Answer 63

Áfangaheimili eru mikilvæg í því að brúa bilið milli meðferðar og endurkomu til daglegs lífs

Þau bjóða upp á öruggt umhverfi þar sem einstaklingar geta styrkst og valdeflst eftir meðferð

Með því að búa til stuðningskerfi með öðrum í bataferli og fagfólki er hægt að stuðla að langtímaárangri í baráttunni við fíkn

Question 64

Dæmi um áfangaheimili í Reykjavík

Answer 64

SÁÁ (karlar)

Samhjálp (konur og karlar)

Reykjavíkurborg, Brautin og Njála (konur)

Vernd (karlar)

Draumasetrið (konur og karlar)

Takmarkið (karlar)

Þúfan (konur)

Batahús (konur og karlar, aðskilið)

Question 65

Félagsþjónusta

Answer 65

Ráðgjöf

Fræðsla

Fjárhagsaðstoð

Samstarf við ýmsa aðila

Félagslegt leiguhúsnæði

Starfsendurhæfing og samvinna við TR

Question 66

Lög um félagsþjónustu sveitarfélaga nr. 40/1991

Answer 66

50. gr. Félagsmálanefndir skulu aðstoða þá sem eiga við fíknivanda að stríða við að leita sér viðeigandi meðferðar og aðstoðar. Þá skal veita aðstandendum og fjölskyldum þeirra sem eiga við fíknivanda að stríða ráðgjöf og aðstoð eftir því sem við á.
51. gr. Félagsmálanefndir skulu stuðla að því að einstaklingar með fíknivanda sem fengið hafa meðferð og læknishjálp, fái nauðsynlegan stuðning og aðstoð til að lifa eðlilegu lífi að meðferð lokinni.