BA3 - Medische Psychologie Flashcards
Wat is cognitieve herstructurering en waarom is het belangrijk bij stress, angst en depressie?
Cognitieve herstructurering is een techniek waarbij men leert om negatieve automatische gedachten te identificeren, evalueren en vervangen door meer gebalanceerde gedachten. Het is belangrijk omdat:
- Het helpt om stemming en functioneren te verbeteren.
- Het vermindert onnodige zorgen en piekeren.
- Het is een kernonderdeel van cognitieve gedragstherapie (CGT) en effectief bij diverse aandoeningen, zoals depressie, angst en slapeloosheid.
Wat is de prevalentie van depressieve symptomen bij verschillende populaties?
- ~10% in de eerstelijnsgezondheidszorg.
- ~10% van zwangere vrouwen.
- ~20% van patiënten op de spoedeisende hulp.
- Veelvoorkomend bij patiënten met chronische pijn, kanker, MS, HIV, obesitas, neurologische aandoeningen, hartaandoeningen, enz.
Waarom zijn angstsymptomen vaak gerelateerd aan nieuwe diagnoses?
Nieuwe diagnoses kunnen angstreacties oproepen door:
- Onzekerheid en onbekendheid met de situatie.
- Niet weten wat te verwachten.
- Het ervaren van fysieke symptomen zoals hartkloppingen, die de angst verder versterken.
Wat zijn enkele veelvoorkomende cognitieve fouten?
- Gedachten lezen: Aannemen wat anderen denken zonder bewijs.
- Catastroferen: Het ergste scenario aannemen.
- Dichotoom denken: Alles in zwart-wit zien.
- Positieve zaken minimaliseren: Alleen het negatieve zien.
- Fortune-telling: Negatieve toekomstvoorspellingen doen.
- Zouden-denken: Onrealistische verwachtingen hebben.
Wat betekent de term ‘Wired for Worry’?
Het verwijst naar onze evolutionaire neiging om waakzaam te zijn voor gevaar. Hoewel dit vroeger hielp om te overleven, leidt het in de huidige relatief veilige wereld tot onnodig piekeren en focussen op negatieve gedachten.
Welke negatieve gevolgen kunnen voortkomen uit het focussen op negatieve gedachten?
- Verhoogde negatieve stemming en lijden.
- Verminderde energie en efficiëntie.
- Meer fouten maken.
- Verstoring van relaties door negatieve focus.
Wat zijn de sleutelconcepten achter cognitieve herstructurering?
- Connectie gedachte-stemming: Gedachten beïnvloeden hoe we ons voelen.
- Connectie gedachte-gedrag: Gedachten beïnvloeden wat we doen.
- Connectie gedachte-fysieke reactie: Gedachten beïnvloeden lichamelijke reacties.
Hoe kan je automatische gedachten identificeren?
Let op wat er door je hoofd gaat tijdens een sterke emotie. Vaak zijn automatische gedachten direct gelinkt aan de emotionele reactie. Ze zijn meestal gebaseerd op vervormd denken.
Wat zijn de principes van cognitieve herstructurering?
- Gedachten evalueren als hypothesen.
- Objectief bewijs zoeken voor en tegen de gedachte.
- Gebalanceerde gedachten ontwikkelen die beide kanten omvatten.
- Problemen rationeel aanpakken om onnodige zorgen te verminderen.
Wat is een ‘Hot Thought’?
Een ‘Hot Thought’ is een problematische automatische gedachte die vaak emotioneel geladen is. Het identificeren van deze gedachten kan helpen om de emotionele reactie beter te begrijpen en aan te pakken.
Hoe helpt cognitieve herstructurering om de hersenen ‘te herbedraden’?
Door repetitieve oefening met gebalanceerde gedachten worden hersenpatronen aangepast. Dit zorgt voor een gezondere mentale respons op negatieve stimuli, zonder dat de stressoren zelf verdwijnen.
Wat is het verschil tussen cognitieve herstructurering en positief denken?
Cognitieve herstructurering richt zich op het ontwikkelen van rationele en evenwichtige gedachten, terwijl puur positief denken een vervormd, eenzijdig beeld kan creëren.
Hoe gebruik je een schema om automatische gedachten te evalueren?
- Identificeer de ‘Hot Thought.’
- Categoriseer de vervorming (bijv. catastroferen).
- Zoek objectief bewijs voor en tegen de gedachte.
- Ontwikkel een alternatieve gebalanceerde gedachte.
De slaapcyclus
Afwisselende slaapgelegenheid en -fases die zich over een periode van 8h voordoen:
- NREM: stadia 1-4 (75% van de nacht): lichamelijk herstellen
- REM (25%): emotioneel en cognitief verwerken
- 1 cyclus duurt 90 minuten
Hoe werkt slaap?
Twee mechanismes die waakzaamheid reguleren:
1. Homeostatisch mechanisme:
- Slaapbehoefte bouwt zich op naarmate men langer niet slaapt
- Meer overdagslapen → minder slaapdruk → makkelijker opblijven
2. Bioritmes:
- Hormonale regulatie: melatonine en cortisol
- Melatonine: opgebouwd tot moe voelen
- Cortisol: ‘s nachts opgebouwd voor overdag actief zijn
Gevolgen van insomnia
- Verergert psychiatrische stoornissen
- Verlengt medische aandoeningen (minder herstel)
- Verminderde kwaliteit van leven
- Hoger ziekteverzuim
- Verhoogd risico op ongevallen
- Hogere kosten gezondheidszorg
- Cognitieve stoornissen
Impact van insomnia
- 30-45% van de bevolking slaapt onvoldoende
- 15% slaapt minder dan 6 uur
- Voornaamste klacht: slaperigheid overdag
- 6-15% van de bevolking heeft chronische slapeloosheid
Excessieve slaperigheid overdag
- Oorzaak: slapeloosheid, onvoldoende gelegenheid om te slapen of beide
- Slaperigheid beïnvloedt dagelijks leven
- 37% van volwassenen ervaart slaperigheid die dagelijkse activiteiten verstoort
DSM-V criteria voor insomnia
- Moeite met inslapen, doorslapen of vroeg wakker worden
- Significant ongemak/beperkingen in functioneren overdag
- Ondanks voldoende slaapgelegenheid
- Minimaal 3 nachten/week, gedurende >3 maanden
Maladaptieve gewoontes bij slaap
- Associatie tussen bed en activerende zaken
- Onregelmatig ritme of dutjes → verstoring circadiaan ritme
- Niet goed uitgeslapen → negatieve gedachten en piekeren
CBT-I basisprincipes
- Optimaliseert potentieel voor goede slaap
- Verbetert slaapkwaliteit en alertheid overdag
- Geen bijwerkingen of misbruikpotentieel
- Verandert natuurlijke slaapritmes niet
- Duurt minimaal 8 weken voor effect
Slaap hygiëne: behulpzaam
- Lichaamsbeweging (niet vlak voor slapen)
- Rustgevende nachtroutine
- Koele, donkere, stille kamer
- Consistentie in bedtijd
- Veiligheid en comfort
Slaap hygiëne: schadelijk
- Alcohol en cafeïne
- Piekeren
- Slechte slaapkameromgeving
- Elektronica (blauw licht)
- Klokkijken
Stimulus controle
- Gebruik de slaapkamer enkel voor slaap
- Ga alleen naar bed als je slaperig bent
- Na 20 minuten wakker zijn, ga uit bed
- Sta elke dag op hetzelfde tijdstip op
- Vermijd dutjes overdag
Slaaprestrictie
- Verhoog slaapdruk door bedtijd te beperken
- Systematisch verminderen van bedtijd tot totale slaaptijd
- Bedtijd geleidelijk verlengen als slaapefficiëntie >85%
- Stimuleert associatie tussen bed en slaap
Cognitieve therapie
- Aanpakken van zorgen en piekeren
- Misperceptie van slaap corrigeren
- Niet-helpende overtuigingen omvormen
- Vermijden van veiligheidsgedrag dat problemen in stand houdt
Paradoxale intentie
- Gebaseerd op slapeloosheid als ‘slaapinspanningssyndroom’
- Instructie: ‘Stop met proberen te slapen’
- Zie wakker zijn als kans, niet als ramp
- Focus verleggen van slapen naar ontspannen wakker zijn
Psycho-educatie over slaap
- Wakker worden tijdens diepe slaap voelt zwaarder dan tijdens REM
- Routinematige prestaties zijn zelden zo slecht als gevreesd
- Mensen met slapeloosheid zijn goed in omgaan met slaaptekort
