B1 Deel 2: publiek recht Flashcards
rechtstaat
= wilt zeggen dat de staat in de eerste plaats de belangen van de burgers veilig stelt en niet voor zichzelf.
Europees verdrag van rechten van mens EVRM door raad van Europa (niet gelijk aan EU)
wetstaat
wetgeving dat ALLE burgers kunnen genieten van rechten en vrijheden (soc uitkering, consumenten bescherming, iedereen mag stemmen…)
Negatieve kant: heel veel wetgeving (zijn we niet overgeregulariseerd?)
3 staatsmachten
- Wetgevende macht (maakt wetgeving, parlement)
- Uitvoerende macht (regering)
- Rechterlijke macht (zorgt dat wetgeving effectief toegepast wordt)
>
Staan in principe los van elkaar, geven elkaar geen instructies. (mevrouw lisain) Maar controleren elkaar wel via wisselwerking. Uitvoerende macht stelt rechters aan (rechterlijke macht)
democratisch beginsel
wetgevende macht is rechtstreeks verkozen door het volk
> Democratishc deificiet in EU, europees parlement wordt verkozen MAAR is niet enige wetgever in EU. Europese raad (raad van ministers) zijn niet rechtstreeks verkozen.
supranationale rechtsorde
= EU
EU historisch
> 1951 – 1952
EGKS = europese gemeenschap kolen en staal. -> grote vrees was dat Duitsland zich opnieuw zou gaan bewapenen (want hadden veel kolen en staal)).
1957 – euratron(atoom, bestaat nog steeds) / EEG
Europees economiscche gemeenschap = men wou politiek 1 worden. (‘als we economisch 1 worden volgt politiek ook wel, ‘spill over effect’)
We zullen nooit een politieke eenheid worden (kijk polen en hongarije)
Daarna vaan EEG na EG (want samenwerking breder dan economie)
27 lidstaten
Instellingen van EU
- Europees parlement
- Raad van ministers / raad van EU
- Europese raad
- Europese commissie
- Hoge vertegenwoordiger (commissie)
Europees parlement
>
Europees parlement (kiezen leden om 5 jaar) – zetel in straatsburg Alle vergaderingen in Brussel Bevoegdheden: wetgever samen met raad van ministers goedkeuren begroting (= geld dat aan uitvoerende macht wordt gegeven)
Raad van ministers
27 ministers van elke lidstaat (wetgever)
- algemene raad met ministers van buitenlandse zaken
- bijzondere kamers voor specifieke materie: bvb milieu
grote probleem is dat er niet met vast systeem gewerkt wordt van meerderheden.
Europese raad
27 staatshoofden en regeringsleiders (premier of president)
> zet beleidslijnen van EU uit
voorzitter: Charles michel (veel kritiek want onzichtbaar)
Europese commissie
> spil van europese administratie.
> Dagelijkse uitvoering van europese normen
Hoge vertegenwoordiger EU
>
Europees commissaris = minister van buitenlandse zaken van EU
Europese normen
Europees recht = ER -> 2 deelgebieden
Primair europees recht = basis
Secundair europees recht = uitvoeringswetgeving
primair europees recht
= 3 verdragen waarop EU steunt
1. Verdrag betreffende EU (basis beginselen)
2. Verdrag betreffende WERKING EU (vweu) !!!
> Belangrijker want samenwerking op economisch vlak komen uit vweu (bv vrijheid van goederen, kartelrecht)
3. Euratron
Directe werking: Verdrag betreffende WERKING EU (vweu)
Is dat verdrag (2) direct werkend?
> 2 groepen bepalingen
1. Gericht tot ondernemingen (art. 101 en 102) -> altijd direct werkend (zowel horizontaal als verticaal) dus inroepbaar tov rechter
2. Gericht tot lidstaten direct werkend, er zijn verticale bepalingen en horizontale+verticale en heel wat die niet direct werkend zijn obv 3 criteria
> Moet duidelijk zijn wat lidstaat moet doen
> Onvoorwaardelijk
> Geen discretionaire bevoegdheid voor lidstaat bij uitvoering verplichting (geen beleidsruimte voor lidstaat)
Horizontale / verticale directe werking
Horizontale directe werking
= bepaling inroepen tegen iemand die horizontaal van u staat
Verticale werking
= inroepen tov iemand die boven u staat (overheid)
Secundair europees recht (3)
- Verordeningen
- Richtlijnen
- Besluiten
verordeningen (EU)
> europese wet. Geen specifieke bestemmeling. Algemene draagwijdte.
altijd direct werkend.
Richtlijnen (EU)
= gericht tot lidstaat. Altijd omzettingstermijn
Men wil bekomen dat de wetgeving in alle lidstaten uniform wordt.
= richtlijn is een instrument om wetgeving te harmoniseren
3 situaties:
1. Omzettingstermijn nog niet verstreken -> nog niet direct werkend
2. Omgezet > wel direct werkend
3. Termijn is verstreken maar niet of foutief omgezet > hvj zegt zelfde criteria als verdrag werking EU.
> Duidelijke verplichting voor lidstaat?
> Onvoorwaardelijk?
> Geen beleidsruimte?
Alle 3 vervult -> direct werkend MAAR ENKEL VERTICAAL. Want men wilt enkel de overheid straffen (die geen goed werk heeft geleverd)
Besluiten (EU)
= om specifieke problemen mee te regelen. Grote eigenschap dat ze ook een bestemmeling hebben lidstaat OF particulier
- Bvb besluit om onterechte staatssteun terug te vorderen
- EUropese commissie kan bvb monsterboete opleggen tegen bedrijven via besluit
- Besluit is direct werkend horizontaal en verticaal voor particulier voor lidstaat 3 criteria.
Hof van justitie van EU
Hvj zit in Luxemburg stad in Luxemburg.
Overkoepelend begrip
> Hof van justitie
> Gerecht van EU
Gerecht van EU
> onderdeel hvj Lux
Gerecht van EU: 27 rechters van elke lidstaat.
Bevoegdheden:
> Beroepen van ondernemingen/particulier tegen europese beslissingen (vb merkenbureau)
Hof van Justitie van EU
>
Zetelend
> Advocaten generaal (advies) = staand
Prejudiciële vragen
Rechter stopt procederure en formuleer prejudiciele vraag
> Vraag wordt gestuurd naar hvj in lux
Procedure hvj luistert naar 2 partijen en wordt advies van advocaten generaal gevraagd. (niet bindend)
Hvj beantwoord de vraag. Spreek arrest uit en dat wordt naar Belgie gerstuurd (gebonden)
Bevoegdheden hvj EU
- prejudiciële vragen
- lidstaten veroordelen
- nietig verklaren secundair europees recht
- Beroepen tegen beslissingen van Gerecht van EU. Maar hvj zal enkel in rechten oordelen. Dus niet oordelen op feiten maar op de regels/procedures en juridische aspecten (zoals hof van cassatie)
Verenigde naties VN
1945 – doelstelling = vrede en veiligheid (na 2e wereldoorlog), respect voor mensenrechten, samenwerking tussen landen
organen VN
- algemene vergadering - alle leden zetelen (NY)
> weinig bevoegdheden - veiligheidsraad
- internationaal gerechtshof
veiligheidsraad VN
5 permanente leden (veto recht)
- USA
- Rusland
- China
- UK
- Frankrijk
10 niet permanente leden
Internationaal gerechtshof VN
juridische instantie van VN - Den Haag
Raad van Europa
Veel ruimer van EU. (47 landen ongeveer, turkije, rusland…) Ook na de 2e wereldoorlog gekomen. Doel: > samenwerking op vlak van mensenrechten > Bevorderen van democratie > Eenheid bevorderen.
Europees verdrag voor rechten van de mens
Zitten direct werkende bepalingen in.
Europees hof voor rechten van de mens Zetelt in raad van Europa.
Landen kunnen veroordeelt worden voor wetgeving in dat land.
Eerst wetgeving aanvechten binnen eigen rechtsorde. Als u uitgeprocedeert bent kan u naar EHRM.
Belgie: zaak marcx. Kind geboren uit niet huwelijk = bastaard. (kregen minder rechten)
Nationale rechtsorde
- Federaal niveau
- Gemeenschappen en gewesten
- Locale structuren
Geen hierarchische structuur!!! Zelfde niveau
Federale overheid
Federaal parlement:
> 1 kamer van volksvertegenwoordigers = wetgever (rechtstreeks verkozen om de 5 jaar)
> Senaat
Senaat: ontmoetingsplaats van gemeenschappen en gewesten. + een aantal gecoopteerde senatoren (gebuisde politici)
bevoegdheden senaat
>
Conflicten tussen gewesten en gemeenschappen bestuderen (adviseren) Soms mede wetgever (bvb bij grondwetherziening) Evocatie recht (= wet herzien) maar kamer heeft laatste woord
bevoegdheden kamer van volkvertegenwoordigers
>
Wetgeving maken (volledig autonoom)
Hoe komt wetgeving tot stand
Stap 1
- Initiatief door kamerleden -> wetvoorstel
- Regering (+koning) inititatief nemen -> wetontwerp
- Amendementen (= voorstel om wetsvoorstel of wetsontwerp te wijzigen)
Stap 2:
Bespreken in commissie die bevoegd is
Stap 3:
Plenaire vergadering stemt en bespreekt
(stap 4: eventuele evocatie door senaat)
Stap 4: afkondiging
> Minister moet tegen tekenen
> Wet komt In belgisch staatsblad
> Wet in werking na 10 dagen van publicatie
federale regeling
regering + koning
samenstelling regering
- Eerste minister
- Vice eerste ministers
- Gewone ministers
- Staatssecretarissen
koning als wetgevende macht
in zijn rol binnen de wetgevende macht mag de Koning wetgevende initiatieven nemen, mag hij amendementen indienen, bekrachtigt hij de wetten en neemt hij deel aan Grondwetsherzieningen
koning als uitvoerende macht
> kamers bijeen roepen of ontbinden
buitenlandse betrekkingen regelen
handhaven openbare orden en alle betrekkingen daartoe nemen
beheer van openbare diensten zoals ambetenaren benoemen
rechtsnormen
> bevoegdheden van koning worden uitgeoefend dmv bindende juridische normen
koninklijke besluiten
> Een koninklijk besluit (KB) is een besluit van de regering. Hoewel de koning als eerste het besluit ondertekent, wat de indruk kan wekken dat hij persoonlijk achter het besluit staat, is hij niet zelf verantwoordelijk. Om die reden worden koninklijke besluiten medeondertekend door de betrokken minister(s) en/of staatssecretaris(sen).
gewoon KB mag niet strijdig zijn met grondwet of wetten. rechtbanken moeten weigeren ongeldige KB’s toe te passen
kaderwet
> uitdrukkelijk een reeks taken ter uitvoering vzn de koning opgedragen
opdrachtwet
> soms geeft een wet de koning een opdracht die strikt genomen niet tot de bevoegdheid van de regering maar van het parlement behoort.
> kamer breid dus de taak van de regering uit
volmachtsbesluit
> op grond van een volmachtenwet
hierbij doet het parlement tijdelijk afstand van zijn bevoegdheid en staat het de regering toe om wetten te wijzigen of op te heffen bij KB.
> frequent gehanteerd om besparing mogelijk te maken
Het federalisme
> België is sinds grondwetherziening van 1993 een federale staat
België bestaat uit 4 taalgebieden: Nederlands, Frans, Duits en tweetalig Brussel hoofdstad
Gemeenschappen
> dubbel criterium
- territorium van taalgebied
- persoonsgebonden voor Brussel
3 gemeenschappen
- vlaamse
- franse
- duitstalige
> inwoners van brussel hebben de keuze tot welke ze behoren
Gewesten
> territoriaal afgebakend 3 gewesten 1. vlaamse 2. waalse 3. brussels hoofdstedelijk
bevoegdheden in Vlaanderen
> fusie van instellingen
vlaams parlement en vlaamse regering
! gewest en gemeenschap wel apparte persoonlijkheid: opletten in welke hoedanigheid een decreet uitgevaardigd wordt.
bevoegdheden wallonië
> scheiding gemeenschap en gewest nog versterkt
gewestelijke bevoegdheid: waals parlement (wetgevend) en waalse gewestregering (uitvoerend)
gemeenschapsbevoegdheden: franse gemeenschapsraad (wetgevend) en franse gemeenschaps regering (uitvoerend) > sommige beovegdheden overgedragen aan franstalige gemeenschap in Bx.
Brussel
> hoofdstedelijk gewest (niet volwaardig, want wet = ordonanntie = schorsbaar door koning)
gewestelijke bevoegdheid brussels hoofdstedelijke raad (wetgevend) en brusselse hoofdstedelijke regering (uitvoerend)
Duitstalige gemeenschap
duitstalige cultuurgemeenschap
duitse gemeenschapsregering
bevoegdheden gemeenschap
> cultuur (kunst, bib, sport)
persoonsgebonden (soc zek.)
onderwijs
taal
bevoegdheden gewesten
> ruimtelijke ordening
leefmilieu
huisvesting
water en energie beleid
impliciete bevoegdheden
> bevoegd voor zaken waar vlaamse parlement strikt genomen niet bevoegd voor is maar die noodzakelijk zijn om de eigenlijke bevoegdheden te kunnen uitvoeren
provinciebestuur
- provincieraad = provinciaal parlement
> verkozen om de 6 jaar - deputatie
> dagegelijks bestuur vzn 4 personen met aan hoofd provincie gouverneur
bevoegdheden provincie
> rampen
toerisme
natuurgebieden
gouverneur
dubbele hoedanigheid
- voorzitter van deputatie
- ambtenaar van gewestregering (voor leven benoemd)
provincie griffier
> hoofd van provinciale administratie
gemeenteraad
> verkozen om 6 jaar
> gemeente >10000 inw: districtraad
college van burgemeester en schepenen
> schepen college is regering van de gemeente
burgemeester is voorzitter schepencollege
collegiale bevoegdheid (niet individueel)
intercommunale samenwerkingen
> gemeenten en provincies groeperen zich tot intercommunales
gas, water, elektriciteit
democratisch probleem want geen democratisch verkozen orgaan
