4. Pijn bij de parturiënte Flashcards
1
Q
Wat is pijn?
Welke definitie gebruiken vroedvrouwen?
A
- veel voorkomend symptoom dagelijkse leven
- vaak 1ste signaal dat er iets mis is of misgaat
- subjectieve ervaring, individuele benadering nodig
Persoon met pijn is enige die iets over aard en bestaan pijn kan zeggen.
=> pijn steeds serieus nemen
2
Q
Welke soorten pijn zijn er?
A
Lichamelijke en/of emotionele pijn
3
Q
3 kenmerken van de menselijke pijnervaringen?
A
- iets onaangenaams
- aantasting van persoonlijk welbevinden of van beschermde barrière
- waarschuwing voor gevaar
4
Q
Wat is de pijndrempel?
A
= wordt bereikt op moment waarop pijn wordt waargenomen
> laatste intensiteit van een prikkel nodig om pijn te veroorzaken
loopt niet altijd parallel met weefselbeschadiging
omgevingsfactoren (afleiding in positieve/negatieve zin), opvoeding, zelfdiscipline, omgeving,.. belangrijk
5
Q
Pijnintolerantiedrempel
A
= pijngrens
- pijn wordt ondraaglijk, zowel duur als intensiteit
- wisselend per persoon, afhankelijk van motivatie en herinnering
6
Q
Pijnreceptor
A
= gespecialiseerd zenuwelement, gevoelig voor bepaalde prikkels, welke omgezet tot elektrische signalen
7
Q
Nociceptie
A
= gewaarwording of vermogen om pijn waar te nemen door ons lichaam
8
Q
Pijntheorieën?
A
- Diffuse Noxious inhibiting control
- Poorttheorie
- Model van Loeser
9
Q
Diffuse Noxious inhibiting control
A
Pijndempend systeem van limbisch systeem:
- bij impuls > fight or flight (terugslaan of terugtrekken) => bij terugslaan > remmen schakelstations > verminderde pijn
(Vb. Soldaat voelt pas pijn in veiligheid)
10
Q
Poorttheorie
Wall & Melzack
A
- pijn wordt zachter gemaakt via poorten in schakelstations: ruggenmerg &hersenstam
- poorten openen-sluiten —»impulsen worden zwakker, even sterk of sterker doorgegeven
- onder invloed van vezelstimulatie
11
Q
Hoe wordt pijn bepaald volgens poorttheorie?
A
Pijn wordt bepaald in hoge mate door verhouding van prikkels in zenuwvezels die naar ruggenmerg lopen.
12
Q
Welke soorten vezels zijn er?
(Poorttheorie)
A
- dunne vezels (A-delta & C-vezels), gevoelig voor prikkels door weefselbeschadiging
- dikke vezels (A-beta vezels) die tast- of drukprikkels geleiden & nociceptieve prikkels van dunne zenuwen tegenhouden
13
Q
Wat zijn nociceptieve prikkels?
A
Prikkels door weefselbeschadiging
14
Q
Hoe gebeurt de afremming?
(Poorttheorie)
A
Door middel van sluismechanisme in de cellen van substantia gelatinosa in de achterhoorn van het ruggemerg
15
Q
Poorttheorie
Functie sluismechanisme
A
Het sluismechanisme maakt optelsom van prikkelende en remmende signalen en geeft uitkomst aan hersenen => Reguleert de toevloed van zenuwprikkels van perifere zenuwen voordat zij de centrale overdrachtscellen in de achterhoorn beïnvloeden.
16
Q
Beïnvloeding sluismechanisme
(Poorttheorie)
A
Psychologische factoren ( vroegere pijnervaringen, angst, kennis).
=> door zenuwvezels uitgaande van hersenen, wijzigen de hersenprocessen de eigenschappen van sluismechanisme
17
Q
Hoe doet men aan pijnbeheersing volgens Poorttheorie?
A
Door invoeren van tast- en drukprikkels > poort van waarneming van nociceptieve prikkels kan zich sluiten
18
Q
Toepassing pijnbeheersing met tast- en drukprikkels
A
- ZV zelf: masseren en/of drukken op pijnlijke plek
- Elektro-analgesie bij chronische, hardnekkige pijn
- de ene zv wel pijn vs andere zv geen pijn > geheugen en cognitieve processen invloed op zenuwprikkels voordat parturiënte waarneemt
19
Q
Wat is elektro-analgesie bij chronische, hardnekkige pijn?
A
Adhv elektrische prikkelgenerator die percutaan of chirurgisch wordt aangebracht > remmende vezels geprikkeld > °sluis gaat dicht
20
Q
Gedragtheoretische benadering van pijn, via welk model?
A
Pijnmodel van Loeser
21
Q
Pijnmodel Loeser
Wat gaat steeds vooraf aan dit model?
A
Nociceptie: het signaleren van weefselbeschadiging door zenuwstelsel
22
Q
Pijnmodel Loeser
Pijngewaarwording
A
Bewust worden van nociceptie.
Grens is overschreden, persoon gaat prikkel als pijnlijk ervaren. = pijndrempel
23
Q
Pijnmodel Loeser
Pijnbeleving
A
Emotionele gewaarwording van pijn.
Geeft aanleiding tot pijngedrag, dit kan waargenomen worden.
24
Q
Pijnmodel Loeser
Pijngedrag
A
= uiting van de interactie tussen pijnlijder en zijn omgeving
25
# Pijnmodel Loeser
Welke factoren hebben een invloed op pijngedrag?
* Psychologische factoren (angst!)
* Sociale factoren
* Culturele factoren
26
# Pijnmodel Loeser
Chronische pijn (zonder aanwijsbare lichamelijke oorzaak) te verklaren door?
Stimulus-respons-reactie
27
Wat zijn de meest voorkomende oorzaken van pijn?
- prikkelende chemische stoffen
- mechanische traumata
- extreme temperaturen
- psychogene factoren
- *ischemie*
28
Wat veroorzaken prikkelende chemische stoffen?
* Directe prikkeling van vrije sensorische zenuwuiteinden
* Bij weefselbeschadiging komen chemische stoffen (prostaglandines) vrij > °**ontstekingsreactie** of °**prikkeling** van bepaalde receptoren in beschadigde gebied
29
Welke mechanische traumata dragen bij tot pijn?
* Fysiek geweld of andere mechanische oorzaken
* Te grote uitrekking of contractie van spieren/organen
* Langdurige druk op weefsels > °ischemie (afsluiten kleine bloedvaten of opstapeling afvalstoffen)
* Baringspijn door weeën
30
Verklaring: baringspijn
* **Druk** van foetus op bekkenbodem & baringskanaal
* Door **oprekken** cervix, baarmoederligamenten en bekkenbodem
31
Wat is ischemie?
= verminderde bloedvoorziening naar organen en weefsels
* Zure afvalproducten van celstofwisseling kunnen **opstapelen** > ° stoffen prikkelen de vrije zenuwuiteinden
* Slechte bloeddoorstroming > **afsterven weefselcellen** > uit dode weefselcellen treden prikkelende chemische stoffen naar buiten
32
Hoe veroorzaken extreme temperaturen pijn?
* Extreme **warmte** > °brandende pijn > °chemische stoffen uit beschadigde cellen > °aanhoudende pijn
* Extreme **koud** > °vasoconstrictie in weefsel > °ischemie
33
Welke soorten pijn zijn er? Indeling op basis van **tijdsduur**
1. Acute pijn
2. Chronische pijn
34
Wat is acute pijn?
| Therapie?
* Door **plotse weefselbeschadiging** door trauma, diagnostische of therapeutische handelingen = duidelijke oorzaak
* **Tijdelijk**
* **Neemt af** bij herstel/genezing weefselbeschadiging
* Gecombineerd met tekenen van **hyperactiviteit in AZS** (hypertensie, tachycardie,...)
| Analgetica & oorzaak pijn behandelen
35
Wat is chronische pijn?
* NIET= langdurige acute pijn
* WEL:
> Duurt **langer 3 maanden** of langer
> Gepaard met **chronisch ziekteproces**
> Minder goed gedefinieerd **ontstaansmoment**
* Veroorzaakt **veranderingen in CZS** > °AZS past zich aan > veel symptomen weg > °twijfel onervaren waarnemer
TIP: kijk naar oorzaak ipv naar tijdsduur
36
Welke soorten pijn zijn er? Indeling op basis van **oorzaak**
1. Nociceptieve pijn
2. Zenuwpijn
37
Wat is nociceptieve pijn?
°Door **dreigende** of **actieve weefselschade**:
* **Somatische** pijn:
> huid, spieren, botten
> scherp begrensd & gelokaliseerd
* **Viscerale** pijn:
> organen
> slecht begrensd & gelokaliseerd
38
Wat is zenuwpijn?
| Gevoel?
= neuropatische pijn
--> Zenuwbeschadiging
OF
--> Beschadiging van pijnbanen in hersenen of ruggenmerg.
| Als elektrische schokken, jeuk, brandende pijn, tintelingen
39
Hoe gaan we pijn observeren?
Parturiënte als totaliteit +
Parturiënte zelf belangrijkste bron van informatie
40
Waarvoor is het kennen van de persoon belangrijk bij pijnbestrijding?
* Juiste **diagnose** van pijn
* Kiezen of aanpassen **interventies** om pijn te bestrijden
41
Welke elementen zijn belangrijk bij
observatie en rapportage van pijn?
## Footnote
Ezelsbrug?
1. **B**eïnvloedende factoren: Intrinsieke factoren *(angst, vroegere ervaringen, misselijkheid…)* & Extrinsieke factoren *(al dan niet comfortabele omgeving)*
2. **I**ntensiteit: pijnschalen vb. VAS
3. **E**volutie van pijn
4. **R**esultaat van pijnbestrijdingsmiddelen
5. **T**ijdstip & duur
6. **A**ard, kwaliteit van pijn
7. **P**laats
8. **F**requentie & fluctuaties
## Footnote
BIERTAP F
42
Welke aspecten van pijngedrag observeren we?
1. **Aan- of afwezigheid** van pijn
2. **Kenmerken** van pijngevoel: intensiteit, plaats, duur, kwaliteit
3. **Betekenis** die parturiënte aan haar pijn geeft
43
Welke soorten pijngedrag onderscheiden we?
1. **Verbale** uitingen
2. **Vocalisaties**
3. **Gelaatsuitdrukkingen**
4. **Lichaamsbewegingen**
5. Lichamelijk **contact** met anderen
6. Herkenbaar gedrags**patroon**
44
Welke info kunnen we afleiden uit verbale uitingen ivm pijn?
* Pijnkenmerken
* Intensiteit van de pijn
* Haar pijntolerantie
* Betekenis van pijn
* Effect op slaap, stemming & activiteit
* Beïnvloedende factoren
* Vertrouwen in bepaalde pijnbestrijdingsmethodes
Bijkomend: de **manier** van spreken
- Angst: hoog, schel
- Hevige pijn luid, kortaf
45
Wat zijn vocalisaties met betrekking tot pijn?
| Belangrijk communicatiemiddel voor...
Geluiden die niet tot de taal behoren
vb. kreunen, huilen, zuchten, gillen,..
| Minder taalvaardige mensen of kinderen
46
Wat zijn gelaatsuitdrukkingen met betrekking tot pijn?
* Gefronste wenkbrauwen
* Bijten onderlip
* Tanden op elkaar
* Wijd of gesloten ogen
* Krampachtig aangezicht
47
Wat zijn lichaamsbewegingen die gepaard gaan met pijn?
* **Onbeweeglijkheid** vb. benen optrekken bij buikpijn
* **Ongecoördineerde** bewegingen vb. heen & weer rollen
* **Beschermende** bewegingen vb. operatiewonde ondersteunen bij opstaan
48
Wat zijn reacties van lichamelijk contact met anderen op pijn?
* **Fight or flight** vb. hand wegslaan bij pijnlijke palpatie
* **Aanrakingen** vb. kinderen willen vastgehouden worden tijdens pijnervaring
* **Actief of passief** accepteren aanraking vb. hoofd draaien om gelaat te verfrissen
49
Wat is een herkenbaar gedragspatroon bij pijn?
= reacties die meermaals voorkomen >
* Ontkenning
* Rationalisatie
* Projectie op een ander
50
2 begrippen bij evaluatie pijn
Pijnmeting en pijnbeoordeling
51
Wat is pijnmeting?
**Pijncijfer** die intensiteit van pijn uitdrukt > medicatie: werkt het? hoelang werkt het? Slaat therapie aan? > °bijsturing therapie
52
Wat is pijnbeoordeling?
= **Intensiteit + aard of kwaliteit** van pijn met affectieve elementen
> verschillende fysiologische en emotionele aspecten, multidimensioneel .
Geeft een completer beeld van de **last van de ZV**
Goede pijnbeoordeling = basis voor opbouwen goede vertrouwensrelatie
53
Wat zijn moeilijkheden bij
pijnmeting en pijnbeoordeling?
- altijd fysiologische aspecten aanwezig?
- pijn onderscheiden van angst/stress?
- hoe beleefd iemand pijn?
- persoonlijke attitude en opvattingen van hulpverlener?
- is er wederzijds vertrouwen?
- verkeerde opvattingen over medicatiegebruik en bijwerkingen (liever pijn dan bijwerking)
54
Wat zijn gebruikte hulpmiddelen bij pijnmeting & -beoordeling bij volwassenen?
1. Visuele Analoge Schaal (VAS)
2. Numerieke beoordelingsschaal
3. Gewone Verbale Schaal (GVS)
55
Wat is de visuele analoge schaal?
* Lijn 10cm
* ‘Geen pijn’ - ‘Ergst denkbare pijn’
* Zv duidt aan op lijn
* Afstand tussen nulpunt een markering opmeten in mm of score
* Horizontale of verticale oriëntatie
56
Wat is de numerieke beoordelingsschaal?
* Variant VAS
* Horizontale lijn nu genummerd 0-10
* Scores lenen zich om in curve te noteren met temperatuur, polsfrequentie, eventueel ademhaling > °goed overzicht pijnintensiteit
57
Wat is de gewone verbale schaal?
* Goed voor gebruik bij zv minder cognitief vermogen
0: geen pijn
1 lichte pijn
2: matige pijn
3: hevige pijn
4: ondraaglijke pijn
58
Welk instrument wordt bij kinderen gebruikt om de pijnmeting en -beoordeling uit te voeren?
Gezichtjesschaal
59
Welke opmerkingen zijn er bij de pijnschalen?
- Iedere zv scoort anders > **niet vergelijken tussen individuen**
- Schalen zijn enkel **hulpmiddel**
- **Discrepantie** tussen pijngedrag en pijnintensiteit
- Gebruik **steeds hetzelfde** meetinstrument
- Niet makkelijk om pijn te beoordelen
60
Wat houdt een pijndagboek in?
Zv met langdurige pijn
- Inzicht in welke pijn de normale **dagelijkse activiteiten** beïnvloedt
- Inzicht in welke mate pijnmedicatie of andere manieren van **pijnbestrijding invloed** hebben
- **Activiteiten-pijn-verloop** > °aanknopingspunten bieden voor interventies
61
Wat zijn fysiologische metingen die kunnen bijdragen tot de pijnmeting?
* RR en pols
* Ademhaling
* Huidskleur
* Zweten
62
Welke vroedkundige interventies kunnen we doen bij pijn?
1. Eenvoudige middelen, **vanzelfsprekende** interventies
2. Zorgen voor **sfeer** en omgeving (muziek)
3. Zorgen voor **afleiding** (humor)
4. Zorgen voor **rust** (slaap respecteren)
5. **Massage**
6. **Ontspanning**soefeningen
7. Toepassing van **koude**
8. Toepassing van **warmte**
63
Wat zijn eenvoudige & vanzelfsprekende interventies bij pijn?
- actief luisteren
- non-verbaal
- bemoedigen
- informatie geven
- houding van zv aanpassen
- immobiliseren van aangedane lichaamsdelen
- glas melk voor branderig gevoel maag
- licht verteerbare voeding frequent voorzien
- wassen zonder water
- gebruiken van aangepaste kledij
64
Wat houdt massage in bij pijnbestrijding?
= lichaam & geest ontspannen > stimuleert bloedcirculatie
* **Druk** > °lokale pijnverlichting
= Handen-op-lichaam-contact > °open sfeer (communicatie vv & zv)
65
Wat houden ontspanningsoefeningen in bij pijnbestrijding?
| Doel?
Geestelijk & lichamelijk door:
> diep & rustig ademhalen
> verminderde spierspanning
=>**fysiologische parameters beïnvloeden**
| **Controle** over eigen pijn
66
Wat houden toepassingen van koude in bij pijnbestrijding?
| Wanneer niet?
Koude ijskompressen > **remmende** werking perifere **circulatie**
| Niet bij perifere vaataandoening, op bestraald weefsel
67
Wat houden toepassingen van warmte in bij pijnbestrijding?
Warme douche, verwarme doeken > stimuleren **bloedcirculatie** & **spierontspannende** werking
68
Wanneer kan pijnmedicatie worden toegepast?
Prenataal
Perinataal
Postnataal
69
Wat kan ervoor zorgen dat een barende perinataal geen pijnmedicatie nodig heeft?
1. Goede **voorbereiding** > vrouw geen angst
2. **Vertrouwen** in begeleiders
70
Waarmee moet je rekening houden als er perinataal wel medicatie gegeven wordt?
1. **Veiligheid** moeder en kind
2. Barende moet nog kunnen blijven **meewerken**
71
Waarop heeft pijnmedicatie invloed tijdens de baring?
**Foetus** *(via placenta & door lichamelijke veranderingen moeder)*
72
Wat zijn mogelijks negatieve gevolgen van pijnmedicatie tijdens de baring?
* Onderdrukking ademhalingscentrum
* Daling zuurstoftoevoer naar foetus
* Hypoxie, hypercapnie, acidose
* Weeën kunnen stilvallen
73
Wat is de taak van de vv op vlak van medicatie?
| Aandachtspunt!
- Informatie aan zv
- Observeert, evalueert en rapporteert
- Werking en bijwerkingen kennen
- Observeert de pijn adequaat
- Beoordeelt de pijnintensiteit zo goed mogelijk
| pijnmedicatie **steeds op voorschrift toedienen**
74
Wat zijn andere pijnreducerende interventies?
1. Acupunctuur en acupressuur
2. Hypnose
75
Wat houdt acupunctuur in?
| Werking vanuit welke theorie?
* Naalden in **acupunctuurpunten** van de huid
* Plaatsen 30-50 min gestimuleerd
* **Tijdelijk effect** dus frequent herhalen
| Poorttheorie
76
Wat houdt acupressuur in?
| Werking vanuit welke theorie?
* Variant op acupunctuur
* **Druk met handen** op acupunctuurpunten
| Poorttheorie
77
Wat houdt hypnose in?
| Effect?
= **ontspanningstechniek** waar je gebruik maakt van suggestie:
> denken aan bepaald beeld
> onder begeleiding psycholoog
| ZV gevoel hebben controle over pijn > °‘kwaliteit leven neemt toe’
78
Met wie communiceert de vroedvrouw?
- **Familie** vb partner info geven
- **Arts** > bepalen handelingsplan op grond beoordeling vroedvrouw
- **Andere disciplines** vb. kinesist, fysiotherapeut, diëtiste, maatschappelijk werker…
79
Wat houdt evaluatie van pijnreducerende interventies in?
- evaluatie uitvoering
- evaluatie effecten
80
Wie kan helpen bij het evalueren van pijnreducerende interventies?
Parturiënte is belangrijkste informatiebron
81
Via welke weg kan je informatie verzamelen omtrent evaluatie?
* Observatie non-verbaal pijngedrag
* Pijnanamnese
* Pijnintensiteitsscores
* Pijndagboek
82
Aandachtspunten bij het evaluatieproces
* Continu proces!!
* Pijnverlichting niet bereik > arts inlichten
83
Rapportage van pijnbestrijding
* Schriftelijk en mondeling
* Bundelen in patiëntendossier > °kwalitatieve & continue zorg
* Pijn het belangrijkste > °apart verpleegplan ( pijn voor iedereen duidelijk in kaart brengen)
> pijn registreren (want fluctueert)
