4. etiologie en pathogenese Flashcards
geef de Triade van Keys (1963)
- tand
- dieet
- plaque
= in combinatie zorgen voor caries - dynamisch proces
caries =
een infectieuze, overdraagbare, maar toch multifactororiële ziekte met een belangrijk dieet-gebonden ondertoon.
definitie caries =
een gelokaliseerde, chemische demineralisatie van een tandoppervlak, veroorzaakt door de metabole activiteit in de dentale biofilm die het tandoppervlak bedenkt op een bepaald ogenblik
cariesproces, beschermende factoren (8)
- speeksevloed- en samenstelling
- eiwitten
- antibacteriële middelen
- fluoride
- calcium
- fosfaat
- beschermende voedingsstoffen
- niet-cariogene zoetstoffen
cariesproces, pathologische factoren (3)
- zuurvormende bacteriën
- frequent gebruik van fermenteerbare koolhydraten
- verminderde speekselfuncties
soorten glazuurcariës (3)
- oppervlakkige initiële laesies
- diepere glazuurlaesies
- cavitatie
def predilectie-plaatsen =
plaatsen waar tandplaque meer tijd heeft om te rijpen
predilectieplaatsen (3)
- cervicaal
- interdentaal
- brackets (= iatrogeen)
waarom minder cariesactiviteit thv de speekseluitgangen?
calcium slaat neer omdat pH omlaag gaat: wel + tst
metabole activiteit =
het afscheiden en opnemen v (afval)producten/ zuren
formule hydroxyapatiet =
Ca5(PO4)3OH
kenmerken hydroxyapatiet (2)
- bij een aanval op hydroxyapatiet valt het binnenste vh kristal uiteen. ->breuken/ in oplossing; Ca2+ ionen komen hierbij vrij
- er kunnen andere mineralen inbouwen in hydroxyapatiet, ook onzuiverheden (verkleuring)
gedemineraliseerde glazuurlaesies kunnen lijken als verminderd door?
door het wegpoetsen vd bovenste glazuurlaag
hoe lang duurt remineralisatie (met fluorgebruik) ongeveer?
ongeveer 18 maanden
wat zorgt voor de kegelvorm van een glazuurlaesie richting het dentine?
- afzetting v plaque aan de buitenkant
2. intensiteit van zuren
wat is de radio-opake laag op röntgenfoto’s bovenop caries?
= remineralisatie.
-> meer mineralen / calciumrijker -> opaker
geef de histologische zones (4)
- lichtdoorlatende/ translucente zone
- donkere zone
- centrum vd laesie
- intacte oppervlakkige laag
translucente/ lichtdoorlatende zone =
= cariesfront
- in beperkte mate ontkalkt, vanuit hier schrijdt cariës voort
donkere (histologische) zone =
bij snelle progressie v caries
langzaam= brede band
centrum vd laesie (histologische zone) =
= sterkste demineralisatie
- 25% vd mineralen in oplossing
intacte oppervlakkige laag (histologische zone) =
= resultaat vh remineralisatieproces
hoe komt het dat bij glazuurcaries in een fissuur/pit de afzetting naar de zijkant verloopt ipv naar de ingang vd pit?
doordat er onderin de pit (te)veel debris zit. Door deze andere afzettingen kan caries er niet alleen via boven in.
wat maakt dat demineralisatie sneller verloopt dan remineralisatie?
door de uitwaartse flow v water: ionen moeten tegen uitwaartse flow in,
daarna pas remineralisatie
wat is oppervlakte remineralisatie?
= het is de buitenste laag remineralisatie; deze sluit de boel af.
-> beschermende laag voor de body vd laesie
waarom verloopt het cariesproces in dentine zo snel? (2)
- dentine bevat meer organisch materiaal dan glazuur; hierdoor gaat cariesproces zo snel
- aanwezigheid v tubuli
tubulisclerose =
= door ontstekingsreactie zorgt de pulpa dat de doorlaatbaarheid vd dentinetubuli afneemt, zodat de caries minder snel in het dentine is.
wat is een acuut gevolg van demineralisatie van het dentine? (2)
(afbraak vh collageennetwerk)
-> afweermechanisme faalt
kenmerken wortelcaries (4)
- vooral bij oudere mensen + medisch gecompromitteerden
- na recessie vd gingiva
- vooraf langere periode v tubulaire sclerose
- uitbreiding laesie vooral in de breedte, vaak circulair rond tand
MMP’s =
matrix metalo proteïnasen
geproduceerd door MO
kenmerken bacteriële invasie v a-cellulair cement (wortelcaries) (3)
- 2/3 maanden behoud v ontkalkt collageennetwerk
- vorming v hoog-gemineraliseerde laag direct boven aangetast cement
- eens dentine bereikt wordt; voortschreiding in kroon maar trager
mogelijke pulpa-reacties bij cariesactiviteit (4)
- infectie en ontsteking
- regressieve aanpassingen
- reparatieve aanpassingen
- moleculaire sturing en tissue engeneering
infectie en ontsteking (pulpa-reactie) =
= defensieve weefselreactie
- > start bij vroeg stadium v glazuurcaries
- > 3 typen
wat zijn uitlokkende factoren voor een defensieve weefselreactie? (4)
- MO
- mechanische -
- thermische -
4 chemische stimuli
wat is het doel van een defensieve weefselreactie zoals infectie en ontsteking?
het inperken van schade
3 typen ontstekingsreactie =
- lichte ontstekingsreactie
- matige ,,
- ernstige ,,,
verdere evolutie v infectie en ontsteking als pulpa reactie (4)
- bacteriële invasie vd pulpa
- necrose v pulpaweefsel
- verhogen pulpale druk
- infiltratie ontstekingscellen
klinische symptomen reversiebele pulpitis = (2)
- pijn kan uitgelokt worden
2. pijn verdwijnt bij verwijderen stimulus
klinische symptomen irreversiebele pulpitis (3)
- pijn uitgelokt of spontaan
- duurt lang
- neemt toe bij liggen
klinische symptomen peri-apicaal abces (3)
- necrose vd pulpa
- inflammatie breidt uit naar peri-apicale weefsels
- overdruk (percussiegevoelig)
wat veroorzaakt de percussiegevoeligheid v/e element?
de overdruk die ontstaat bij een peri-apicaal abces, waarbij de tand iets wat omhoog gedrukt kan worden.
kenmerken acute pulpitis (6)
- pijn bij koude/warmte
- slecht gelokaliseerd
- vaak caries of recente restauratie (diep)
- hypersensitief
- niet percussiegevoelig
- geen peri-apicale veranderingen
kenmerken acuut apicaal abces (5)
- pijn en zwelling (intra-of extra oraal)
- goed gelokaliseerd
- niet vitaal
- zeer percussiegevoelig
- verbreding vh parodontaal ligament op RX
behandeling acuut apciaal abces =
drainage v pus via kanaal of apicale incisie
kenmerken acuut parodontaal abces (6)
- vage pijn
- lokale zwelling
- intra-orale zwelling bij gingivale rand
- mobiliteit
- vaak vitaal
- alveolair botverlies
behandeling acuut parodontaal abces =
drainage v pus bij sonderen
regressieve aanpassingsprocessen =
= pulpa reageert op elke irriterende factor met hypermineralisatie
(trauma, iatrogeen geinduceerde processen, fysiologische veroudering)
wat is een mogelijk gevolg van regressieve aanpassingsprocessen vd pulpa?
= verkalking vh pulpaweefsel
- > pulpastenen/ dentikels
- > obliteratie vd pulpakamer
wanneer treedt obliteratie vd pulpakamer en kanalen door overmatige aanmaak v secundair en tertair dentine meestal op? (4)
- na fractuur
- na luxatie
- na transplantatie
- na vitale pulpaoverkapping
reparatieve processen =
= indijken v infectie
wanneer indijken v infectie door reparatieve processen?
na accidenteel openen vd pulpa
soorten reparatieve processen (2)
- bestaande dentinemassa te versterken door vorming v tertiair dentine
- bestaande dentinemassa vernieuwen door vorming v reparatief dentine
tissue-engineering =
= reparatief proces
= belangrijk aangrijpingspunt om regeneratieproces op gang te helpen
functies (1e) groeifactoren = (2)
- activatie v odontoblasten
2. stimuleren tubulaire sclerose
oorsprong groeifactoren =
vrijgezet uit degradatie v gemineraliseerde matrix
functies 2e golf groeifactoren in pulpale weefsels = (3)
- stimulatie v odontoblasten tot secretie v tertiair dentine
- differentiatie v mesenchymale cellen tot nieuwe odontoblasten
- stimulatie vd angiogenese (vorming nieuwe bloedvaten)
