4. Autakoidy - 1 Flashcards
HISTAMINA
- płuca, skóra, pp
- ziarnistości mastocytów i bazofili
- reakcja nadwrażliwości typu I (pozytywna kontrola w testach skórnych)
- rozkurcz naczyń, wzrost przepuszczalności
- skurcz pozostałych mm. gładkich
- pobudzanie wydzielania żołądkowego i serca
- działanie na receptory bólowe
Uwalniacze histaminy (3+1)
ATROPINA
TUBOKURARYNA
MORFINA
+ środki cieniujące zawierające jod
BETAHISTYNA
- pobudza uwalnianie histaminy, blokując presyn. autorec. H3
- agonista postsyn. cholinergiczny
- ułatwia krążenie w naczyniach błędnika ucha wewnętrznego - zawroty głowy, szum w uszach, utrata słuchu w chorobie Meniere’a
Rec. H1
- białko Gq
- śródbłonek, mm. gładkie, OUN
- spadek CTK (rozkurcz naczyń) + wzrost przepuszczalności
(Ca2+ - eNOS - sGC - cGMP - PKG - MLCPhosphatase) - skurcz mm. gładkich oskrzeli i jelit
(IP3 - Ca2+ - kalmodulina - MLCKinase)
Rec. H2
- białko Gs
- żołądek, serce
- wzrost wydzielania żołądkowego
- wzrost HR i siły skurczów
Rec. H3
- białko Gi
- rec. presynaptyczny: spadek uwalniania histaminy z neuronów
Stabilizatory błony komórkowej mastocytu (4)
KETOTYFEN, AZELASTYNA (blokery rec. hist.)
- zapobieganie napadom astmy
- alergiczny nieżyt nosa i spojówek
KROMOGLIKAN SODU, NEDOKROMIL (kromony)
Antagoniści rec. H1 - opis
Leki I generacji (starsze): nieselektywne
- hamują także rec. cholinergiczne, adrenergiczne i serotoninowe
- silne objawy niepożądane (cholinolityczne)
- lipofilne - w OUN - działanie sedatywne + upośledzona akt. psychofizyczna
Leki II generacji (młodsze): selektywne
- wyłącznie w obwodowych rec. H1
- bezpieczne
Antagoniści rec. H1 - I GENERACJI (7)
ANTAZOLINA DIFENHYDRAMINA DIMENHYDRYNAT HYDROKSYZYNA KLEMASTYNA KETOTYFEN PROMETAZYNA
DIMENHYDRYNAT
HYDROKSYZYNA
[Antagoniści rec. H1 - I GENERACJI]
- hamowanie wymiotów
- uspokajająco
Wskazania do stosowania antagonistów H1
- wstrząs anafilaktyczny
- pokrzywka
- alergiczny nieżyt nosa
- alergiczne zapalenie spojówek
- obrzęk Quinckego
- alergie polekowe
- alergie po ukłuciach owadów
- świąd
- uspokajające, nasenne
- nudności, wymioty
HYDROKSYZYNA, ANTAZOLINA
[Antagoniści rec. H1 - I GENERACJI]
- świąd
DIFENHYDRAMINA, HYDROKSYZYNA, PROMETAZYNA
[Antagoniści rec. H1 - I GENERACJI]
- uspokajające, nasenne
DIENHYDRYNAT, HYDROSKYZYNA, PROMETAZYNA
[Antagoniści rec. H1 - I GENERACJI]
- nudności, wymioty
Antagoniści rec. H1 - II GENERACJI (10)
ASTEMIZOL AZELASTYNA CETYRYZYNA EBASTYNA FEKSOFENADYNA LEWOCYTRYZYNA LEWOKABASTYNA LORATYDYNA MIZOLASTYNA RUPATADYNA
Antagoniści rec. H2 (8)
leczenie choroby wrzodowej i żołądka
CYMETYDYNA RANI-TYDYNA FAMO-TYDYNA NIZA-TYDYNA ROKSA-TYDYNA ERBO-TYDYNA LUPI-TYDYNA LAFU-TYDYNA
SEROTONINA
5-HT 5-hydroksytryptamina
- z tryptofanu (hydroksylaza tryptofanu - inh.: TELOTRISTAT)
- metab. do kwasu hydroksyidolooctowego
- pp (kom. chromochłonne), OUN, płytki krwi
- neuroprzekaźnik - depresja, regulacja apetytu
- agregacja płytek
- wytwarzana przez rakowiaka
Receptor 5-HT1
- białko Gi
- mózg, niektóre naczynia
- hamowanie przekaźnictwa, skurcz naczyń
Agoniści 5-HT 1A (2)
BUSPIRON
- p/lękowy
FLIBANSERYNA (ag. 5-HT2A i D4)
- moduluje przek. noradrenergiczne i dopaminergiczne w OUN
- kiedyś potencjalny lek p/depresyjny
- leczenie zespołu obniżonego libido u kobiet
Agoniści 5-HT 1B/D (7)
“tryptany” - na ostre napady migreny
SUMA-TRYPTAN ELE-TRYPTAN RYZA-TRYPTAN ZOLMI-TRYPTAN ALMO-TRYPTAN FROWA-TRYPTAN NARA-TRYPTAN
Receptor 5-HT2
- białko Gq
- mózg, mm. gładkie, płytki krwi, dno żołądka, naczynia oponowe
- wzrost przekaźnictwa nerwowego + skurcz naczyń
Antagoniści 5-HT2 (3+)
PIZOTYFEN
CYPROHEPTADYNA
METYSERGID
+ alkaloidy sporyszu (ERGOTAMINA, DIHYDROERGOTAMINA)
profilaktyka i leczenie napadów migreny
Receptor 5-HT3
- JONOtropowy
- ośrodek wymiotny OUN (area postrema)
- nudności i wymioty
Selektywni antagoniści 5-HT3 (5+1)
“setrony” - silne leki p/wymiotne
ONDAN-SETRON TROPI-SETRON GRANI-SETRON PALONO-SETRON DOLA-SETRON
+ METOKLOPRAMID (wzrost motoryki pp, blok D2)
Receptor 5-HT4 + agonista
- białko Gs
- ObUN, pp, serce
- wzrost motoryki pp
- tachykardia
- pobudzenie neuronów
selektywny ag: CYZAPRYD
BRADYKININA
- 9aa
- działanie kalikrein na kininogeny
- rozkład przez kininazy I i II (kininaza II = ACE)
- zapalenie, uraz, wstrząd, oparzenia, alergia
- pobudzenie bólowe zakończeń nn. czuciowych
Inhibiotory kalikreiny (proteaz serynowych) (2)
APROTYNINA
- unieczynnia plazminę - hamowanie u. fibrynolitycznego i blokowanie u. kininotwórczego
- stosowana kiedyś na krwawienia po operacjach - wycofana
EKALANTYD
- ostre napady w dziedzicznym obrzęku naczynioruchowym Quinckego (oraz inhibitory C1 esterazy: BERINERT, KONESTAT ALFA - RUCONEST)
Rec. B1
- metabotropowy, G?
- syntetyzowany de novo w procesie zapalnym
- wzrost Ca2+ - odpowiedź zapalna tkanki
Rec. B2 + antagonista
- białko Gq, Gi
- kontytutywnie w zdrowych tkankach
- wzrost Ca2+ - w śb. pobudza eNOS
- spadek cAMP
selektywny antagonista: IKATYBANT
- leczenie ostrych napadów w dziedzicznym obrzęku naczynioruchowym Quinckego
Leczenie ostrych napadów w dziedzicznym obrzęku naczynioruchowym Quinckego (3)
- EKALANTYD
- inhibitory C1 esterazy: BERINERT, KONESTAT ALFA - RUCONEST
- IKATYBANT
Rec. AT1
- klasyczne działanie angiotensyny II
- białko Gq
Rec. AT2
- w życiu płodowym
- działanie odwrotne do AT1: hipotensyjne, natriuretyczne, antyproliferacyjne
- Wzrost NO, otwarcie kan. K+, hamowanie kan. CaT
Działanie angiotensyny II
- silny skurcz naczyń
- wzrost uwalniania NA
- wzrost produkcji aldosteronu - remodeling serca
- wzrost ADH - antynatriureza
- resorpcja sodu i wody
- pobudzenie ośrodka pragnienia
- najważniejszy peprydowy czynnik wzrostowy
- działanie arytmogenne
- hamowanie uwalniania reniny
- zmniejszenie GFR (w nerce niedokrwionej skurcz tt. odpr i wzrost GFR)
- silne działanie prozapalne
- działanie promiażdzycowe (aterogenne)
Wydzielanie RENINY + inhibitor
- spadek CTK
- spadek st. sodu we krwi
- pobudzenie rec. adrenergicznych beta1 ap. przykłebuszkowego
inh: ALISKIREN
ACE2 -> produkty
AT-(1-9)
AT-(1-7) - przeciwstawne do ATII -> rec. Mas
(inhibitory ACE - wzrost AT-(1-7))
NEP (neprylizyna) - obojętna endopeptydaza
- rozkłada ANP, BNP (NEZYRYTYD), CNP
antagoniści: KANDOKSATRYL, SAKUBITRYL
(+ WALSARANTAN
kiedyś OMAPATRYLAT - wycofany)
Inhibitory ACE - bezpośrednie (3)
KAPTOPRYL (o)
ALACEPRYL
MOWELTYPRYL
Inhibitory ACE - prekursory (prodrugs) (8)
ENALPRYL (o)
BENAZE-PRYL (o)
CYLAZA-PRYL (o)
CHINA-PRYL (t) FOZYNO-PRYL (t) PERYNDO-PRYL (t) RAMI-PRYL (t) TRANDOLA-PRYL (t)
Inhibitory ACE - osoczowe (4)
KAPTOPRYL (bezp)
ENALAPRYL
CYLAZAPRYL
BENAZEPRYL
nadciśnienie, niewydolność serca
Inhibitory ACE - tkankowe (5)
CHINAPRYL FOZYNOPRYL PERYNDOPRYL RAMIPRYL TRANDOLAPRYL
- ChNS
- zapob. pow. cukrzycy
- pow. zatorowo-zakrzepowym
- niedokrwiennym udarom mózgu
Wskazania dla inhibitorów ACE
- nadciśnienie (leki 1. rzutu)
- przewlekła niewydolność krążenia
- zawał serca
- nefropatia cukrzycowa
- stabilna choroba wieńcowa (leki stabilizujące blaszkę miażdżycową)
Przeciwwskazania dla inhibitorów ACE
- obustronne zwężenie tt. nerkowej / t. do jedynej nerki
- ch. autoimmunologiczne nerek (kolgenozy)
- ciężka niewydolność nerek
- neutropenia
- ciąża
Działania niepożądane inhibitorów ACE
- duży spadek CTK po 1. dawce
- suchy kaszel (bradykinina)
- obrzęk Quinckego
- zaburzenia smaku
- pokrzywka alergiczna
- neutropenia
- hiperkaliemia
- białkomocz
- niewydolność nerek
- teratogennie na płód
Blokery rec. AT1 (8)
“sartany”
LOSARTAN WAL-SARTAN IRBE-SARTAN EPRO-SARTAN TELMI-SARTAN KANDE-SARTAN OLME-SARTAN FIMA-SARTAN
Endoteliny - zastosowanie
- naczyniokurczące działanie
- ChNS
- nadciśnienie płucne
- niewydolność serca
Antagoniści rec. endotelinowych (3)
BOZENTAN
SYNTAKS-ENTAN
AMBRYZ-ENTAN
Antagoniści rec. endotelinowych - działania niepożądane
- hepatotoksyczność
- teratogenność
- spadek Hb, Ht, RBC
- kołatania serca
- bóle głowy
- obrzęki KD
Receptor ETA
- b. Gq
- mm. gładkie naczyń -> skurcz
Receptor ETB
- eNOS -> rozkurcz naczyń
- mm. gładkie: wazokonstykcja łożyska płucnego, wieńcowego, krezkowego
Receptory adenozyny
A1: spadek cAMP
- blok A1: METYLOKSANTYNY (np. AMINOFILINA) - wzrost cAMP i rozkurcz mm. gładkiej
A2: wzrost cAMP
ADENOZYNA
lek antyarytmiczny
DIPIRYDAMOL
- blokuje transporter adenozyny (wzrost stężenia w naczyniach)
- nieselektywny inhibitor fosfodiesterazy (więc wzrost cAMP)
- choroby krążenia mózgowego
Rec. P2Y1
- b. Gq
- fosfolipaza C - wzrost Ca2+
Rec. P2Y12
- b. Gi
- płytki krwi, mózg
- rola w generacji zakrzepu (terapie p/płytkowe)
- punkt uchwytu TIENDOPIRYDYN
Rec. P2X
- kanał wapniowy
- zmiana kształtu płytek
Tiendopirydyny (4)
TIKLOPIDYNA
KOPIDOGREL
PRASUGREL
ELINOGREL
TIKLOPIDYNA, KLOPIDOGREL
- selektywne i nieodwracalne wiązanie P2Y12
- upośledzenie aktywacji kompleksu GP IIb/IIIa (rec. dla fibrynogenu łączące płytki)
- przedużają czas krwawienia, hamują agregację
- właściwe działanie - metabolit wątrobowy (więc tiklopidyna po 3-5 dniach, klopidogrel po kilku h)
- późny efekt długo się utrzymuje
TIKLOPIDYNA, KLOPIDOGREL - DN
1) TPP: zakrzepowa plamica małopłytkowa (z. Moschcowitza)
2) Neuropenia, krwawienie
PRASUGREL
- tiendopirydyna III generacji
- lepsza farmakokinetyka od klopidogrelu
ELINOGREL
- podobny do klopidogrelu
- pierwszy zarówno i.v. jak p.o.
- i.v. w nagłych stanach kardiologicznych
Nie-tiendopirydyny (2)
KANGRELOR
TYKAGRELOR
KANGRELOL
- analog ATP (odwracalny agonista)
- krótko działający
- podawany dożylnie
TYKAGRELOR
- bezpośrednie działanie na P2Y12 - odwracalny antagonista
- szybsze i skuteczniejsze hamowanie agregacji płytek niż klopidogrel
