3. Leki wpływające na przekaźnictwo adrenergiczne Flashcards
1
Q
Biosynteza amin katecholowych
A
- TYROZYNA
mitochondria: hydroksylaza tyrozyny - DIHYDROKSYFENYLOALANINA DOPA
cytoplazma: dekarboksylaza DOPA (inh.: KARBIDOPA) - DOPAMINA
beta-hydroksylaza dopaminy - NORADRENALINA
kom. chromochłonne nadnerczy: N-metylotransferaza fenyloetanoloamin - ADRENALINA
2
Q
Receptor α1
A
[adrenergiczny]
- białko Gq
- skurcz mm. gładkich bez pp
- sel. ag.: FENYLEFRYNA
- sel. ant.: PRAZOSYNA, TERAZOSYNA, DOKSAZOSYNA
3
Q
Receptor α2
A
[adrenergiczny]
- białko Gi
- sel. ag.: KLONIDYNA
- sel. ant.: JOHIMBINA
α2A: OUN - działanie uspokajające i nasenne
DEKSMEDETOMIDYNA, MIWAZEROL // ATIPAMEZOL
α2B: pień mózgu, strefa presyjna RVM - hamowanie impulsacji sympatycznej i spadek CTK (KLONIDYNA)
4
Q
Receptor β1
A
[adrenergiczny]
- białko Gs
- chrono- i inotropowo dodatnie
- uwalnianie reniny z ap. przykł.
- sel. ag.: DOBUTAMINA
- sel. ant.: ATENOLOR, METOPROLOL, ACEBUTOLOL
5
Q
Receptor β2
A
[adrenergiczny]
- białko Gs
- przez PKA: rozkurcz mm. gładkich (rozszerzenie oskrzeli i naczyń, rozkurcz mm. trzewnych)
- glikogenoliza w wątrobie
- sel. ag.: SALBUTAMOL, SALMETEROL
6
Q
Receptor β3
A
[adrenergiczny]
- białko Gs
- lipoliza w tkance tłuszczowej
β3 w sercu i śródbłonku:
wazodylatacja - NO w odpowiedzi na NEBIWOLOL (β-bloker III generacji)
7
Q
[sympatykomimetyki] Aminy katecholowe (3)
A
ADRENALINA
NORADRENALINA
DOPAMINA
8
Q
ADRENALINA
A
[amina katecholowa]
- w równym stopniu na rec. α i β
- akcja reanimacyjna
- wstrząs anafilaktyczny
- dodatek do znieczulenia miejscowego (skurcz naczyń)
9
Q
NORADRENALINA
A
[amina katecholowa]
- głównie na rec. α
- niewydolność serca z zaaw. hipotonią
- wstrząs septyczny
- i.v.: zwolnienie HR (odruchowa wagotonia po gwałtownym wzroście CTK) ale nie w odnerwionym sercu
10
Q
DOPAMINA
A
[amina katecholowa] • 0,5-5 µg/kg/min → rec. D w nerkach - rozszerzenie naczyń, wzrost diurezy • 5-10 µg/kg/min → rec. β₁ w sercu • >10 µg/kg/min → rec. α₁ - uogólniony skurcz naczyń
2-3 µg/kg/min - dawka nerkowa (diuretyczna)
- ONN i zagrożenie NN
> 5 µg/kg/min - inotropowo +
- niewydolność serca
- wstrząs septyczny
11
Q
Sympatykomimetyki pobudzające rec. α (6)
A
FENYLEFRYNA NAFAZOLINA, KSYLOMETAZOLINA TETRYZOLINA MIDODRYNA DROKSYDOPA
12
Q
FENYLEFRYNA
A
[sympatykomimetyk pob. rec. α]
- selektywny agonista α1
- naczynioskurczająca
- pozajelitowo: lek utrzymujący prawidłowe CTK podczas znieczulenia
- wspomagająco w leczeniu wstrząsu i niedociśnienia tętniczego
- doustnie: preparaty złożone z lekami p/histaminowymi, p/kaszlowymi i p/bólowymi
13
Q
FENYLEFRYNA - działania niepożądane
A
- lęk, niepokój, nerwowość, bezsenność, omamy
- drgawki, osłabienie
- bladość powłok
- zaburzenia widzenia
- zaburzenia oddychania
- zaburzenia oddawania moczu
- odruchowa bradykardia
14
Q
NAFAZOLINA, KSYLOMETAZOLINA
A
[sympatykomimetyki pob. rec. α]
- miejscowo: w ostrym i przewlekłym nieżycie nosa na tle stanów zapalnych i alergicznych
- krople: ostre zapalenie spojówek
15
Q
TETRYZOLINA + działania niepożądane
A
[sympatykomimetyk pob. rec. α]
- proste, nieobjawowe zapalenie spojówek
- nieżyt nosa
- zapalenie zatok
Niepożądane:
- przekrwienie błony śluzowej
- zespół suchego oka
- niedokrwienie przedniego odcinka gałki ocznej
16
Q
MIDODRYNA + działania niepożądane
A
[sympatykomimetyk pob. rec. α]
- samoistna hipotonia ortostatyczna
Niepożądane:
- wysokie CTK na siedząco i leżąco
- parestezje, świąd (głowy)
- dreszcze, gęsia skórka
- zaburzenia oddawania moczu
17
Q
DROKSYDOPA
A
[sympatykomimetyk pob. rec. α]
- najnowszy lek w neurogennej hipotonii ortostatycznej
- w org. przy pomocy dekarboksylazy DOPA zamieniana w NA
18
Q
Sympatykomimetyki pobudzające rec. β (3)
A
IZOPRENALINA
ORCYPRENALINA
DOBUTAMINA
19
Q
IZOPRENALINA
A
[sympatykomimetyk pob. rec. β]
- w przeszłości w zaburzeniach rytmu
- obecnie rzadko
20
Q
ORCYPRENALINA
A
[sympatykomimetyk pob. rec. β]
- w przejściowych zaburzeniach przewodnictwa niewymagających elektroterapii ani rozrusznika
21
Q
DOBUTAMINA
A
[sympatykomimetyk pob. rec. β]
- wstrząs kardiogenny
- ciężka przewlekła niewydolność serca z małą poj. minutową
- diagno ChNS (próba dobutaminowa)
22
Q
Sympatykomimetyki pobudzające głównie rec. β2 (5)
A
SALBUTAMOL, FENOTEROL, TERBUTALINA
SALMETEROL
FORMOTEROL
- mniejsze niepożądanie działanie nasercowe
- selektywność względna
23
Q
SALBUTAMOL, FENOTEROL, TERBUTALINA
A
[sympatykomimetyki pob. gł. rec. β2]
- astma oskrzelowa
- POChP
- SALBUTAMOL, FENOTEROL: tokolityczne - hamują skurcze macicy
- krótko działające
24
Q
SALMETEROL
A
[sympatykomimetyk pob. gł. rec. β2]
- astma oskrzelowa
- POChP
- nowy, długo działający
- dodatkowe właściwości p/zapalne
- aktywność po 10-20min. od podania
25
FORMOTEROL
[sympatykomimetyk pob. gł. rec. β2]
- astma oskrzelowa
- POChP
- tak jak SALMETEROL, ale aktywność po 1-3min od podania
26
FENOLDOPAM
[wybiórczy agonista rec. D1]
+ słaby antagonista rec. α2
- szybko działający
- rozkurcz naczyń, obniżenie CTK
- wlew dożylny w leczeniu ciężkiego nadciśnienia
- wyłacznie w warunkach szpitalnych, nie dłużej niż 48h
27
Leki o pośrednim działaniu sympatykomimetycznym (2)
EFEDRYNA
PSEUDOEFEDRYNA
* uwalnianie NA z pęch. synapt. i hamowanie zwrotnego jej wychwytu
28
EFEDRYNA
[pośrednie działanie sympatykomimetyczne]
- przęśl: Ephedra vulgaris
- najczęściej stosowany lek zwężający naczynia w przebiegu spadków CTK przy znieczuleniu
- silnie pobudza OUN
29
PSEUDOEFEDRYNA
[pośrednie działanie sympatykomimetyczne]
- izomer D EFEDRYNY
- brak działania ośrodkowego
- obwodowo podobnie jak ADRENALINA
- ośrodkowo słabiej niż AMFETAMINA
- obkurczenie naczyń w nieżycie nosa, zapaleniu GDO lub zatok
- w preparatach złożonych
30
Blok wychwytu katecholamin
| - pośrednie pob. ukł. adrenergicznego
wychwyt I "neuronalny" (NA>A):
- KOKAINA
- trójcykliczne leki p/depresyjne
wychwyt II "tkankowy" (A>NA):
- glikokortykosteroidy
31
Metaboliczna degradacja katecholamin
MAO - monoaminooksydaza (mitoch.)
MAO-A: tkanka nerwowa: 5-HT, NA, DA
MAO-B: pozanerwowo: DA, 5-HT, NA
COMT - katecholo-O-metylotransferaza (cytoz.)
- cel w terapii Parkinsona
do kwasu wanilinomigdałowego VMA
32
```
Alkaloidy sporyszu (4)
* buławinka czerwona Claviceps purpurea
```
[α-adrenolityki]
- złożony zakres działania
- leki stare - nieswoistość
ERGOTAMINA
DIHYDROERGOTAMINA
DIHYDROERGOKRYPTYNA
DIHYDROERGOTOKSYNA
33
ERGOTAMINA
[α-adrenolityk - alkaloid sporyszu]
- napady migreny
- po wydaleniu łożyska
- krwawienia połogowe
34
DIHYDROERGOTAMINA
[α-adrenolityk - alkaloid sporyszu]
- napady migreny
- hipotonia ortostatyczna
35
DIHYDROERGOKRYPTYNA
[α-adrenolityk - alkaloid sporyszu]
| - profilaktyka migreny
36
DIHYDROERGOTOKSYNA
[α-adrenolityk - alkaloid sporyszu]
- mieszanina DIHYDROERGOTAMINY, DIHYDROERGOKRYSTYNY, DIHYDROERGOKRYPTYNY
- w zaburzeniach funkcji mózgowych na starość
37
Inne nieselektywne α-adrenolityki (2)
FENOKSYBENZAMINA
| FENTOLAMINA
38
FENOKSYBENZAMINA
[inne nieselektywne α-adrenolityki]
- długie działanie
- przełomy nadciśnieniowe, szczeg. w phaeochromocytoma
- w zaburzeniach oddawania moczu
39
FENTOLAMINA
[inne nieselektywne α-adrenolityki]
- krótkie działanie
- zapobiegawczo i leczniczo w phaeochromocytoma w okr. okołooperacyjnym
40
Selektywni α1-antagoniści (7)
PRAZOSYNA
TERAZOSYNA, BUNAZOSYNA, DOKSAZOSYNA
URAPIDYL
TAMSULOZYNA, ALFUZOSYNA
41
PRAZOSYNA + działania niepożądane
[Selektywni α1-antagoniści]
- krótkie działanie
- leczenie nadciśnienia
- ch. Raynauda
- zaburzenia oddawania moczu z łagodnego przerostu prostaty
Niepożądane:
- nie blokuje α2 - nie upośledza zwrotnego hamowania uwalniania NA - nie wywołuje tachykardii
- hipotonia ortostatyczna jako efekt pierwszej dawki
42
TERAZOSYNA, BUNAZOSYNA, DOKSAZOSYNA
[Selektywni α1-antagoniści]
| - jak PRAZOSYNA, ale krótsze działanie
43
URAPIDYL
[Selektywni α1-antagoniści]
- dodatkowe ośrodkowe działanie obniżające CTK: pobudzenie rec. 5-HT:1A
- stany nagłe zw. z nadciśnieniem
44
TAMSULOZYNA, ALFUZOSYNA
[Selektywni α1-antagoniści]
| - łagodny przerost prostaty - rozluźnienie pęcherza
45
Leki sympatykolityczne (5)
```
GUANETYDYNA
REZERPINA
KLONIDYNA
GUANFACYNA
METYLDOPA
```
46
GUANETYDYNA
[Leki sympatykolityczne]
- blok uwalniania NA z tzw. płytkich magazynów neuronalnych
- b. rzadko w nadciśnieniu tętniczym
- w odruchowej dystrofii współczulnej
47
REZERPINA
[Leki sympatykolityczne]
- Rauvolfia serpentina
- wiąże się trwale z pęcherzykami magazynującymi katecholaminy
- wypłukanie katecholamin - depresja jako skutek uboczny
- stary lek, b. rzadko stosowany w nadciśnieniu
48
KLONIDYNA
[Leki sympatykolityczne]
- obniża CTK - selektywne pobudzenie rec. α2B (RVM)
- hamowanie uwalniania NA - rec. α2A
- nadciśnienie
- zespół odstawienny po nagłym przerwaniu terapii (18-36h)
49
GUANFACYNA
[Leki sympatykolityczne]
- obniża CTK podobnie jak KLONIDYNA
- leczenie nadciśnienia
50
METYLDOPA
[Leki sympatykolityczne]
- prolek przekształcany w α-metylonoradrenalinę
- p/nadciśnieniowa (rec. α2)
- zwłaszcza w okresie ciąży - bezpieczny dla płodu!
- może powodować anemię hemolityczną
51
β-blokery - generacja I (7)
[nieselektywne - blok obu podtypów rec. β]
| PROPANOLOL, NADOLOL, SOTALOL, BUPRANOLOL, METYPRANOLOL, PENBUTOLOL, TYMOLOL
52
β-blokery - generacja II (9)
[kardioselektywne]
| ACEBUTOLOL, ATENOLOL, BETAKSOLOL!, BISOPROLOL!, TALINOLOL, CELIPROLOL, METOPROLOL, NEBIWOLOL!, ESMOLOL
53
β-blokery - generacja III (5)
[wielofunkcyjne/hybrydowe lub wazodylatacyjne - blok β + rozszerzenie naczyń]
LABETALOL, BUCINDOLOL, KARWEDYLOL
CELIPROLOL
NEBIWOLOL
54
LABETALOL, BUCINDOLOL, KARWEDYLOL!
[β-blokery - generacja III]
- dodatkowa zdolność blokowania rec. α1
= β1 i α1 -antagoniści
- KARWEDYLOL: biased agonist
55
CELIPROLOL
[β-blokery - generacja III]
- dodatkowo silny agonista β2
= β1-antagonista i β2-agonista
56
NEBIWOLOL
[β-blokery - generacja III]
| - w rozszerzaniu naczyń pośredniczy NO (aktywacja eNOS)
57
β-blokery z wewnętrzną akywnością sympatykomimetyczną (ISA - intrinsic sympathomimetic activity) (6)
```
ACEBUTOLOL
OKSPRENOLOL
ALPRENOLOL
PINDOLOL
CELIPROLOL
LABETALOL
```
- zmniejszają efekt bradykardii typowej dla β-blokerów
- inotropowo ujemne przy słabszym ujemnym efekcie chronotropowym
58
β-blokery w klasyfikacji Vaughana Williamsa
- II grupa leków antyarytmicznych
| - SOTALOL należy do III grupy
