3. Uwaga Flashcards
Czym jest uwaga?
System odpowiedzialny za selekcję informacji i zapobieganie negatywnym skutkom przeładowania systemu poznawczego przez nadmiar danych. Przedmiot uwagi:
- bodźce zewnętrzne
- bodźce wewnętrzne
Jakie są funkcje uwagi?
- selektywność - selekcjonowanie bodźców
- przeszukiwanie pola percepcyjnego - ukierunkowanie procesów poznawczych
- uwaga intensywna - kiedy jesteśmy skupieni, zaangażowani na przetwarzanie jakiegoś bodźca i staramy się dogłębnie zrozumieć (w metaforze jak wiązka lasera)
- uwaga ekstensywna - bez dogłębnego angażowania się w jakieś szczegóły, skupiamy się na takich płytkich właściwościach otoczenia (w metaforze taki reflektor w teatrze)
- przerzutność i podzielność - określanie wielkości wykorzystywanych zasobów poznawczych, poświęcanych na realizację różnych zadań
- czujność - podtrzymywanie zaangażowania poznawczego podczas wykonywania różnych czynności (czujność uwagowa)
Czym jest ślepota na zmianę?
polega na tym, że nie jesteśmy w stanie dostrzec zmiany jakichś elementów, kiedy nasza uwaga jest zwrócona na coś innego (eksperyment z drzwiami)
Czym jest zjawisko ślepoty z nieuwagi?
- polega na niedostrzeganiu obiektów lub zdarzeń pojawiających się w polu widzenia, na które nie jest zwrócona nasza uwaga, czyli zwykle takich, których się nie spodziewamy
- wielkość ślepoty z nieuwagi zależna jest od znaczenia bodźca dla osoby badanej: badany nigdy np. nie przeocza swojego nazwiska
- znika, jeśli osoba wie, że może pojawić się inny bodziec
- ślepota z nieuwagi narasta z wiekiem
Czym jest mrugnięcie uwagowe?
przejściowe, poważne pogorszenie wykrywania bodźca, jeśli występuje on krótko po innym ważnym bodźcu w szybkim strumieniu bodźców wzrokowych (eksperyment z odczytaniem białej litery i zaraz po niej czarnej). Jest to zjawisko pokrewne do ślepoty uwagowej, z tą różnicą, że w ślepocie uwagowej jeśli nakierujemy i uprzedzimy kogoś o występowaniu danego bodźca, wtedy ta osoba jest w stanie go zauważyć, co nie występuje w mrugnięciu uwagowym. Zjawisko to jest związane z refrakcją (kiedy przez neuron przejdzie impuls, neuron robi coś w rodzaju “odpoczynku”).
Jak możemy podzielić modele uwagi selektywnej?
- teorie wczesnej selekcji (model Broadbenta, model Triesman)
- teorie późnej selekcji (model Deutschów)
Czym jest paradygmat słuchania dychotycznego?
Polega na tym, że osoba badana dostaje słuchawki. W każdym uchu słyszy różne komunikaty. Jest proszona, żeby śledzić komunikat nadawany tylko do jednego ucha.
Opisz koncepcję filtra uwagowego Broadbenta
Informacje na które nie zwracamy uwagi, ulegają pewnej analizie ze względu na ich właściwości fizyczne, czyli do pewnego stopnia są one przetwarzane na tym płytkim poziomie. Są one jednak przez pewien czas przechowywane w naszym systemie poznawczym.
Czas przechowywania przez system poznawczy tych informacji to około 18-20 sekund, co odpowiada czasowi przechowywania informacji przez pamięć krótkotrwałą. Później informacje są bezpowrotnie utracone.
Selekcja informacji wynika z ograniczonej przepustowości kanału pomiędzy pamięcią krótkotrwałą a długotrwałą. Jeżeli dochodzi tylko do momentu płytkiej analizy, te słowa nie przechodzą dalej. Przyczyną tego, że nasza uwaga selekcjonuje bodźce jest nie tylko to, że jest ich tak dużo, że nie jest w stanie ich wszystkich “przepuścić” do świadomości, ale również są to ograniczenia wynikające z naszej pamięci.
Działanie naszej uwagi jest dość mechaniczne. Filtr uwagowy na drodze przetwarzania bodźca występuje dosyć szybko, tylko na podstawie wczesnej analizy.
Broadbent rozwinął te wnioski i stwierdził, że filtr uwagowy znajduje się gdzieś pomiędzy pamięcią krótkotrwałą a długotrwałą.
Opisz koncepcję osłabiacza wg Treisman
Przyjęła, że system uwagowy nie jest systemem jednokanałowym (jedna droga między kanałami pamięci), ale składa się z wielu różnych analizatorów, które pracują równolegle na różnych etapach przetwarzania informacji. Nasz system uwagowy ma kilka filtrów i informacje przechodzą na różnych etapach przez różne filtry.
Nie przebiega to na wczesnym etapie ani też na całkowicie późnym, ale jest trochę na jednym i drugim. W różnym momencie nasza uwaga może wyłapać co jest istotne, a co nie.
Informacje nie odrzucone przez uwagę idą dalej, a te które są selekcjonowane nie są blokowane na wejściu, tylko mogą być zablokowane w każdym etapie przetwarzaniu.
Osłabiacz = po każdym przejściu przez taki filtr te informacje przechodzą trochę osłabione do dalszych etapów przetwarzania. Możemy takie osłabione informacje wzmocnić na różnym etapie przetwarzania.
Jakie występują etapy w modelu osłabiacza Treisman? Wymień i opisz
- Analiza właściwości fizycznych bodźców
- na tym etapie uwaga charakteryzuje się tym, że jest podatna wobec charakterystycznych bodźców (bodźce, które mają cechy priorytetowe), które są wyraziste, przez co narzucają się naszej uwadze, czyli:
- ruch
- kolory (np. jaskrawe, krzykliwe)
- głębia (np. gdy wykrywamy dziury na drodze, po której się poruszamy)
- na tym etapie uwaga charakteryzuje się tym, że jest podatna wobec charakterystycznych bodźców (bodźce, które mają cechy priorytetowe), które są wyraziste, przez co narzucają się naszej uwadze, czyli:
- i 3. Różne bodźce mają różny próg dostępu do naszej świadomości, co może zależeć od:
- konsekwencji jakie niesie dany bodziec dla jednostki - jeżeli bodźce są dla nas ważne i mają dla nas ważne konsekwencje, łatwiej przyciągają naszą uwagę
- na ile coś jest dla nas znane i oswojone (ważność i powszechność) - bardziej przyciągają naszą uwagę rzeczy nietypowe i rzadko spotykane
- kontekstu, w jakim występują:
- priming nadprogowy - zjawisko polegające na wpływie wcześniej odebranego świadomie bodźca na późniejszą aktywność osoby
Opisz teorię późnej selekcji Deutsch&Deutsch
Informacje mogą na nas wpływać, pomimo że nie są objęte uwagą, pod warunkiem, że:
- bodźce podprogowe są stosunkowo proste
- występują z dość mało wymagającym poznawczo zadaniem/kontekstem
Według nich trudno jest mówić o jakimś filtrze uwagowym. Być może wszystkie informacje przepływają przez nasz system poznawczy i w zależności od tego jak one są proste czy złożone, to mogą być analizowane i filtrowane na każdym etapie
Opisz teorię obciążenia percepcyjnego Neely Lavie
o czy mamy do czynienia z późną czy wczesną selekcją zależy od stopnia obciążenia poznawczego w danej sytuacji:
- jeżeli wykonujemy trudne zadanie = wczesna selekcja, bo jest mocno obciążające poznawczo, wymaga dużej koncentracji
- łatwe zadania = późna selekcja (potrzeba mniejszej koncentracji = małe obciążenie poznawcze)
Co jest szersze? Uwaga czy świadomość
Badania pokazują, że uwaga jest szersza niż świadomość. Możemy zwrócić uwagę na coś, co nie doszło do naszej świadomości.
Opisz model holistyczny uwagi Kahnemana
Uwaga jest systemem jednorodnym i kiedy wykonujemy co najmniej dwie czynności jednocześnie to musimy te zasoby zawarte w uwadze rozdzielić pomiędzy te dwie czynności. (jednorodność uwagi)
Skoro musimy z jednej puli czerpać zasoby do obu procesów, zachodzi interferencja zasobowa, tzn. że te dwie czynności rywalizują o zasoby. Możemy rozkładać zasoby na więcej czynności, ale w pewnym momencie dochodzimy do granicy i nasza uwaga nie da się już podzielić bardziej. To, ile zadań będziemy w stanie wykonywać jednocześnie zależy od trudności tych zadań i od tego w jakim stopniu pochłaniają one zasoby uwagi.
Ta teoria nie wyjaśnia jednak kwestii tego, że wykorzystując różne kanały czy modalności do wykonywania dwóch zadań, są one dla nas proste.
Opisz model parcjalny podzielności uwagi Allporta
Allport zasugerował, że w sytuacji wykorzystania dwóch kanałów uwaga musi działać poprzez różne, niezależne kanały sensoryczne, a każda z tych modalności ma swój zasób uwagi.
Dopóki czynności jednoczesne angażują różne kanały to w miarę “bezkosztowo” możemy wykonywać te zadania. Jeżeli dochodzi nam czynność, która współdzieli kanał z inną czynnością, zadanie nie jest już proste.
W tym modelu występuje zjawisko interferencji strukturalnej, czyli sytuacji, kiedy dwa procesy korzystają z tego samego kanału uwagi.
