2.2 ethiek van preventie Flashcards
wat is primaire preventie?
Het voorkomen van een ziekte of aandoening bij individuen
- Leefstijladvies en -programma’s
- Vaccinatieprogramma’s
- Andere maatregelen bv tijdens de pandemie
wat is secundaire preventie?
Opsporen en behandelen van een ziekte of aandoening die aanwezig is maar zich in een stadium bevindt waarin er nog geen sprake is van klachten of symptomen; presymptomatisch/ preklinisch.
- Veel medische behandelingen hierop gericht
- Screeningsprogramma’s (bevolkingsonderzoek)
wat zijn 4 principes in de publieke gezondheidszorg?
Weldoen: bevorderen van volksgezondheid, kwetsbaren beschermen, ziekte voorkomen
Niet-schaden: schade door maatregelen zoveel mogelijk voorkomen of beperken
Respect voor autonomie: keuzevrijheid (bv leefstijl), bewegingsvrijheid, lichamelijke integriteit
Rechtvaardigheid: verdeling van schaarse middelen, gezondheids ongelijkheden tegengaan
wat is medicalisering?
Doordat preventie de aandacht van gezonde mensen richt op ziekte en gezondheid, ontstaat ook onrust en angst, en wordt leven steeds meer bepaald door
gedragsregels ter voorkoming van ziekte (medicalisering)
hoe wordt secundaire screening gerealiseerd?
Secundaire preventie kan worden gerealiseerd aan de hand van bevolkingsonderzoek
(screening programma’s). Deze programma’s biedt de overheid aan.
In Nederland:
- prenatale screening (NIPT, SEO)
- neonatale screening (hielprik)
- neonatale gehoorscreening
- bevolkingsonderzoek baarmoederhals-, borst- en darmkanker (30-60; 50-75; 55-75)
zeg wat over bevolkingsonderzoek
Aanbod aan grote groep zonder klachten; meesten daarvan niet ziek !
Doel: vroege opsporing → behandeling; gezondheidswinst
Ook mogelijke nadelen:
- Belasting en risico’s van test zelf
- foute testuitslagen (fout-positief en fout-negatief)
- overdiagnostiek en overbehandeling
- ongezochte bevindingen (incidental findings)
wat betekent fout positief eb fout negatief?
Fout positieven = onterecht aangemerkt als ziek; leidt tot angst, onnodige vervolgdiagnostiek
Fout negatieven = onterecht aangemerkt als niet-ziek; valse geruststelling, behandel delay
wat is overdiagnose en overbehandeling?
Overdiagnose = diagnose krijgen van een ziekte zonder dat dat meerwaarde biedt
Overbehandeling = behandeling krijgen voor een ziekte zonder dat er meerwaarde is (NNT)
wat is het doel van wet bevolkingsonderzoek (WBO)?
Doel van de wet: mensen beschermen tegen bevolkingsonderzoeken die een gevaar kunnen vormen voor de lichamelijke dan wel geestelijke gezondheid
Vergunningsplicht:
1. Ioniserende straling
2. Kanker
3. Geen behandeling of preventie mogelijk
Nationaal Programma Bevolkingsonderzoek
wat zijn uitgangspunten voor een screening
Belangrijk gezondheidsprobleem
Nut ; voordelen wegen op tegen nadelen
Betrouwbaar en valide testinstrument
Respect voor autonomie
Doelmatig gebruik van middelen (kosteneffectiviteit)
wan neer heeft screening nut?
Er moet een algemeen aanvaardbare behandeling zijn, en het moet vaststaan dat
vroege opsporing van de desbetreffende ziekte(n) of aandoening(en) of risicofactoren
bij de doelgroep in kwestie kan leiden tot een significante vermindering van
ziektelast,
of tot andere voor de deelnemers zinvolle uitkomsten in verband met het
gezondheidsprobleem waarop de screening is gericht;
en die voordelen moeten duidelijk opwegen tegen de nadelen die screening (voor
henzelf of voor anderen) altijd ook kan hebben (proportionaliteit)
zeg wat over respect voor autonomie binnen screening?
aanbod geeft keuzemogelijkheid; recht op eigen afweging, recht op niet-weten
Geïnformeerde, vrijwillige beslissing → goede evenwichtige informatie nodig; aanbod
vanuit overheid geeft al zekere druk
Kinderen (recht op niet-weten, recht op open toekomst) → geen late-onset aandoeningen
wat zijn ethische afwegingen van screening?
Ethische afweging (overheid):
1. vrijheid/autonomie van burgers vs beschermen (volks)gezondheid
2. weldoen vs niet schaden (proportionaliteit)
- Mogelijke gezondheidswinst en geruststelling vs gezondheidsrisico’s en angst/onrust
