1.5 Asidau Niwclëig A'u Swyddogaethau Flashcards
Enwch y pedwar bas nitrogenaidd mewn RNA
Gwanin, Cytosin, Adenin, Wrasil
Disgrifiwch y manteision ATP
1) Rhyddhau egni’n gyflym o adwaith un cam gan ddefnyddio un ensym yn unig
2) Rhyddhau symiau bach o egni, 30.6kj lle mae ei angen. Ar y llaw arall, mae un moleciwl glwcos yn cynnwys 1880kj a fyddai hi ddim yn ddiogel rhyddhau hwn i gyd ar unwaith
3) ATP yw’r ‘cyfnewidiwr egni cyffredinol’ h.y. mae’n ffynhonnell egni gyffredin i bob adwaith ym mhob peth byw
Disgrifiwch mRNA (RNA negeseuol)
Moleciwl un edefyn sydd fel arfer tua 300-2000 o niwcleotidau o hyd. Mae’n cael ei gynhyrchu yn y cnewyllyn gan ddefnyddio un o’r edafedd DNA fel templed yn ystod y broses drawsgrifio
Mewn procaryotau, pam all yr mRNA yn gallu cael ei gynhyrchu’n uniongylchol o dempled y DNA?
Dydy eu DNA ddim yn cynnwys intronau
Pa arbrawf cafodd ei gynnal i ganfod union fecanwaith dyblygu DNA?
Arbrawf Meselson a Stahl
Diffiniwch y cod genetig
Mae dilyniant y basau niwcleotid yn ffurfio cod sy’n tri llythyren sy’n codio ar gyfer asid amino penodol
Disgrifiwch adeiledd niwcleotid
Yn cynnwys grwp ffosffad (cylchol), bas organig sy’n cynnwys nitrogen;bas nitrogenaidd a siwgr pentos: naill ai ribos (RNA) neu ddeocsiribos (DNA)
Esboniwch pam mae cyn-mRNA yn cael ei sbleisio mewn ewcaryotau
Mae’n cynnwys ardaloedd sydd ddim yn codio neu intronau, a rhaid cael gwared ar y rhain
Sut ffurfir haemoglobin?
Maen angen cydosod dwy gadwyn alffa a dwy gadwyn beta (wedi’u codio gan ddau enyn gwahanol) gyda’i gilydd, gan ddefnyddio haearn fel grwp prosthetig
Diffiniwch intronau
Dilyniant niwcleotidau sydd ddim yn codio mewn DNA a chyn-mRNA, sy’n cael ei dynnu o gyn-mRNA, i gynhyrchu mRNA aeddfed
Ble mae’r;
1) trosiad yn digwydd
2) trawsgrifiad yn digwydd
3) addasu ar ôl trosi’n digwydd
1) yn y ribosomau
2) yn y cnewyllyn
3) yn yr organigyn Golgi cyn pecynnu’r protein mewn fesiglau
Diffiniwch godon
Y tripled o fasau mewn mRNA sy’n codio ar gyfer asid amino penodol neu signal atalnodi
Disgrifiwch adeiledd ATP (Adenosin triffosffad)
Mae’n niwcleotid; mae ganddo siwgr ribos wedi’i uno â’r bas adenin a thri grwp ffosffad wedi rhwymo wrtho
Trawsnewidiwch y dilyniant DNA canlynol yn mRNA:
GATTTCCGAATTGGCC
CUAAAGGCUUAACCGG
Beth yw’r cod ‘stopio’ ar yr mRNA?
AUG
Nodwch ac eglurwch swyddogaethau DNA mewn organebau
Synthesis proteinau - dilyniant y basau mewn un edefyn, sef yr edefyn templed, sy’n pennu trefn yr asidau amino yn y polypeptid (adeiledd cynradd)
Dyblygu - pam mae celloedd yn rhannu, mae angen gwneud copi cyflawn o’r DNA yn y gell. Mae’r ddau edefyn DNA yn gwahanu, ac mae’r naill a’r llall yn gweithredu fel templed i syntheseiddio edefyn cyflenwol
Disgrifiwch rRNA (RNA ribosomol)
Yn ffurfio ribosomau wrth ychwanegu protein
Yn arbrawf Meselson a Stahl, disgrifiwch y cam cyntaf hyd at le mae band DNA yn ymddangos ar ôl ei allgyrchu mewn cyfansoddyn penodol
Tyfu bacteria ar gyfrwng 15N; isotop nitrogen trwm, felly byddai’r holl DNA gafodd ei gynhyrchu’n pwyso mwy na DNA normal. Pan gafodd y DNA ei echdynnu drwy ei allgyrchu newn cesiwm clorid, roedd y band DNA yn ymddangos yn isel yn y tiwb
Mae trosiad yn cynhyrchu polypeptid. Pam oes angen ei addasu eto?
Er mwyn cynhyrchu protein ag adeiledd eilaidd, trydyddol neu gwaternaidd. Mae addasiad hefyd yn digwydd i gynhyrchu molecylau fel glycoproteinau, lipoproteinau ac adeileddau cwaternaidd cymhleth fel haemoglobin
Disgrifiwch adeiledd DNA
Yn cynnwys dau edefyn polyniwcleotid wedi’u trefnu mewn helics dwbl. Mae deuniwcleotid yn ffurfio wrth i adwaith cyddwyso digwydd rhwng dau niwcleotid; mae 5ed atom carbon siwgr deocsiribos yn uno â 3ydd aton carbon siwgr deocsiribos y niwcleotid uwch ei ben gan adeiladu un edefyn DNA i’r cyfeiriad 5’ - 3’
Yna mae DNA yn ffurfio moleciwl edefyn dwbl o ddau edefyn; mae un edefyn yn mynd i’r cyfeiriad dirgroes i’r llall gan ffurfio bondiau hydrogen rhwng basau nitrogenaidd. Ceir helics dwbl
Yn arbrawf Meselson a Stahl, disgrifiwch y cam lle mae’r bacteria’n tyfu am genhedlaeth arall
Caiff y bacteria eu tyfu am genhedlaeth arall gan ddefnyddio cyfrwng 14N. Roedd y DNA wedi’i echdynnu yn ffurfio band rhyngol hanner ffordd i fyny’r tiwb, a band ysgafnach yn nes at dop y tiwb. Oherwydd bod hanner y DNA yn bwysau rhyngol a’i hanner yn ysgafn, dydy dyblygu gwasgarol ddim yn bosibl
Yn arbrawf Meselson a Stahl, disgrifiwch y cam nesaf ar ôl tyfu bacteria mewn 15N
Tyfu bacteria ar gyfrwng 14N ac wrth echdynnu DNA ar ôl un genhedlaeth roedd yn ffurfio band rhyngol hanner ffordd i fyny’r tiwb. Mae hyn oherwydd bod y moleciwl DNA ysgafn sydd newydd gael ei syntheseiddio (Gan mai dim ond un band gafodd ei gynhyrchu, dydy dyblygu cadwrol ddim yn bosibl)
Pwy a oedd wedi cynnig yr adeiledd molecylaidd DNA a phryd?
Watson a Crick yn 1953 gan ddefnyddio gwybodaeth gan wyddonwyr eraill megis Franklin a Wilkins
Disgrifiwch y broses trawsgrifiad
1) Mae DNA yn gweithredu fel templed i gynhyrchu mRNA
2) Mae DNA Helicas yn gweithredu ar ran benodol o’r moleciwl DNA, y cistron, i dorri’r bondiau hydrogen rhwng y ddau edefyn DNA, gan achosi i’r ddau edefyn wahanu a dad-ddirwyn, a rhyddhau basau niwcleotid
3) Mae niwcleotidau RNA rhydd yn paru â’r basau hyn ar yr edefyn templed DNA ac mae RNA Polymeras yn uno hwy drwy ffurfio’r bondiau ffosffodeuester rhwng y grwp ffosffas ar un niwcleotid a’r siwgr ribos ar y nesaf
4) Mae hyn yn parhau nes bod yr RNA Polymeras yn cyrraedd codon stop, pan mae’r RNA Polymeras yn dod yn rhydd ac mae’r broses o gynhyrchu mRNA wedi’i chwblhau
5) Mae’r edefyn mRNA yn gadael y cnewyllyn drwy’r mandyllau cnewyllol ac yn symud i’r ribosomau
