1.3 Cellbilenni A Chludiant

Question 1

Diffiniwch broteinau anghynhenid

Answer 1

Proteinau sy’n bodoli ar arwyneb yr haen ddwbl, gan weithredu fel derbynyddion hormonau a safleoedd adnabod

Question 2

Diffiniwch osmosis

Answer 2

Trylediad goddefol net molecylau dŵr ar draws pilen athraidd ddetholus o ardal â photensial dŵr uchel i ardal â photensial dŵr isel

Question 3

Sut allwn ni fesur plasmolysis cychwynnol?

Answer 3

Trwy roi celloedd planhigion mewn hydoddiannau â gwahanol botensialau hydoddyn ac yna edrych ar y celloedd o dan ficrosgop

Question 4

Diffiniwch chwydd-dynn

Answer 4

Mae hyn yn golygu nad yw cell planhigyn yn gallu dal mwy o ddŵr, oherwydd dydy’r cellfur ddim yn gallu ehangu ymhellach

Question 5

Disgifiwch y broses plasmolysis yng nghell planhigyn

Answer 5

Pan rhoddir mewn hydoddiant hypertonig, mae hi’n colli dŵr drwy gyfrwng osmosis.
Mae’r gwagolyn yn crebachu a bydd cytoplasm yn tynnu oddi wrth y cellfur. Ar ol iddo ddadgysylltu, gelwir y gell yn llipa

Question 6

Beth yw’r ffactor cyfangedig ar gyfradd cludiant actif?

Answer 6

Nifer y proteinau cludo sydd ar gael

Question 7

Diffiniwch botensial hydoddyn

Answer 7

Mae hwn yn cynrychioli cryfder osmotig hydoddiant. Mae’n mesur faint mae’r potensial dŵr yn lleihau o ganlyniad i bresenoldeb molecylau hydoddyn. Mae’n gallu bod yn 0kPa neu’n negatif

Question 8

Disgrifiwch y mecanwaith o amsugno gwlcos yn ilewm mamolion

Answer 8

Defnyddir cydgludiant

1) mae ïonau Na yn cael eu cluo’n actif allan o gelloedd epithelaidd sy’n leinio’r ilewm i mewn i’r gwaed, gan greu crynodiad isel o ïonau Na yn y celloedd
2) Mar crynodiad uwch yr ïonau Na tn lwnen y coludd, o’i gymharu ag yn y celloedd epithelaidd, yn achosi i ïonau Na dryledu i’r celloedd epithelaidd drwy gyfrwng protein cydgludiant. Wrth iddynt wneud hynny, maent yn cyplu â molecylau glwcos ac yn eu cludo hwy â hwy
3) mae molecylau glwcos yn mynd i gapilarïau’r gwaed drwy gyfrwng trylediad cynorthwyedig, ac mae’r ïonau Na yn mynd i mewn iddynt drwy gyfrwng cludiant actif

Question 9

Yn ôl yr hafaliad canran plasmolysis, pryd mae plasmolysis cychwynnol wedi’i gyrraedd?

Answer 9

Os mae’n hafal i 50%, mae wedi’i gyrraedd, a rhaid i grynodiad allanol y swcros fod yn hafal i grynodiad hydoddion mewnol meinwe’r winwnsyn oherwydd does dim symudiad net dŵr

Question 10

Pam nad oes potensial gwasgedd â chelloedd anifeiliaid?

Answer 10

Nid oes ganddynt gellfur

Question 11

Disgrifiwch endocytosis

Answer 11

Pan mae’r defnydd yn cael ei amlyncu wrth i’r bilen blasmaidd blygu tuag i mewn a dod ag ef i mewn i’r gell mewn fesigl

Question 12

Mae gan drylediad a thrylediad cynorthwyedig yr un ffactorau sy’n effeithio ar ei gyfradd, ond mae gan drylediad cynorthwyedig un ffactor ychwanegol. Disgrifiwch y ffactor yma

Answer 12

Yn y pen draw, bydd y gyfradd yn dibynnu ar nifer y proteinau cludo sydd ar gael

Question 13

Disgrifiwch beth fydd yn digwydd wrth ychwanegu cell coch i hydoddiant;

1) Hypotonig
2) Hypertonig

Answer 13

1) mae dŵr yn llifo mewn drwy gyfrwng osmosis ac mae’n byrstio; haemolysis yw hyn
2) mae dŵr yn llifo allan o’r gell drwy gyfrwng osmosis ac rydym yn dweud ei fod yn hiciog (crenated)

Question 14

Ar sail egni, pa briodwedd sydd gan gludiannau goddefol?

Answer 14

Nid oes angen egni o ATP ar gyfer hwy

Question 15

Diffiniwch broteinau cynhenid

Answer 15

Yn bodoli y tu mewn i’r bilen ac yn ymestyn ar draws y ddwy haen, gan weithredu fel sianeli a phroteinau cludo i gludo molecylau

Question 16

Disgrifiwch weithred glycoproteinau ar bilenni ffosffolipidau

Answer 16

Gweithredu fel antigenau

Question 17

Disgrifiwch gludiant actif

Answer 17

Proses actif sy’n cludo molecylau yn erbyn y graddiant crynodiad o grynodiad isel i grynodiad uchel

Question 18

Disgrifiwch weithred glycolipidau ar bilenni ffosffolipidau

Answer 18

Gweithredu fel safleoedd derbyn i folecylau fel hormonau

Question 19

Rhowch amcangyfrif y potensial dŵr gyda’r hydoddianau canlynnol;

1) dŵr pur
2) cell nodweddiadol
3) hydoddiant glwcos cryf

Answer 19

1) 0kPa
2) -200kPa
3) -1000kPa

Question 20

Pa phlanhigyn allwn ddefnyddio i fesur athreiddedd pilenni a pham?

Answer 20

Betys achos mae gwagolynnau eu celloedd yn cynnwys pigment coch o’r enw betacyanin. Mae cyfradd trylediad betacyanin allan o’r gwagolyn drwy ei bilen yn dibynnu ar nifer o ffactorau gan gynnwys tymheredd a phresenoldeb hydoddion organig

Question 21

Disgrifiwch sut gall glwcos effeithio’r potensial dŵr hydoddiant

Answer 21

Os mae glwcos wedi’i hydoddi, bydd cyfran y molecylau dŵr yn llai, felly mae’n anoddach iddynt symud o gwmpas yn rhydd; mae’n gostwng y potensial dŵr drwy ei wneud yn fwy negatif

Question 22

Diffiniwch hydoddiant;

1) Hypertonig
2) Hypotonig
3) Isotonig

Answer 22

1) mae’r potensial dwr yn is na’r hydoddiant yn y gell achos presenoldeb hydoddion
2) mae’r potensial dwr yn uwch na’r hydoddiant yn y gell achos absenoledeb hydoddion
3) mae’r potensial dwr yn hafal i’r hydoddiant yn y gell

Question 23

Pwy a oedd wedi cynnig y model mosaig hylifol a pha flwyddyn oedd hwn?

Answer 23

Singer a Nicolson yn 1972

Question 24

Disgrifiwch broteinau cludo

Answer 24

Maent yn caniatáu trylediad molecylau polar mwy ar draws y bilen, fel siwgrau ac asidau amino

Question 25

Diffiniwch drylediad

Answer 25

Enghraifft o gludiant goddefol lle mae molecylau’n symud o ardal â chrynodiad uchel i ardal â chrynodiad isel nes eu bod nhw wedi eu dosbarthu’n hafal

Question 26

Disgrifiwch y pwysigrwydd chwydd-dyndra i blanhigion

Answer 26

Mar chwydd-dyndra’n bwysig i blanhigion, yn enwedig eginblanhigion ifanc, achos mae’n darparu cynhaliad, yn cynnal eu siâp ac yn eu dal nhw’n unionsyth

Question 27

Ym mha gyfrwng mae dŵr yn symud?

Answer 27

Trwy’r gyfrwng osmosis

Question 28

Diffiniwch botensial gwasgedd

Answer 28

Mae hwn yn cynrychioli’r gwasgedd mae cynnwys y gell yn ei roi ar y cellfur. Mae’n gallu bod yn 0kPa neu’n uwch

Question 29

Enwch ac eglurwch y ffactorau sy’n effeithio ar gyfradd trylediad

Answer 29

1) Y graddiant crynodiad - y mwyaf yw’r gwahaniaeth rhwng crynodiad molecylau mewn dau le, mwyaf bydd molecylau’n tryledu mewn cyfnod penodol
2) Pellter tryledu - mae’n cymryd llai o amser i’r molecylau dryledu dros bellter byrrach
3) Arwynebedd arwyneb y bilen - mwyaf yw, y mwy o folecylau sy’n gallu tryledu dros gyfnod penodol
4) Trwch yr arwyneb cyfnewid - mae’n cymryd llai o amser i’r molecylau dryledu dros bellter byrrach
5) Tymheredd - mwyaf yw, mwy o egni cinetig â’r molecylau, mwy o dryledu

Question 30

Disgrifiwch broteinau sianel

Answer 30

Maent yn cynnwys mandyllau â leinin hydroffilig sy’n caniatáu i ïonau â gwefr a molecylau polar mynd drwodd. Maent yn benodol ac yn gallu agor neu gau i reoli symudiad molecylau penodol

Question 31

Beth all ddweud am y potensial dŵr y gell ac y potensial hydoddyn yr hydoddiant allanol os mae’r potensial gwasgedd = 0?

Answer 31

Maent yn hafal i’w gilydd

Question 32

Disgrifiwch y model mosaig hylifol

Answer 32

Hylifol oherwydd mae ffosffolipidau’n rhydd i symud, a mosaig oherwydd bod y molecylau protein wedi’u trefnu ar hap

Question 33

Disgrifiwch ecsocytosis

Answer 33

Yn cyfeirio at sylweddau’n gadael y gell ar ôl cael eu cludo drwy’r cytoplasm mewn fesiglau. Mae ensymau treulio’n aml yn cael eu secretu fel hyn

Question 34

Potensial dŵr cell A, B a C yn -200kPa, -400kPa a -300kPa yn ol eu trefn.

1) I ba gyfeiriad bydd dŵr yn symud trwy gyfrwng osmosis?
2) Pa symudiad fydd yn digwydd gyflymaf a phaham?

Answer 34

1) A i C, A i B, C i B

2) A i B fydd y cyflymaf oherwydd y gwahaniaeth mewn graddiant uchaf

Question 35

Enwch dair broses ddynol ac un blanhigiol sy’n dibynnu ar gludiant actif

Answer 35

Synthesis proteinau, cyfangiad cyhyrau, trawsyriant ysgogiadau nerfol a mewnlifiad halwynau mwynol i wreiddiau planhigion

Question 36

Diffinwch botensial dwr

Answer 36

Mae hwn yn cynrychioli tuedd dŵr i symud i mewn neu allan o system, a dyma’r gwasgedd mae molecylau dŵr yn ei greu

Question 37

Nodwch y fformiwla i gyfrifo’r potensial dŵr

Answer 37

Potensial dŵr = potensial hydoddyn + potensial gwasgedd

Question 38

Ar sail egni, disgrifiwch drylediad cynorthwyedig

Answer 38

Proses oddefol sy’n dibynnu ar egni cinetig y molecylau a phroteinau cludo yn y bilen sy’n cynorthwyo symudiad molecylau polar ar draws y bilen

Question 39

Diffiniwch blasmolysis cychwynnol

Answer 39

Yr adeg pan mae’r gellbilen yn dechrau tynnu oddi wrth y cellfur

Question 40

Disgrifiwch effaith cyanid ar y broses resbiradol a sut mae hyn yn effeithio cludiant actif

Answer 40

Mae’n atalydd resbiradol a fydd yn atal reabiradaeth aerobig a chynhyrchiad ATP. Ni fydd cludiant actif yn gallu digwydd heb ATP

Question 41

Pa nodwedd priodol sydd gan y cellfur yng nghell planhigyn sydd wedi’i phlasmolysu?

Answer 41

Dydy’r cellfur ddim yn rhoi gwasgedd ar y cytoplasm ac felly mae’r potensial gwasgedd yn 0

Question 42

Diffiniwch hydoddyn

Answer 42

Unrhyw sylwedd sydd wedi’i hydoddi mewn hydoddydd

Question 43

Enwch a disgrifiwch y dau fath o endocytosis

Answer 43

1) Ffagocytosis - proses lle mae’r gell yn cael defnyddiau solid sy’n rhy fawr i fynd i mewn drwy ddulliau eraill e.e. Mae ffagocytau (Celloedd gwyn) yn dinistrio bacteria ac yn cael gwared ar weddillion celloedd drwy gyfrwng ffagocytosis, a dyma sut mae amoeba yn bwyta
2) Pinocytosis - Proses lle mae’r gell yn cael defnyddiau hylifol. Mae’n debyg i ffagocytosis ond mae’n cynhyrchu fesiglau llai

Question 44

Disgrifiwch gydgludiant

Answer 44

Cludo dau foleciwl gwahanol â’i gilydd e.e. Glwcos ac ïonau sodiwm, a dyma’r mecanwaith sy’n cael ei ddefnyddio i amsugno glwcos yn ilewm mamolion

Question 45

Rhowch enghreifftiau o folecylau amholar a disgrifiwch sut mae hwy’n cludo ar draws pilenni

Answer 45

Fitamin A ac ocsigen, maent yn gallu hydoddi yn y cynffonau asid brasterog a thryledu ar draws y bilen, gan eu bod yn amholar

Question 46

Pam na all folecylau polar fel glwcos yn gallu mynd trwy’r gellbilenni ffosffolipidau?

Answer 46

Maent yn gymharol anhydawdd mewn lipidau

Question 47

Nodwch y fformiwla i gyfrifo trylediad

Answer 47

Arwynebedd arwyneb x gwahaniaeth crynodiad/hyd y llwybr tryledu

Question 48

Nodwch yr hafaliad i gyfrifo’r canran o gelloedd sydd wedi plasmolysu

Answer 48

Canran plasmolysis = Nifer y celloedd wedi’u plasmolysu X 100/cyfanswm nifer y celloedd sydd i’w gweld

Question 49

Disgrifiwch swmpgludo

Answer 49

Lle mae’r gell yn cludo swmp o ddefnyddiau i mewn neu allan o’r gell

Question 50

Rhowch enghraifft o foleciwl amholar sy’n cludo ar draws pilenni a disgrifiwch sut y mae’n cludo trwyddynt

Answer 50

Glwcos, mewn protein cludo oherwydd ni all folecylau polar hydoddi yn y cynffonau asid brasterog