1.2 Adeiledd A Threfniadaeth Celloedd Flashcards
Beth mae’r niwclioplasm yn cynnwys sy’n cyddwyso i ffurfio cromosomau yn ystod cellraniad?
Cromatin
Disgrifiwch edrychiad y reticwlwm endoplasmig llyfn a rhowch eglurhad o’i weithgaredd
Nid oes ganddo ribosomau ac mae’n ymwneud â syntheseiddio a chludo lipidau
Disgrifiwch edrychiad y reticwlwm endoplasmig garw a rhowch eglurhad o’i weithgaredd
Mae ganddo ribosomau sy’n ynghlwm wrth ei arwyneb allanol a chyn gynted ag y mae proteinau wedi’u syntheseiddio yn y ribosomau, maen nhw’n cael eu cludo drwy’r cisternâu
Faint o mm sydd mewn metr?
1,000
1) Ble mae ribosomau yn bodoli?
2) Beth maent wedi eu gwneud ohonynt?
1) Yn y cytoplasm
2) rRNA (RNA ribosomaidd) a phrotein
Gwir neu gau; mae ribosom wedi’i amgylchynu â philen ddwbl
Gau
Eglurwch y ddamcaniaeth endosymbiotig
Mae mitocondria a chloroplastau yn cynnwys eu DNA eu hunain a ribosomau 70s, fel y math mewn procaryotau gan gynnwys bacteria. Awgrymir bod yr organynnau hyn wedi deillio o berthynas symbiotig rhwng celloedd cynnar oedd wedi amlyncu bacteria ffotosynthetig a resbiradol dros 1.5 biliwn o flynyddoedd yn ôl
Enwch yr hwn sy’n llawn hylif mewn mitocondria a disgrifiwch ei gynnwys
Matrics; yn cynnwys lipidau, proteinau, ribosomau 70s a chylch bach o DNA
Enwch rannau’r ribosom
Is-uned fawr ac is-uned fach
Disgrifiwch feinwe gyswllt
Cynnal, cysylltu neu wahannu’r gwahanol fathau o feinweoedd ac organau yn y corff. Mae celloedd wedi’u cynnwys mewn hylif allgellog neu fatrics, ac efallai y byddant wedi’u hamgylchynu â ffibrau elastig neu golagenig fel tendonau a gwaed
Pam all microsgop electron gweld llawer mwy o ffurfiadau na microsgop golau?
Defnyddiwyd electronau sydd â thonfedd lawer byrrach gan roi chwyddhad â mwy o bŵer cydrannu
Diffiniwch systemau organau
Celloedd - Meinweoedd - Organau - Systemau organau
Grwpiau o organau sy’n cydweithio i wneud gwaith penodol megis y system dreulio (Stwmog, ilewm, colon) a’r system gylchrediad (Calon, rhydwelïau, capilarïau, gwythiennau)
Pa fath o ribosomau sy’n bodoli mewn celloedd;
1) Ewcaryotig?
2) Procaryotig?
1) Ribosomau 80s
2) Ribosomau 70s
Beth gall firysau ddim gwneud heb ddefnyddio cytoplasm organeb letyol?
Atgenhedlu na syntheseiddio proteinau
1) Beth sydd ddim gyda firysau sydd gyda chelloedd procaryotig ac ewcaryotig?
2) Beth sydd gyda firysau sydd ddim gyda chelloedd procaryotig ac ewcaryotig?
1) cytoplasm, organynnau, cromosomau
2) craidd o asid niwclëig sy’n gallu bod yn DNA neu’n RNA wedi’i amgylchynu â chot o brotein, sef y capsid
Disgrifiwch yr holl swyddogaethau organigyn Golgi
Mae’n addasu proteinau ac yn eu pecynnu hwy mewn fesiglau i’w hallforio hwy. Hefyd, mae’n ymwneud â chludo a storio lipidau, a chynhyrchu glycoproteinau a lysosomau
Diffiniwch feinwe
Grwp o gelloedd sy’n cydweithio ac sydd â’r un adeiledd a swyddogaeth
Diffiniwch organ
Grwp o feinweoedd mewn uned adeileddol sy’n cydweithio i gyflawni swyddogaeth benodol
Diffiniwch bŵer cydrannu
Y pellter lleiaf sy’n gorfod bod rhwng dau bwynt er mwyn iddynt gael ei gweld fel dau bwynt ar wahan, yn hytrach nag un ddelwedd
Disgrifiwch y cynnwys ac y gweithred fesiglau oddi ar y reticwlwm endoplasmig a wedyn yn yr organigyn Golgi
Yn cynnwys polypeptidau sy’n blaguro oddi ar y reticwlwm endoplasmig garw, ac yn asio â’r organigyn Golgi
Pa organyn yng nghytoplasm cell ewcaryotig sy’n cynnwys DNA sy’n codio ar gyfer synthesis proteinau?
Cnewyllyn
Disgrifiwch epitheliwm colofnog
Enghraifft o feinwe epithelaidd. Mae’r celloedd yn fwy petryal a gallai fod cilia arnynt e.e. Yn leinio’r tracea
Beth mae’r is-uned fach mewn ribosom yn cynnwys?
Safle glynu mRNA
Dosbarthwch y grwp o gelloedd canlynol i naill ai gelloedd ewcaryotig neu gelloedd procaryotig;
- planhigion, ffyngau, algâu gwyrddlas, anifeiliaid, bacteria, protoctistiaid
Celloedd ewcaryotig:
- Planhigion, anifeiliaid, ffyngau, protoctistiaid
Celloedd procaryotig:
- bacteria, algâu gwyrddlas
Disgrifiwch wagolyn mewn celloedd planhigion
Mae’n fawr canolog, wedi’i amglychynu â’r tonoplast
Disgrifiwch ffurfiad y pilenni dwbl mewn reticwlwm endoplasmig
Maent yn ffurfio codenni fflat llawn hylif sydd wedi’u trawsgysylltu a elwir yn cisternâu
Enwch yr hwn sy’n llawn hylif mewn cloroplastau a disgrifiwch ei gynnwys
Stroma; yn cynnwysa gronynnau startsh, ribosomau 70s a chylch o DNA
Disgrifiwch y gwahaniaeth rhwng bilen fewnol cloroplast a philen fewnol mitocondriwm
Mae’r bilen fewnol mewn mitocondriwm wedi’i phlygu i greu cristâu lle nis oes plygiadau â philen fewnol mewn cloroplast
Gwir neu gau; mae cloroplastau wedi’u hamgylchynu gan bilen ddwbl
Gwir
Disgrifiwch epitheliwm cennog
Enghraifft o feinwe epithelaidd. Wedi’i wneud o gelloedd fflat. Mae’r rhain yn yr alfeoli ac yn leinio rhydwelïau
Pa fath o ficrosgop sy’n gallu gweld llawer mwy o ffurfiadau fel organynnau mewn celloedd ewcaryotig?
Microsgop electron
Ym mha fath o gelloedd;
1) mae centriolau yn bodoli ynddynt?
2) dydy centriolau ddim yn bodoli ynddynt?
1) celloedd anifeiliaid a phrotoctistiaid
2) planhigion uwch
1) Beth elwir y cylchoedd bach o DNA mewn celloedd procaryotig?
2) Beth yw eu cynnwys?
1) Plasmidau
2) Genynnau sy’n rhoi’r gallu i wrthsefyll gwrthfiotigau
Beth elwir y celloedd symlaf a hynaf ar y Ddaear, sy’n dyddio’n ôl dros 3.5 biliwn o flynyddoedd?
Celloedd procaryotig
Disgrifiwch y gwahaniaethau rhwng celloedd ewcaryotig a chelloedd procaryotig
CE = Celloedd ewcaryotig CP = Celloedd procaryotig
1) DNA wedi’i leoli ar gromosomau yn y cnewyllyn yng CE, DNA yn rhydd yn y cytoplasm yng CP
2) Cnewyllyn pilennog amlwg yng CE, dim pilen gnewyllol yng CP
3) Cellfur o gellwlos mewn planhigion a chitin mewn ffyngau yng CE, cellfur o peptidoglycan (mwrein) ynf CP
4) Ribosomau 80s yn rhydd ac ynghlwm wrth bilenni yng CE, ribosomau 70s yn rhydd yn y cytoplasm yng CP
5) Organynnau pilennog yng CE, dim organynnau pilennog yng CP
Beth yw prif swyddogaeth y reticwlwm endoplasmig?
Yn ymwneud a chludo defnyddiau drwy’r gell
Disgrifiwch swyddogaeth lysosom
I dreulio organynnau sydd wedi treulio o fewn y gell, a defnyddiau estron sydd wedi’u hamlyncu drwy gyfrwng ffagosytosis e.e. Bacteria sydd wedi’u hamlyncu gan un o gelloedd gwyn y gwaed
Ble mae ffotosynthesis yn digwydd mewn planhigion ffotosynthetig?
Cloroplastau
Pan gyfeirir at ribosomau 80s a 70s, beth yn union yw s?
Unedau Svedburgh
Beth mae’r cnewyllan yn gyfrifol amdano?
Cynhyrchu rRNA a ribosomau
Diffiniwch organyn
Ffurfiad arbenigol sy’n bodoli mewn celloedd ewcaryotig ac sy’n cyflawni swyddogaeth benodol ar gyfer y gell
Disgrifiwch feinwe cyhyr cardiaidd
Mae’n rhesog, ond does dim ffibrau hir ynddynt. Maen nhw’n cyfangu’n rhythmig ac yn eithaf pwerus, ond dydyn nhw ddim yn blino’n hawdd
Disgrifiwch edrychiad a swyddogaeth centriolau
Maen nhw wedi’u gwneud o ddau gylch o ficrodiwbynnau ar ongl sgwâr i’w gilydd, ac yn trefnu’r microdiwbynnau sy’n gwneud y werthyd yn ystod cellraniad
Er mwyn mesur maint y gwrthrych oddi ar electron micrograffau, bydd angen defnyddio um. Beth oes angen gwneud i drawsnewid o mm i um?
Lluosi gan 1000
Beth mae cellfur wedi’i wneud ohono mewn;
1) planhigion?
2) bacteria?
3) ffyngau?
1) Cellwlos
2) Peptidoglycan
3) Citin
Faint o nm sydd mewn metr?
1,000,000,000
Disgrifiwch feinwe cyhyr ysgerbydol
Yn cynnwys bandiau o gelloedd hir neu ffibrau sy’n cyfangu’n bwerus; mae anifeiliaid yn defnyddio’r rhain i symud
Beth sy’n cysylltu grana â’i gilydd mewn cloroplast?
Thylacoid/Lamela rhyng-granaidd
Ble ffeindiwyd y pigmentau ffotosynthetig mewn cloroplast?
Mewn pentyrrau o thylacoidau o’r enw granwm
Disgrifiwch ac eglurwch ffurfiadau’r bilen fewnol mewn mitocondria
Mae wedi’i phlygu’n ffurfiadau o’r enw cristâu sy’n darparu arwynebedd arwyneb mawr i ensymau lynu wrtho fel ATP synthetas
Beth yw’r bedwar fath o feinwe mewn mamolion?
Nerfol, cyswllt, cyhyr, epithelaidd
Fel rheol, beth yw maint mitocondria?
1-10um
Disgrifiwch lysosomau a sut ffurfir hwy
Maent yn gwagolynnau bach â philen sengl sy’n cael eu pinsio oddi ar yr organigyn Golgi ac yn cynnwys yr ensym treulio lysosym
Diffiniwch gell ewcaryotig
Mae gan rhain DNA mewn cromosomau mewn cnewyllyn, ac organynnau pilennog fel celloedd planhigion ac anifeiliaid
Beth mae’r is-uned fawr mewn ribosom yn cynnwys?
Dau safle glynu tRNA
Disgrifiwch feinweoedd ciwboid syml
Enghraifft o feinwe epithelaidd lle mae’r celloedd yn siap ciwb a dim ond un gell yw trwch y feinwe. Mae’n gyffredin fel leinin tiwbynnau’r arennau a dwythellau chwarennau
Faint o um sydd mewn metr?
1,000,000
Disgrifiwch feinwe cyhyr llyfn
Yn cynnwys celloedd unigol siâp gwerthyd sy’n cyfangu’n rhythmig, ond dydy’r rhain ddim yn bwerus felly maen nhw’n bodoli ym muriau pibellau gwaed a’r llwybrau treulio a resbiradu
Disgrifiwch swyddogaeth y gwagolyn mewn celloedd planhigion
Cynnal meinweoedd planhigiol meddal, ond mae hefyd yn storio cemegion fel glwcos ac asidau amino yn y cellnodd
Enwch yr organyn â system o bilenni dwbl sydd wedi’u cysylltu â’r amlen gnewyllol
Reticwlwm endoplasmig
Enwch yr organyn sy’n debyg i reticwlwm endoplasmig ond yn fwy cryno, ac sy’n bentwr o cisternâu crwm
Organigyn Golgi
Disgrifiwch feinwe epithelaidd
Yn gorchuddio a leinio’r corff e.e. Leinio’r coluddion a’r tracea a gorchuddio ein corff fel rhan o’r croen. Mae celloedd epithelaidd i gyd yn eistedd ar bilen waelodol, ond mae siap a chymhlethdod y celloedd yn amrywio
Beth mae pilenni sydd wedi amgylchynu organynnau yn darparu?
Arwynebedd arwyneb mawr i gludo molecylau ac i ensymau lynu wrthynt
Disgrifiwch ddosbarthiad mitocondria
Mae’n bresennol ym mhob cell ewcaryotig ond yn mwy cyffredin mewn celloedd metabolaidd weithgar fel cyhyrau ac yn yr afu
Disgrifiwch ffurfiad y bilen mewn rhai gelloedd procaryotig a’i arwyddocad
Mae gan rai gelloedd procaryotig blygion tuag i mewn yn y bilen sef mesosomau. Mae resbiradaeth yn digwydd yma
Gwir neu gau; mae cnewyllyn wedi’i amgylchynu gan bilen ddwbl
Gwir
Sut mae firysau yn gwneud niwed i gelloedd?
Maent yn fyrstio allan ohonynt ac ail-heintio celloedd iach
Gwir neu gau; mae mitocondria wedi’u hamgylchynu gan bilen ddwbl
Gwir
Beth yw’r fformiwla ar gyfer fesur chwyddhad oddi ar electron micrograffau?
Chwyddhad = Maint y ddelwedd/maint y gwrthrych
Disgrifiwch y gwahaniaethau rhwng celloedd planhigion a chelloedd anifeiliaid
CP = Cell planhigyn CA = Cell anifail
1) CP â chellfur o gwmpas pilen, CA heb gellfur, dim ond pilen
2) CP âg un gwagolyn canolog parhaol mawr, CA â gwagolynnau bach dros dro
3) CP heb gentriolau, CA gyda chentriolau
4) CP gyda phlasmodesmata, CA heb blasmodesmata
5) CP yn defnyddio gronynnau startsh i storio egni, CA yn defnyddio gronigion glycogen i storio egni
Beth yw swyddogaeth ribosom?
Cydosod proteinau yn ystod trosiad
Disgrifiwch swyddogaethau’r cellfur
1) Rhoi cryfder i’r gell drwy wrthsefyll chwyddo’r gwagolyn achos osmosis sy’n creu chwydd-dyndra a chynhaliad i blanhigion sydd ddim yn brennaids
2) Cludo dwr, molecylau ac ionau wedi’u hydoddi drwy fylchau yn y ffibrau cellwlos. Y llwybr apoplast yw hwn
3) Cyfathrebu rhwng celloedd drwy fandyllau yn y cellfur sy’n caniatáu i edafedd cytoplasm o’r enw plasmodesmata fynd drwodd. Mae hyn yn caniatáu i ddŵr fynd drwodd ar hyd y llwybr symplast
Ble mae resbiradaeth aerobig yn digwydd gan gynhyrchu ATP yng nghelloedd ewcaryotig?
Mitocondria
Beth yw’r corff sfferig bach sy’n bodoli o fewn y cnewyllyn?
Cnewyllan
Gwir neu gau; mae lysosomau wedi’u hamgylchynu â philen ddwbl
Gau
