Zapadna zona mlađih venačnih planina i kotlina

Question 1

Granice zapadne zone venačnih planina i kotlina

Answer 1

Zauzima zapadni i JZ deo teritorije SCG. Proteže se između središnje zone gromadnih pl i kotlina i prema BiH na zapadu. Prema J dopire do CG primorja te granici prema Albaniji i Makedoniji. Severna i SI granica ove zone nije precizno određena. Ona je deo južnog alpskog orogenog stabla. Po K. Petkoviću ta granica se proteže od Skopske CG, preko Kukavice, Vidojevice, Jastrepca, Juhora, Crnog vrha do Azanjskog visa. U dinaroide je uvrstio Šumadijske pl i Kopaoničku grupu pl.

Question 2

Podela Dinarskih pl u širem smislu i morfološko-tektonska podela(prvih 4)?

Answer 2

U širem smislu K. Petković ih je podelio na spoljne, centralne i unutrašnje. 1. Autohton je prva tektonska jedinica Dinarida. Javlja se na užem prostoru CG primorja. 2. Navlaka Budve ili spoljna zona ofiolitskih stena. 3. Navlaka visokog krasa naleže preko prethodne a na severu CG dopire do Pljevaljske kotline. 4. Zona paleozojskih škriljaca i mezozojskih krečnjaka. Zahvata delove CG i Srbije (Plav, Metohijska kotlina).

Question 3

Morfo-tektonska podela Dinarskih pl. (5-8)?

Answer 3

5.Centralna zona ofiolitskih stena: gabro, serpentini, dijabazi i melafiri. U dolini Ibra. 6. Unutrašnja paleozojska zona srednjeg toka Drine do gornjeg toka Ibra. 7. Unutrašnja zona ofiolitskih stena obuhvata delove SZ Srbije. 8.Unutrašnja zona Dinarida obuhvata horst planine među kojima je i Fruška Gora.

Question 4

Koje su tektonske jedinice u građi Dinarskog antiklinorijuma po A. Grubiću?

Answer 4

1. Jezgro dinarskog antiklinorijuma javlja se čitavim nizom krupnih antiklinarnih struktura. Njihova jezgra od paleozojskih stena se jasno ističu.Osa antiklinarijuma se ističe nizom prodora paleozojskih stena. Dolazi nam iz JI Bosne i pruža se preko Lima u pravcu planine Šare.
2. JZ krilo megaantiklinarijuma je takođe složeno. To su tereni koji se po Kosti Petkoviću označavaju kao: a) autohton b) Budva zona c) navlaka visokog krasa. Izgrađeni su pretežno od mezozojsko-karbonatnih stena. U ovom krilu se ističu brojne krupne nabrane strukture kao što su CG brda.
3. Severoistočno krilo megaantiklinarijuma čine tereni SI od pomenutog jezgra. Ovo krilo je veoma složenog geološkog sastava. Izgrađeno je od paleozojskih, mezozojskih i kenozojskih stena isprobijanih magmatitima. Ističu se složene antiklinale Jelove gore i Zlatibora.

Question 5

Granice i prostiranje planina zapadne zone?

Answer 5

Čine je više zasebnih manjih ili većih planinskih celina. Protežu se od reke Drine na Z. do Rodopske mase na I do linije Pasjača, Jastrebac, Juhor, Crni Vrh. Kopaonik i šumadijske pl. su takođe uključene. Na S u Dinarske pl je uključena Fruška gora. Na JZ Zapadna zona mlađih venačnih pl se oslanja na primorski pojas od Prevlake do ušća Bojane, a na J dopire do Šarskih pl.

Question 6

Geološki sastav planina zapadne zone?

Answer 6

Geološki sastav planina zapadne zone je veoma složen. . Unjihovoj građi učestvuju stari paleozojski škriljci (karbon-perm) peščari i konglomerati, mlađe naslage mezozojskih krečnjaka, ofiolitskih stena (gabro, peridotiti, serpentini, dijabazi, porfiriti, melafiri) i dr.

Question 7

Nastanak planina zapadne zone kroz geološke epohe?

Answer 7

U osnovi to su nabrane mlađe venačne planine. Ove planine se odlikuju pojavom sistema navlaka, bora i kraljušti. Po A. Grubiću ove planine imaju izgled megaantiklinarijuma. Centralni delovi, jezgro megaantiklinarijuma čine normalne bore. Krila megaantiklinarijuma se odlikuju složenim borama koje poležu na suprotne strane, tj prema severoistoku i jugozapadu.
Smatra se da su početni kordiljeri u dinarskoj geosinklinali Tetisa stvarani još u vreme hercinske orogeneze (karbon-perm). Međutim mezozik tj. kraj trijasa se smatra početkom stvaranja Dinarskih planina. Taj proces je nastavljen i u mlađe geološko doba. To je period alpske orogeneze. Od posebnog značaja su bila oligomiocena ubiranja.

Question 8

Granice rudnih i flišnih planina z Srbije?

Answer 8

Između Save, odnosno Mačve i Pocerine na severu, Đetinje na jugu, Drsine na Zapadu, Kolubare, Ljiga i Dičine na istoku, protežu se rudne i flišne planine Zapadne Srbije. One predstavljaju delove: Zone paleozojskih škriljaca, centralne i unutrašnje zone dinarida.

Question 9

Geološki sastav rudnih i flišnih planina?

Answer 9

Najviše su rasprostranjeni nepropustljivi paleozojski škriljci i eruptivne stene. Za njih su povezane lpojave različitih ruda i minerala. Mezozojski krečnjaci se javljaju samo u manjim partijama. Dna kotlina i niske planine su prekrivene glinama i laporcima neogene starosti.

Question 10

Nabroj rudne planine Zapadne Srbije i reke koje ih presecaju?

Answer 10

Rudne pl. Zapadne Srbije se protežu od SZ prema JI. To su Gučevo, Boranja, Jagodnja, Sokolske pl, Povlen, Maljen i Suvobor sa Rajcem.Ispresecasne su dolinama pritokama Drine, Kolubare i Zapadne Morave. Postepeno se spuštaju preko valjevske Podgorine i Rađevine u prostrane doline Jadra i Kolubare.

Question 11

Flišne planeine i Šumadijske planine granice?

Answer 11

Flišne planine Vlašić i Cer se nastavljaju na Severu na rudne i postepeno prelaze u plodne ravnice Mačve i Pocerine.
Šumadijske planine. Šumadija zauzima centralni deo uže Srbije, prostor između Save i Dunava na severu, Zapadne Morave na jugu, Velike Morave na istoku , Kolubare, Ljiga i Dičine na zapadu.
Novija geomorfološka proučavanja da su šumadijske površi fluvio-denudacione. Sa površi se dižu Gledićke planine (922m), Kotlenik, Rudnik (1132m), Venčac, Bukulja, Kosmaj i Avala(506m).

Question 12

Geološki sastav Šumadijskih planina?

Answer 12

Jezgra šumadijskih planina su izgrađena od starih paleozojskih stena.
Novija geološka istraživanja pokazuju da u sastavu šumadijskih planina učestvuju paleozojski škriljci, ofioliti, argilošisti sa interkalacijama kvarcita. Na ovakvu osnovu se nadovezuju mezozojske stene: verfenski škriljci, trijaski, jurski i kretacajski krečnjaci i tercijarni sedimenti. Osim toga na više mesta se javljaju vulkanske stene (Rudnik, vrh Ostrovica).

Question 13

Rudnik i Avala?

Answer 13

Najviša planina Šumadije je Rudnik (1132m). Izgrađen je od škriljaca, krečnjaka, laporaca, peščara i konglomeratakoje su probile eruptivne stene. Vrh Ostrovica 758m predstavlja vulkansku kupu od riolita. Rudnik se prostire od Ljiga, Gornjeg Milanovca i Kragujevca. Tu je hidrografski čvor Šumadije. Avala je izgrađena od serpentina, kretacajskih krečnjaka i flišnih stena. Za vreme izdizanja i nabiranja ovih stena u mlađem tercijaru injektovane su magmatske stene u obliku lakolita. Od njega se granaju žice andezita i dacita.

Question 14

Koje su Kopaoničke planine i njihove granice?

Answer 14

To su Kopaonik, Željin, Goč i Stolovi. Nalaze se između Ibra, Zapadne Morave, Kosovske kotline i gornjih tokova Raške, Toplice i Laba.

Question 15

Kopaonik, geološka građa, rasprostiranje?

Answer 15

Kopaonik 2017m, je jedna od najvećih planina u Srbiji. Na osnovu novih geotektonskih proučavanja Kopaonik se uvršćuje u Dinaride. Kopaonik pripada Unutrašnjoj Dinarskoj zoni. Granica između Dinarida i Rodopske mase ide između Jastrepca i Kopaonika. Jezgro Kopaoničkog masiva čini intruzivna masa tonalitskog granita, koji je od serpentinske mase odvojen zonom škriljaca. U sastav Kopaonika ulaze mezozojski krečnjaci i peščari, a zatim andezit i dacit, eruptivne stene sa pokavama olova, cinka, gvožđa i drugih ruda. Kopaonik se pruža meridijanski oko 75km. Širok je u prečniku oko 40 km. Središnji deo ove planine predstavlja prostranu zatalasanu površ oko 1700m visoku. Prema SZ Kopaonik se nastavlja na Željin, Goč (1123m) i Stolove.

Question 16

Prostiranje Starovlaških planina? Geološki sastav?

Answer 16

Starovlaške planine se protežu od Drine na zapadu do Ibra i Kosovske kotline na istoku i od Đetinje i Zapadne Morave na severu do visokih Crnogorskih brda i površi na jugu. Najveće prostranstvo zauzimaju nepropustljive paleozojske stene. Ali mezozojskih krečnjaka ima više nego u rudnim planinama. Kraški oblici su češći ali bez kraških polja i ponornica koje karakterišu prave kraške terene.

Question 17

Struktura i rasprostiranje Starog Vlaha?

Answer 17

U reljefu Starog Vlaha se ističu prostrane visoravni i blago nagnute površi od kojih se dižu 1300-1800m visoki i strmi planinski vrhovi. Istočno od Drine u Zapadnoj Srbiji, prema JI šire se prostrane visoravni raščlanjene dolinama Đetinje, Moravice, Lima i Uvca. Sa ovih visoravni se dižu planine Tara, Zlatibor i Čemerno. U okuci Ibra je planina Rogozna. Prema zapadu je Novopazarski basen spojen sa prostranom Pešterskom visoravni i Sjeničkom kotlinom koju uokviruju šumovite planine Giljeva, Zlatar, Javor i Golija. Južno od Ćehotine i gornjeg Lima šire se više površi sa kojih se dižu planine Bjelasica i Ljubišnja. Između njih su Pljevaljska, Bjelopoljska i Beranska kotlina.

Question 18

Površi i brda granice?

Answer 18

Površi i brda su najveći i najnepristupačniji deo zapadne zone planina.Zauzimaju prostor Crne Gore oko gornjih i središnjih tokova Pive, Tare, Zete i Morače. Protežu se od granice prema Hercegovini na Zapadu do Prokletijskih planina na istoku i Od Pljevaljske,Bjelopoljske i Beranske kotline na severu do Golije, Vojnika i Prekornice na jugu. Protežu se u osnovi pravcem SZ-JI i pripadaju centralnoj zoni dinarida.Nastale su kroz više faza alpske orogeneze.

Question 19

Geološke i morfološke karakteristike površi i brda?

Answer 19

Najveće prostranstvo imaju moćne naslage krečnjaka mezozojske starosti. U građi veliko prostranstvo zauzimaju stare stene- kristalasti škriljci paleozojske starosti. U morfološkom pogledu ističu se 3 bitna segmenta reljefa. To su pre svega visoke površi 1300-1650m nv. Sa njih se dižu oštri nazubljeni planinski vrhovi i kupasta brda (600-1000m). U površima između planina, su duboke kanjonske doline Pive, Tare, Zete i Morače.

Question 20

Pivska površ?

Answer 20

Crnogorske površi i brda predstavljaju nastavak sličnih oblika reljefa na prostoru Hercegovine. Najtipičnije površi i brda su na Durmitoru i Sinjajevini.
Sa zapadne strane Durmitor prostire se 1500-1650m visoka uravnjena i karstifikovana Pivska površ. Raščlanjena je duboko usečenim, teško prohodnim, kanjonskim dolinama Pive, Sušice i Komarnice.

Question 21

Jezerska površ i površ Krnova?

Answer 21

Istočno od Durmitora , između kanjonskih dolina Pive i Tare, širi se Jezerska ili Drobnjačka površ (1300-1600m). Izgrađena je u osnovi od paleozojskih škriljaca. Preko njih poležu moćne naslage krečnjaka i dolomita mezozojske starosti. Prekrivena je morenskim bedemima između kojih su brojna glacijalno-akumulativna jezera.
JI od Jezerske pruža se površ Krnova, koja dopire do izvorišnih delova Morače, Tušnjice i Plašnice. Od Jezerske površi se razlikuje po tome što je jače karstifikovana prostranim uvalama, nazupčenim grebenima i bilima dinarskog pravca pružanja i plitkim dolinama.

Question 22

Planinska brda i nazupčeni vrhovi, Durmitor?

Answer 22

Drugi veoma izrazit element planinskog reljfa su planinska brda i nazupčeni vrhovi. Između kanjonskih dolina Pive i Tare sa Pivske i Jezerske površi (1300-1650m) uzdiže se 50km dugačak i 20 km širok masiv Durmitora (2522m). Izgrađen je od paleozojskih škriljaca preko kojih naležu do 1700m moćne naslage krečnjaka i dolomita mezozojske starosti. Sastoji se od čitavog niza grebena i vrhova (Savin kuk, Međed, Ćirova glava) između kojih su duboko usečeni brojni cirkovi. Po velikom broju kraških i glacijalnih jezera ova površ je dobila ime.

Question 23

Ostale planine i površi (pored Durmitora)?

Answer 23

JI od Durmitora sa površivisine 1300m iznad Tare, izdiže se Sinjajevina (2227m). Prema SZ ona prelazi u Drobnjačku površ. Sa S i SI strane Tare su Ljubišnja (2236m) i Bjelasica (2137m). Južno od Pive sa prostrane površi dižu se planine Golija (1495m), Vojnik (1997m) i Maganik (2139m).

Question 24

Kanjoni koji presecaju površi?

Answer 24

Posebno se ističe kanjon Tare, između Mojkovca i sastavka sa Pivom. Njegove grandiozne litice se izdižu 1300m iznad dna reke. Kanjon Pive, leve sastavnice Drine od Pivskog manastira do sastavnice sa Tarom je dug 34 km a dubok 1100m. Morača, jedna od većih reka Crne Gore (97km) u gornjem i srednjem toku usekla je u krečnjacima 34,5 km dug i 1000m dubok poznati kanjon Platije.

Question 25

Crnogorski holokras rasprostiranje?

Answer 25

Crnogorski holokras ili potpuni kras čini prelaznu zonu između površi i brda i niskog Jadranskog primorja. Proteže se od reke Trebišnjice prema Hercegovini na zapadu do Skadarskog basena na istoku. Od severa prema jugu proteže se od Golije, Vojnika, Maganika i Prokletija do Orjena i Lovćena odnosno padina Bokokotorskog zaliva. To je prostrana kraška površ (1300-1400m) Katunske nahije i Banjana.

Question 26

Građa crnogorskog holokrasa?

Answer 26

Odlikuje se velikim prostranstvom mezozojskih krečnjaka i dolomita u jednom kompleksu. Drugo to su krečnjački slojevi velike moćnosti (do 1000m) i čistoće. Sadržina kalcijum-karbonata u njima dostiže i do 95%.

Question 27

Nikšićko i Cetinjsko kraško polje?

Answer 27

Nikšićko polje je najveće kraško polje u CG. Proteže se pravcem SZ-JI. Dugačko je 18 km a široko 14 km. Njegovo dno leži na visini od 640m. Površina Nikšićkog polja iznosi 48km kvadratnih. Nagnuto je u pravcu Zete i Bjelopavlićke ravnice od kojih je odvojeno krečnjačkom prečagom. U Nikšićkom polju su donedavno ponirale Gornja Zeta i Gračanica.
Cetinjsko polje spada u red manjih kraških polja. Leži istočno od Lovćena na visini 650-760m. Proteže se pravcem SZ-JI. Dugačko je 5 km a široko 1-2 km. Površina Cetinjskog polja iznosi 7 km. Nekada je dnom polja tekla ponornica Cetinja, pa je procesom skrašćavanja preobraćena u podzemni tok.