Kraski reljef

Question 1

Rajkova pecina?

Answer 1

Rajkova pecina se nalazi na izvoristu Malog Peka 2,5 km uzvodno od Majdampeka (koji nastaje od dve recice Rajkove i Paskove reke). Ona spada u protocne pecine kroz koju prolazi Rajkova reka koja polazi od Kapetanskih livada i posle povrsinskog toka dugog 3,6 km ponire ispod vertikalnog krecnjackog odseka.

Question 2

Kroz koje faze evolucije reljefa je prosla Rajkova pecina?

Answer 2

Prosla je kroz 3 faze:

• faza povrsinskog toka
• faza suvog horizonta
• faza recnog horizonta

Question 3

Struktura Rajkove pecine i duzina?

Answer 3

Kroz donji sprat pecine protice Rajkova reka. Gornji sprat pecine je suv i pod nakitom. U donjem spratu pecinska tavanica je ukrasena brojnim stalaktitima, dok su u gornjem spratu karakteristicne travertinske kade. Do sada je istrazeno 2304 m pecine.

Question 4

Zlotska ili Lazareva pecina lokacija, duzina?

Answer 4

Zlotska ili Lazareva pecina se nalazi u istocnoj podgorini Kucaja i od Zlota je udaljena 3 km. I ova pecina je recna. Sastoji se iz dva horizonta pecinskih kanala: suvih fosilnih i recnih aktivnih. Otvor ove pecine nalazi se na izlazu iz kanjonske doline Lazareve reke. Pecina ima veci br kanala duzine 12.175m i najduza je u Srbiji.

Question 5

Struktura Zlotske tj. Lazareve pećine?

Answer 5

Pećina ima četiri horizonta. Prvi je potopljen, drugi je rečni horizont, dok je u trećem horizontu turistički deo pećine, a četvrti horizont je predstavljen visokim suvim kanalom. Dvorane su zastupljene u podjednakim fragmentima. Stvaranje Lazareve pećinme je povezano sa evolucijom Lazareve reke.

Question 6

Koji sve speleoloski objekti spadaju u Zlotske pećine?

Answer 6

U Zlotske pećine spadaju speleološki objekti u zaleđu Zlota:

• Vodena pećina
• Hajdučica
• Vernjikica
• Mandina pećina
• Stojkova jama
• Dubašnička jama

Question 7

Pećina Vernjikica?

Answer 7

Pećina Vernjikica se nalazi na levoj strani kanjona Lazareve reke, 1,5 km uzvodno od Zlotske pećine. Vernjikica aje suva pećina u kojoj je izdvojeno 14 speleomorfoloških celina odnosno dvorana i suženja. Predstavlja složen sistem kanala i stepeničasto poređanih dvorana. Dužina pećinskih kanala iznosi 1015 m. Najniža dvorana je na kraju pećine i leži na 50 m ispod nivoa ulaza. Dve najviše dvorane u pećini imaju prečnik oko 60 mi visinu preko 50 m. Uređena je za turističku posetu.

Question 8

Položaj i dužina Resavske pećine?

Answer 8

Resavska pećina se nalazi istočno od Despotovca kod sela Jelovca.Nalazi se na severnom obodu Divljakovačkog kraškog polja. Ukupna dužina istraženih kanala Resavske pećine koja su u 3 nivoa iznosi 447m.

Question 9

Struktura Resavske pećine?

Answer 9

Od speleoloških celina ističu se Ulazna dvorana, Predvorje istorije, Kristalna dvorana, Koncertna dvorana i Koralni kanal. Od pećinskog nakita se ističu Baba i deda, Majka sa detetom, Porodica Tarana.

Question 10

Pećina Risovača, lokacija i fosilni ostaci pronađeni u njoj?

Answer 10

Pećina Risovača je smeštena na ulazu u Aranđelovac iz pravca Topole na strmoj desnoj padini Kubršnice u starom kamenolomu. Ova pećina je bila stanište pračoveka najverovatnije neandertalca. Pronađena je fosilna fauna iz kamenog doba: pećinski medved, mamut, nosorog bizon, pećinski lav, leopard, hijena, jelen i dr.

Question 11

Struktura pećine Risovače?

Answer 11

U pećini je izdvojeno 8 speleomorfoloških celina:

• Arheološki kanal
• Kanal frule ledenog doba
• Kaskadni kanal
• Optimistična dolina
• 3 sobe- Vesnina, Snežna koralna i ćilibarska soba

Question 12

Šta su pećine i kakve mogu biti?

Answer 12

Pećine su podzemni kraški oblici reljefa, čiji se kanali pružaju pretežno horizontalno. U unutrašnjost krečnjačke mase pećine se pružaju u vidu više ili manje nagnutih kanala i hodnika. Smena ascedentnih i descedentnih delova pećinskih kanala je njihova posebna odlika. Pećinski kanali mogu biti stalno suvi, ali mogu imati stalne ili povbremene tokove.

Question 13

Prostorni razmeštaj pećina na teritoriji Srbije?

Answer 13

56 pećina se nalaze u istočnoj Srbiji odnosno u Karpato-balkanidima, 17 u zapadnoj Srbiji (Jadarski blok i Unutrašnji Dinaridi) a 2 pripadaju Vardarskoj zoni. Prostorni razmeštaj pećina i jama u ovom delu Srbije u potpunosti se poklapa sa dvema izdvojenim karbonantnim platformama:

• Kučajsko-tupižnička karbonantna platforma
• Miročka karbonantna platforma

Question 14

Nastanak podzemnih kraških oblika reljefa, podela i hemijski proces.

Answer 14

Podzemni kraški oblici reljefa su nastali hemijskom i mehaničkom erozijom atmosferske vode, koja se sa površine sliva kroz pukotinei kanale u unutrašnjost krečnjačke mase. Možemo izdvojiti dva podzemna kraška oblika: jame i pećine. Prilikom rastvaranja krečnjaka kalcijum-bikarbonat se taloži u vidu pećinskog nakita. Nerastvoreni ostatak krečnjaka ili rezidijalna glina takođe se taloži u za to najpogodnijim mestima u unutrašnjosti krečnjaka.

Question 15

Veličina podzemnih kraških oblika na teritoriji Srbije,

Answer 15

Na teritoriji Srbije najbrojnije su kratke pećine i plitke jame. Preko 80% ispitanih speleoloških objekata imaju dužinu manju od 100m, i 4 jame dublje od 100m.

Question 16

Najdublje ispitane pećine i jame na teritoriji Srbije.

Answer 16

Ušački pećinski sistem u kanjonu Uvca kod Sjenice je ispitan u dužini 6.185 m. Najdublje ispitana jama u Zapadnoj Srbiji je Dragov ponor kod Valjeva dubine 183 m a sa jezerom ukupne dubine 200 m. U Istočnoj Srbiji jama u Dubašnici u okolini Bora je duboka 276 m. Od ponora se izdvaja još Rakin ponor u zapadnom delu Miroča dubine 256 m.

Question 17

Nadmorska visina speleoloških objekata u Srbiji.

Answer 17

Po nadmorskoj visini speleološki objekti imaju sledeći razmeštaj:
-35% leži ispod 500 m nv
-40% između 500-1000 m nv
-25% iznad 1000 m nv
Najviši poznati speleološki objekti su Snežnica pod Tremom na Suvoj planini 1780 m i ponor Savine reke na Mokroj gori 1560m.

Question 18

Prerasti i tunelske pećine.

Answer 18

Za kraške terene Srbije karakteristične su prerasti i veći broj kratkih tunelskih pećina. Po svojoj veličini i lepoti ističu se tri prerasti u klisuri Vratne: Mala prerast, Velika prerast i Suva Prerast. Najviša je Velika prerast ( Šuplja stena ) na rečici Prerast na izvorištu Šaške kod Majdanpeka. Njena visina je 37 m a dužina 26 m. Prerast Samar na rečici Prerast na istočnom kraju Beljanice. Najtipičnija tunelska pećina nalazi se u dolini reke Zamne i dugačka je 155 m.

Question 19

Jame i vrste jama.

Answer 19

Jame su proširene pretežno vertikalne pukotine nastale hemijskim rastvaranjem krečnjaka. One se na površini javljaju u vidu otvora koji se vertikalno spušta u dubinu krečnjačke mase. Otvori jama mogu biti različitih dimenzija, a najčešće su vezani za dno vrtače i predstavljaju produžetak pukotine duž koje je i sama vrtača postala. Ukoliko se jama završava manjom dvoranom u vidu pećine naziva se zvekara. Ukoliko se završava neprohodnim pukotinama naziva se bezdan. Vigledi su jame na pećinskim tavanicama kroz koji prodire svetlost u unutrašnjost pećine. Postoje još snežnice ili ledenice, njih ima na Rtnju, Kučajskim pl, Devici, Tupižnici, Suvoj pl itd.

Question 20

Ušački pećinski sistem lokacija i dužina.

Answer 20

Ušački pećinski sistem se nalazi u kanjonu Uvca nedaleko od Sjenice. Dužina ovog pećinskog sistema iznosi 6.185 m. Zaseok Ušak selo Gornje Lopiže.

Question 21

Morfologija ušačkog pećinskog sistema.

Answer 21

Smatralo se da postoje dve pećine međutim to je jedna sa dva ulaza. Brojni su kanali u nekoliko nivoa, dvorane, sifoni i pećinski nakit. U Miletinom dolu nedaleko od prvog ulaza nalazi se jamski deo Ušačke pećine. Pećina se nalazi u okviru specijalnog rezervata prirode Uvac. Najveći deo sistema čini Ušačka pećina koja ima 2 ulaza. Prvi je u selu Gornje Lopiže a drugi u koritu Uvca. Jama Bezdan u pećini.

Question 22

Manje pećine na području Uvca.

Answer 22

Postoje : Tubića pećina, Baždarska pećina i Javorska pećina. U selu Lopiže u zaseoku Tubiće nalazi se Tubića pećina. Ova pećina ima 2 ulaza i povremeno je hidrološki aktivna. Ova pećina je bogata nakitom. Baždarska pećina se nalazi u selu Ursule desetak km severozapadno od Sjenice. Javorska pećina (Durulja) nalazi se u selu Bukovik. Kroz ovu pećinu protiče Kalipoljska reka, koja je ponornica i uliva se u Zlatarsko jezero.

Question 23

Bogovinska pećina.

Answer 23

Bogovinska pećina se nalazi u Istočnoj Srbiji u ataru sela Bogovina, nedaleko od Bolkjevca. Dužina pećinskih kanala iznosi 5.842. Ova pećina je rečna i periodski plavljena. Rezultat je rada podzemnih voda, koje potiču iz sliva Bogovionske reke, a poniru u kanjonskom delu doline. Suvi horizonti u pećini su bogati nakitom. Ističu se dvorane Koncertna, Rudarska i Dolina kiklopa.

Question 24

Mermerna pećina lokacija i dužina.

Answer 24

Mermerna pećina je smeštena nedaleko od Uroševca u selu Donjem Gadimlju na istočnom obodu Kosovske kotline. Ukupna dužina kanala iznosi 1260 m i sastoji se iz većeg broja kanala i dvorana raspoređenih na 3 sprata. Najniži deo pećine je stalno pod vodom dok srednji leži 3 m iznad rečice Klisur. Na dnu pećine se nalazi veći broj jezera od kojih su neka duboka i po 10 m.

Question 25

Morfološka specifičnost Mermerne pećine.

Answer 25

Ime je dobila po mermerastim krečnjacima u kojima je izgrađena.Ovaj pećinski sistem je karakterističan po tome što je izgrađen od raznobojnog mermera na kontaktu sa kristalastim škriljcima. U Mermernoj pećini razlikujemo Ulaznu, Zapadnu, Severnu i Istočnu galeriju. Zapadna galerija je u obliku lavirinta sačinjenog od brojnih slepih hodnika. Severna galerija sadrži brojne pećinske ukrase sa vrlo retkim aragonskim nakitom. Istočna galerija vodi do Dugog i Plavog kanala, koji je povezan sa dolinom suza. Plavi kanal je dobio ime po pećinskom nakitu plave boje. Neki stubovi dostižu visinu od 5 m.

Question 26

Stopića pećina lokacija, morfologija, sastav stena, dužina.

Answer 26

Stopića pećina se nalazi u selu Roženstvo (teritorija opštine Čajetina) na Zlatiboru. Ova pećina je rezultat rada Trnavskog potoka. U inicijalnoj fazi Trnavski potok je tekao površinski preko trijaskih krečnjaka i dolomita. Ulazni otvor je širok 35m i visok 18m. Dužina dosad ispitanih kanala je 1691 m.

Question 27

Stopića pećina morfologija.

Answer 27

Pećinu čini 10 morfospeleoloških celina:
-Sala sa travertinskim kadama
-Svetla dvorana
-Tamna dvorana
-Kanal sa kadama
-Rečni kanal itd.
Iako nije bogata pećinskim nakitom ,pećina poseduje travertinske kade koje se odlikuju velikom dubinom ( i do 7 m). Suvi ili Periodski  kanal je veoma bogat pećinskim nakitom.

Question 28

Pećina Ceremošnja lokacija I dužina.

Answer 28

Ceremošnja je smeštena u severozapadnom podnožju Homoljskih planina, u ataru sela Ceremošnja. Ulaz u pećinu se nalazi na kraju slepe doline Strugarskog potoka. Dužina mpećine je 362 m.

Question 29

Ceremošnja morfologija i specifičnosti pećinskog nakita.

Answer 29

Razlikuju se 2 horizonta pećinskih kanala - stari suvi i mlađi vodeni horizont. U morfospeleološkom smislu u pećini se izdvaja 5 celina:
-Ulazni kanal
-Arena
-Ponorska dvorana
-Andezitska dvorana
-Južni kanal.
Arena je najveća dvorana u pećini, odlikuje se bogatstvom i kvalitetom nakita i ima nepravilni kružni oblik. U areni se nalaze kompozicije pećinskog nakita: Na večnoj straži i Lepa vlajna.

Question 30

Petnička pećina lokacija, morfologija, dužina.

Answer 30

Petnička čpećina se nalazi 7,5 km ji od Valjeva, na severnoj padini brda Osoj. Imajući u vidu veličinu otvora u narodu su poznati kao Velika i Mala pećina. Gornja i donja pećina su spojene kanalom dužine 580 m. Na osnovu do sada utvrđenih tragova smatra se da je to paleolitsko stanište. Proces nastajanja pećine vezan je za povlačenje neogenog jezera, kada je vodeni tok reke Zlatar presekao neogene sedimente, i dospeo do krečnjaka. Tokom ove faze vode Zlatara isticale su iz Gornje pećine. Međutim spuštanjem rečne doline za 10 m podzemni tok se izmešta i ističe iz Donje pećine.

Question 31

Kovačevića pećina lokacija, morfologija, dužina.

Answer 31

Kovačevića pećina se nalazi u selu Cerovo u zaseoku Kovačevići (teritorija opštine Krupanj). Ukupna dužina pećine iznosi 985 m. Specifičnost ove pećine su stalaktiti od belog iskričavog kalcita koji dostižu visinu od 4,6 m. U pećini se nalazi jedan meandrirajući kanal, dva bočna kraka. Levi bočni kanal je bogat visokim stalagmitima na čijem dnu su brojne travertinske kade. Ovo je suva pećina koja je nastala erozijom podzemnog toka, koji je nastao spajanjem 2 pritoke iz levog i desnog bočnog kanala.

Question 32

Prekonoškaq pećina lokacija, morfologija, dužina i arheo nalazište.

Answer 32

Prekonoška pećina se nalazi na teritoriji opštine Svrljig. Duga je 435 m i ulaz joj se nalazi na 525 m nv. Ova pećina je nastala erozijom Prekonoške reke, koja je na mestu gde preseca usku krečnjačku gredu ponirala a njen podzemni tok kretao se današnjim kanalima Goleme Dupke i Prekonoške pećine. Arheološkim istraživanjima u glavnom kanalu otkriveni su paleolitski tragovi, dok su u Golemoj Dupki nađeni tragovi keramike iz gvozdenog doba.