Zaburzenia osobowości

Question 1

Osobowość to…

Answer 1

całokształt mechanizmów psychologicznych, temperament, inteligencja oraz zdolności adaptacyjne. Są to wyznaczniki pewnego względnie stałego sposobu funkcjonowania.

Question 2

```

~~~

Zaburzenia osobowości to…

Answer 2

zakorzenione i utrwalone wzorce zachowań przejawiające się w mało elastycznych reakcjach na różnorodne sytuacje społeczne lub indywidualne. Skrajnie lub znacząco odbiegają one od przyjętych w danej kulturze sposobów postrzegania, myślenia i odczuwania.

Question 3

Głównymi przejawami zaburzeń osobowości są

Answer 3

• upośledzenie funkcjonowania aspektów “ja” (np. tożsamości, poczucia własnej wartości, zdolności do samokontroli)i/lub
• problemy w funkcjonowaniu interpersonalnym (np. rozwijanie i utrzymywanie bliskich i wzajemnie satysfakcjonujących relacji, rozumienie perspektywy innych, zarządzanie konfliktami w związkach)

Question 4

Podejście kategorialne → ICD-10

Answer 4

⇒ Każde zaburzenie osobowości jest osobną kategorią diagnostyczną.

⇒ Istnieje możliwość zaklasyfikowania konkretnego przypadku do jednej lub kilku kategorii.

⇒ Często obserwuje się współwystępowanie kilku zaburzeń osobowości u jednej osoby.

⇒ Zaburzenia osobowości zazwyczaj towarzyszą innym zaburzeniom psychicznym.

Question 5

Model wielowymiarowy → ICD-11

Answer 5

System całkowicie wymiarowy bez kategorycznych diagnoz (bez stwierdzania czarno-biało, że albo jest zaburzenie, albo go nie ma).
Wymagania diagnostyczne dotyczące zaburzeń osobowości przedstawiają zestaw podstawowych cech, z których wszystkie muszą być obecne, aby zdiagnozować zaburzenie osobowości. Po ustaleniu diagnozy zaburzenia osobowości należy je opisać pod względem poziomu jego nasilenia: łagodne, umiarkowane, ciężkie

Question 6

Ogólne kryteria diagnostyczne zaburzeń osobowości

Answer 6

• Wyraźne odchylenie od oczekiwań środowiska, w którym żyje dotknięta nimi osoba.
• Stałość i obecność w różnych dziedzinach funkcjonowania.
• Przyczyna istotnego klinicznie dyskomfortu lub zaburzeń.
• Wykluczenie innych zaburzeń psychicznych i przyczyn fizjologicznych wynikających z używania substancji psychoaktywnych czy chorób somatycznych.

Question 7

kryterium czasu w różnych klasyfikacjach

Answer 7

ICD-10 i DSM5 → początek zaburzeń na wczesnym etapie rozwoju i utrzymywanie się przez długi czas

ICD-11→ czas powyżej 2 lat, niezależnie od wieku i etapu rozwoju pacjenta

Question 8

Zaburzenia osobowości wg ICD-10

Answer 8

1. Sama dewiacja przejawia się w całym zachowaniu jako jego nieelastyczność, nieprzystosowanie lub innego rodzaju dysfunkcjonalność występująca w szerokim zakresie sytuacji indywidualnych i społecznych (tj. nie ogranicza się do jednego wyzwalającego bodźca lub sytuacji)
2. Osoba doznaje indywidualnego cierpienia lub wywiera niepożądany wpływ na otoczenie społeczne, albo występuje jedno i drugie, przy czym cechy te wyraźnie wywodzą się z zachowania wskazanego w kryterium 2.
3. Cechy wykazują stabilność i długi czas trwania, z początkiem w okresie późnego dzieciństwa lub w wieku młodzieńczym.
4. Dewiacji nie można traktować jako przejawu lub następstwa innych zaburzeń
   psychicznych wieku dorosłego, choć epizodyczne lub przewlekłe stany mogą współistnieć lub nakładać się na nią
5. Należy wykluczyć chorobę organiczną uraz lub dysfunkcję mózgu, jako prawdopodobną przyczynę odmienności.

Question 9

wymień zaburzenia osobowości wg ICD-10

Answer 9

1. Paranoiczna
2. Schizoidalna
3. Dyssocjalna
4. Chwiejna emocjonalnie typu impulsywny
5. Chwiejna emocjonalnie typu borderline
6. Histrioniczna
7. Anankastyczna
8. Lękowa (unikająca)
9. Zależna

Question 10

Osobowość paranoiczna - objawy

Answer 10

Występują co najmniej 4 z następujących:

1. nadmierna wrażliwość na niepowodzenia i odrzucenie
2. skłonność do długotrwałego przeżywania przykrości (np. niewybaczanie krzywd, zniewag, lekceważenia)
3. podejrzliwość i przenikająca wszystko tendencja do zniekształcania doświadczeń poprzez błędne ujmowanie obojętnych lub przyjaznych działań otoczenia jako działań wrogich lub pogardliwych
4. waleczność i nieustępliwość w poczuciu własnych praw, niedostosowane do aktualnej sytuacji
5. nawracające nieuzasadnione podejrzenia dotyczące wierności seksualnej małżonka lub partnera seksualnego
6. utrwalona postawa ksobna związana szczególnie z przecenianiem własnego znaczenia
7. koncentrowanie się na niepotwierdzonych spiskowych wyjaśnieniach wydarzeń dotyczących zarówno bezpośrednio danej osoby jak i całego świata

(najważniejsze podejrzliwość, negatywny afekt, postawa ksobna)

Question 11

Osobowość schizoidalna - objawy

Answer 11

Występują co najmniej 4 z następujących:

1. brak lub znikome działania służące przyjemności
2. chłód emocjonalny, wycofanie się lub spłycenie uczuciowości;
3. ograniczona zdolność wyrażania przyjaznych, ciepłych uczuć lub gniewu wobec innych
4. brak zainteresowania zarówno pochwałami, jak i krytyką
5. slabe zainteresowanie doświadczeniami seksualnymi z innymi osobami (z uwzględnieniem wieku)
6. konsekwentne wybieranie samotnictwa
7. silne pochłonięcie fantazjowaniem i introspekcją
8. brak bliskich przyjaciół lub zaufanych związków (lub co najwyżej - pojedyncze) oraz brak potrzeby takich związków z ludźmi
9. wyraźna niewrażliwość wobec obowiązujących norm i konwencji społecznych, lekceważenie takich norm i konwencji nie jest zamierzone

Question 12

Osobowość dyssocjalna (antyspołeczna) - objawy

Answer 12

Występują co najmniej 3 z następujących:

1. bezwzględne nieliczenie się z uczuciami innych
2. silna i utrwalona postawa nieodpowiedzialności i lekceważenia społecznych norm, reguł i zobowiązań
3. niezdolność utrzymania trwałych związków z innymi, chociaż nie ma trudności w ich nawiązaniu
4. bardzo niska tolerancja frustracji i niski próg wyzwalania agresji, w tym zachowań gwałtownych
5. niezdolność przeżywania poczucia winy i korzystania z doświadczeń, a w szczególności z doświadczanych kar
6. wyraźną skłonność do obwiniania innych lub wysuwania pozornie zasadnych racjonalizacji zachowań, które są źródłem konfliktów z otoczeniem

Question 13

Chwiejna emocjonalnie typ impulsywny - objawy

Answer 13

Występują co najmniej 3 z następujących, przy czym jednym z nich jest (2):

1. wyraźna skłonność do działań impulsywnych bez uwzględniania ich konsekwencji
2. wyraźna skłonność do kłótliwego zachowania i do konfliktów z innymi, w szczególności, gdy impulsywne działania są udaremniane lub krytykowane
3. łatwość wybuchania gniewem lub przemocą, z niezdolnością do panowania nad gwałtownymi zachowaniami
4. trudność podtrzymywania działań, które nie wiążą się z natychmiastową nagrodą
5. nastrój niestabilny i kapryśny

Question 14

Chwiejna emocjonalnie typ borderline (z pogranicza) - objawy

Answer 14

Występują co najmniej 3 objawy z kryterium B dla F60.30 oraz dodatkowo, co najmniej 2 z następujących:

1. niejasny lub zaburzony obraz samego siebie, własnych celów i wewnętrznych preferencji (w tym również seksualnych)
2. skłonność do angażowania się w intensywne i niestabilne związki, często prowadzące do kryzysów emocjonalnych
3. usilne próby uniknięcia doświadczenia porzucenia
4. powtarzające się groźby lub działania samouszkadzające
5. stałe uczucie pustki wewnętrznej

Question 15

Osobowość histrioniczna - objawy

Answer 15

Występują co najmniej 4 z następujących:

1. dramatyzowanie siebie, teatralność, przesadny wyraz emocjonalny
2. sugestywność (osoba łatwo ulega wpływowi innych osób lub okoliczności)
3. powierzchowna i chwiejna uczuciowość
4. stałe poszukiwanie podniet oraz działań, dzięki którym osoba staje się centrum uwagi
5. niestosownie uwodzicielskie wygląd lub zachowanie
6. nadmierna koncentracja na atrakcyjności fizycznej

Question 16

Osobowość anankastyczna - objawy

Answer 16

Występują co najmniej 4 z następujących:

1. nadmierne przeżywanie wątpliwości i nadmierna ostrożność
2. koncentracja na szczegółach, regulaminach, inwentaryzowaniu, porządkowaniu, organizowaniu lub schematach postępowania
3. perfekcjonizm przeszkadzający w wypełnianiu zadań
4. nadmierna sumienność i skrupulatność
5. nadmierna koncentracja na produktywności wykluczająca przyjemność i związki międzyludzkie
6. nadmierna pedanteria i uległość wobec konwencji społecznych
7. sztywność i upór
8. nieracjonalne przypuszczanie, że inni dokladnie podporządkowują swą aktywność sposobom działania pacjenta albo nieracjonalna niechęć do przyzwalania innym na działanie

Question 17

Osobowość lękowa/lękliwa (unikająca) - objawy

Answer 17

Występują co najmniej 4 z następujących:

1. uporczywe i wszechogarniające uczucie napięcia i niepokoju
2. przekonanie o społecznym nieprzystawaniu, indywidualnej nieatrakcyjności lub niższości w stosunku do innych osób
3. nadwrażliwość na odrzucenie i krytykę w sytuacjach społecznych
4. niechęć do wchodzenia w bliższe związki z ludźmi, o ile nie zapewniają akceptacji
5. ograniczony styl życia z powodu potrzeby zapewnienia sobie fizycznego bezpieczeństwa
6. unikanie kontaktów społecznych lub zawodowych związanych z bliskim kontaktem z ludźmi, z powodu obawy przed krytyką, dezaprobatą lub odrzuceniem

Question 18

Osobowość zależna - objawy

Answer 18

Występują co najmniej 4 z następujących:

1. zachęcanie innych do przejęcia odpowiedzialności za większość własnych decyzji życiowych lub przyzwalanie im na to
2. podporządkowanie własnych potrzeb potrzebom osób, od których jest się zależnym, oraz uleganie ich życzeniom bez zastrzeżeń
3. niechęć do stawiania nawet racjonalnych wymagań osobom, od których jest się zależnym
4. poczucie niewygody i bezradności w sytuacji osamotnienia, z powodu nadmiernej obawy przed niezdolnością do zatroszczenia się o siebie
5. koncentracja na obawie pozostania bez opieki
6. ograniczona zdolność do podejmowania codziennych decyzji bez nadmiernego szukania rad i zapewnień u innych osób

Question 19

Zaburzenia osobowości w DSM5

Answer 19

wg DSM występują wiązki
wiązka A
- paranoiczne
- schizoidalne
- schizotypowe
dziwaczność
ekscentryczność

wiązka B
- antyspołeczne
- typu borderline
- histrioniczne
- narcystyczne
dramatyczność
emocjonalność
lekceważenie konsekwencji

wiązka C
- unikowe
- zależne
- obsesyjno-kompulsywne
napięcie
lęk
przerażenie

Question 20

Trudności osobowościowe…

Answer 20

nie są klasyfikowane jako zaburzenie psychiczne, ale raczej są wymienione w grupie problemów związanych z interakcjami interpersonalnymi w rozdziale dotyczącym czynników wpływających na stan zdrowia lub kontakt ze służbą zdrowia.

Question 21

NASILENIE ZABURZENIA OSOBOWOŚCI - od czego zależy

Answer 21

1. Stopień i wszechobecność zaburzeń w funkcjonowaniu aspektów „ja”: Stabilność i spójność poczucia tożsamości (np. stopień, w jakim tożsamość lub poczucie siebie jest zmienne i niespójne lub nadmiernie sztywne i stałe).
2. Stopień i powszechność dysfunkcji interpersonalnych w różnych kontekstach i relacjach (np. relacje romantyczne, szkoła/praca, rodzic-dziecko, rodzina, przyjaźnie, konteksty rówieśnicze):
3. Wszechobecność, nasilenie i przewlekłość emocjonalnych, poznawczych i behawioralnych przejawów dysfunkcji osobowości

Question 22

Łagodne zaburzenia osobowości - kryteria

Answer 22

• Zaburzenia wpływają na niektóre obszary funkcjonowania “ja”, ale nie na inne lub wpływają na wszystkie obszary, ale mają łagodne nasilenie i mogą nie być widoczne w niektórych kontekstach.
• W wielu relacjach międzyludzkich lub w pełnieniu oczekiwanych ról zawodowych i społecznych występują problemy, ale niektóre relacje są utrzymywane i/lub niektóre role są spełniane.
• Specyficzne objawy zaburzeń osobowości mają na ogół łagodne nasilenie.
• Zazwyczaj nie wiążą się ze znaczną szkodą dla siebie lub innych.
• Mogą być związane ze znacznym cierpieniem lub upośledzeniem w osobistych, rodzinnych, społecznych, edukacyjnych, zawodowych lub innych ważnych obszarach funkcjonowania, które są ograniczone do określonych obszarów (np. związki romantyczne, zatrudnienie) lub występują w większej liczbie obszarów, ale o łagodniejszym nasileniu.

Question 23

Umiarkowane zaburzenia osobowości - kryteria

Answer 23

• Zaburzenia dotyczą wielu obszarów funkcjonowania “ja” i mają umiarkowane nasilenie.
• W większości relacji międzyludzkich występują wyraźne problemy, a wykonywanie najbardziej oczekiwanych ról społecznych i zawodowych jest w pewnym stopniu zagrożone.
• Specyficzne objawy zaburzeń osobowości mają na ogół umiarkowane nasilenie.
• Umiarkowane zaburzenie osobowości jest czasami związane z krzywdzeniem siebie lub innych.
• Umiarkowane zaburzenie osobowości wiąże się z wyraźnym upośledzeniem w osobistych, rodzinnych, społecznych, edukacyjnych, zawodowych lub innych ważnych obszarach funkcjonowania, chociaż funkcjonowanie w ograniczonych obszarach może być utrzymane.

Question 24

Ciężkie zaburzenia osobowości - kryteria

Answer 24

• Istnieją poważne zaburzenia w wielu obszarach funkcjonowania “ja”.
• Problemy w funkcjonowaniu interpersonalnym poważnie wpływają praktycznie na wszystkie relacje, a zdolność i chęć do pełnienia oczekiwanych ról społecznych i zawodowych jest poważnie zagrożona lub nieobecna.
• Specyficzne przejawy zaburzeń osobowości są poważne i dotyczą większości, jeśli nie wszystkich, obszarów funkcjonowania osobowości.
• Ciężkie zaburzenie osobowości często wiąże się z krzywdą wyrządzoną sobie lub innym.
• Ciężkie zaburzenie osobowości wiąże się z poważnym upośledzeniem we wszystkich lub prawie wszystkich dziedzinach życia, w tym osobistych, rodzinnych, społecznych, edukacyjnych, zawodowych i innych ważnych obszarach funkcjonowania.

Question 25

Wyraźne cechy (domeny) lub wzorce osobowości w ICD-11

Answer 25

1 i 2. Negatywna afektywność

3 i 4. Zdystansowanie

5. Dyssocjalność
6. Odhamowanie
7. Anankastia

8 i 9. wzorzec Borderline

Question 26

Afektywność negatywna

Answer 26

Tendencja do doświadczania szerokiego zakresu negatywnych emocji.

Typowe przejawy negatywnej afektywność, z których nie wszystkie mogą być obecne u danej osoby w danym czasie obejmują:

• doświadczanie szerokiego zakresu negatywnych emocji z częstotliwością i intensywnością nieproporcjonalną do sytuacji
• labilność emocjonalna i słaba regulacja emocji
• postawy negatywne
• niska samoocena i pewność siebie
• nieufność

podobna do osobowości unikającej lękowej

Question 27

Zdystansowanie

Answer 27

Tendencja do utrzymywania dystansu interpersonalnego (dystans społeczny) i dystansu emocjonalnego (dystans emocjonalny).

Typowe przejawy zdystansowania, z których nie wszystkie mogą być obecne u danej osoby w danym czasie, obejmują:

• dystans społeczny (unikanie interakcji społecznych, brak przyjaźni i unikanie intymności)oraz
• emocjonalne zdystansowanie (rezerwa, powściągliwość i ograniczona ekspresja emocjonalna i doświadczenie)

podobne do osobowości schizoidalnej

Question 28

Dyssocjalność

Answer 28

Lekceważenie praw i uczuć innych, obejmujące zarówno egocentryzm, jak i brak empatii.

Typowe przejawy dyssocjalności, z których nie wszystkie mogą być obecne u danej osoby w danym czasie, obejmują:

• egocentryzm (np. oczekiwanie podziwu innych, pozytywne lub negatywne zachowania związane z poszukiwaniem uwagi, troska o własne potrzeby, pragnienia i wygodę, a nie potrzeby innych)oraz
• brak empatii (obojętność na to, czy czyjeś działania przeszkadzają lub ranią innych, co może obejmować bycie zwodniczym, manipulacyjnym i wyzyskiwającym innych, bycie złośliwym, agresywnym fizycznie, bezduszność w odpowiedzi na cierpienie innych i bezwzględność w osiąganiu swoich celów)

podobna do osobowości narcystycznej

Question 29

Odhamowanie

Answer 29

Tendencja do pochopnego działania w oparciu o bezpośrednie bodźce zewnętrzne lub wewnętrzne (tj. odczucia, emocje, myśli), bez uwzględnienia potencjalnych negatywnych konsekwencji.

Typowe przejawy odhamowania, z których nie wszystkie mogą być obecne u danej osoby w danym czasie, obejmują:

• impulsywność
• rozproszenie uwagi
• nieodpowiedzialność
• lekkomyślność
• brak planowania

podobne do osobowości chwiejnej emocjonalnie typu impulsywnego

Question 30

Anankastia

Answer 30

Wąskie skupienie się na sztywnym standardzie doskonałości oraz dobra i zła, a także na kontrolowaniu własnego zachowania i innych oraz kontrolowaniu sytuacji w celu zapewnienia zgodności z tymi standardami.

Typowe przejawy anankastii, z których nie wszystkie mogą być obecne w danej osobie w danym czasie, obejmują:

• perfekcjonizm (np. troska o zasady społeczne, obowiązki i normy dobra i zła, skrupulatna dbałość o szczegóły, sztywna, systematyczna, codzienna rutyna, nadmierne planowanie i planowość, nacisk na organizacje, porządek i schludność)oraz
• przymus emocjonalny i behawioralny (np. sztywna kontrola nad ekspresją emocjonalną, upór i brak elastyczności, unikanie ryzyka, perseweracja i rozwaga)

Question 31

Wzorzec Borderline

Answer 31

U osób, których wzorzec zaburzeń osobowości charakteryzuje się wszechobecnym wzorcem niestabilności relacji interpersonalnych, obrazu siebie i afektów oraz wyraźną impulsywnością, na co wskazuje wiele z poniższych:

• Gorączkowe wysiłki, aby uniknąć prawdziwego lub wyimaginowanego porzucenia
• Wzorzec niestabilnych i intensywnych relacji międzyludzkich
• Zaburzenie tożsamości, przejawiające się w wyraźnie i uporczywie niestabilnym obrazie siebie lub poczucia siebie
• Tendencja do pochopnego działania w stanach silnego negatywnego afektu, prowadząca do zachowań potencjalnie autodestrukcyjnych
• Nawracające epizody samookaleczeń
• Niestabilność emocjonalna spowodowana wyraźną reaktywnością nastroju
• Chroniczne uczucie pustki
• Niewłaściwy, intensywny gniew lub trudności w kontrolowaniu gniewu
• Przemijające objawy dysocjacyjne lub cechy psychotyczne w sytuacjach dużego pobudzenia afektywnego