yer şekilleri Flashcards
1
Q
düz yerlerin özellikleri
A
Tarım alanları düzgün ve geniştir.
Tarımda makine kullanımı kolaydır.
Yol yapımı kolay ve yapım maliyeti düşüktür.
Tarımsal nüfus yoğunluğu azdır.
Kısa mesafede iklim ve bitki çeşidi azdır.
Gerçek alan ile iz düşüm alan arasındaki fark fazladır.
2
Q
türkiyenin en düz bölgesi / şehri
A
Türkiye’nin düz bölgesi Güneydoğu Anadolu’dur. Daha sonra İç Anadolu gelir. Düz bölümler Konya, Ergene ve Orta Fırat’tır.
3
Q
yükseltinin fazla olduğu yerlerde..
A
Sıcaklık ortalamaları düşüktür.
Sıcaklık farkları yüksektir.
Gerçek sıcaklık ile indirgenmiş sıcaklık arasındaki fark fazladır.
Akarsuların akış hızı, aşındırma gücü ve hidroelektrik potansiyelleri fazladır.
Karın yerde kalma süresi uzundur.
4
Q
en yüksek bölge
A
Türkiye’nin ortalama en yüksek bölgesi Doğu Anadolu, bölümü ise Yukarı Murat – Van’dır.
5
Q
en çok yükseltiye sahip bölge ve yer
A
Türkiye’nin Ortalama olarak en yükseltiye sahip bölgesi Marmara’dır. En yüksek yeri Uludağ’dır. Genel olarak 500 metre ve altında yükseltiler mevcuttur. Bu nedenle Marmara gerek hidroelektrik üretim gerekse potansiyelinde son sıradadır.
6
Q
kuzey anadolu dağlarının parçaları
A
Kuzey Anadolu Dağları Karadeniz ve Marmara’da bulunan dağların genel adıdır. Karadeniz’de Kaçkarlar, Giresun Dağları, Canik dağları, Küre, Ilgaz ve Köroğlu Dağları ile Marmara’daki Yıldız Dağları bu sistemin parçalarıdır.
7
Q
toroslar bölümleri
A
Toroslar ise batı, Orta ve Güneydoğu Toroslar olarak üçe ayrılır. Batı’da Sultan, Geyik, Bey dağları, Orta’da Aladağlar ve Bolkarlar yer alır.
8
Q
amanos dağları şekil
amik ovası şekil
A
Akdeniz Bölgesi’nde yer alan Amanos ( NUR) dağları oluşum itibariyle kırık dağıdır. Bu dağ horst iken Amik Ovası bir grabendir.
9
Q
canik dağlarının özelliği
A
Orta Karadeniz’deki Canik dağları kıyı şeridine göre paralel olmasına rağmen Doğu ve Batı Karadeniz’deki diğer dağlardan yükseltileri az olduğu için ayrılır. Dağların yükseltisi az ve dağlar daha geride olduğundan yağış miktarı azalmış, delta oluşumu kolaylaşmış ve ulaşım iç kesimlere daha kolay gelişmiştir.
10
Q
kırık dağların özelliği
A
Dağ oluşumun kırık olması kıyıya dik uzanması gibi bir anlam çıkartmaz. Dağın oluşumu ne olursa olsun kıyı şeridine göre farklı uzanış gösterebilir. Örnek: Menteşe ve Amanos dağları kırık dağlarıdır ve kıyı şeridine göre paralel uzanış gösterirler.
11
Q
dağlar kıyıya dikse..
A
Kıyı kesimi ile iç kesimler arasında belirgin sıcaklık, yağış ve bitki örtüsü farkı oluşmaz.
Kıyı ile iç kesimler arasındaki ulaşım maliyetleri az iken ulaşımda geçitler daha az kullanılır.
Kıyının şekli girintili - çıkıntılı olduğundan, koy, körfez, doğal liman ve ada sayısı daha fazladır.
Yamaç yağışları daha az görülür. Yağış miktarı azdır.
Kıta sahanlığı daha geniştir. Bu durumun kıyının sığ olmasına neden olmuştur.
Limanların gelişme bölgesi olan hinterlantları geniştir.
Kıyının gerçek uzunluğu ile kuş uçuşu uzunluğu arasındaki far daha fazladır.
12
Q
Türkiye’nin volkanizma ile oluşan dağları şunlardır:
A
İç Anadolu’da: Erciyes, Hasan, Melendiz, Karadağ ve Karacadağ,
Doğu Anadolu’da: Nemrut, Süphan, Tendürek ve Ağrı
Yukarıdaki iki madde de verilen dağların ortak özellikleri uzanış doğrultularının kuzeydoğu – güneybatı yönlü olmasıdır. Bu durum bu doğrultular boyunca uzanan kırık hatlarından volkanik malzemenin çıkmış olmasıdır.
Güneydoğu Anadolu’da: Karacadağ ( Türkiye’nin en yayvan volkanıdır. Magmanın akışkan karakterli olması dağın yükselmesine engel olarak etrafa yayılmasına neden olmuştur).
Ege’de Kula volkanları (Manisa’daki bu arazi aynı zamanda Türkiye’nin en genç volkanik sahasıdır. Kanıt olarak üzerinde Neolitik dönemde yaşayan insanlara ait ayak izlerine rastlanması gösterilebilir ).
UYARI! Uludağ Marmara Bölgesi’nde bulunan bir volkanik birikimdir. Ancak Uludağ volkan değildir. Çünkü Uludağ oluşturan kütle yer altında soğuma ile oluşmuştur. Uludağ bir iç püskürük oluşumdur. Yeryüzünün aşınımı ile kütle açığa çıkmıştır.
NOT! Volkanik sahalar özellikle tarım ve turizm açısından önemlidir. Tarımsal anlamda verimli topraklar oluşturmuşlardır. Özellikle bağcılık ve yumru kök bitkilerin gelişmesi için elverişlidirler. Turizm açısından katkıları ise peribacaları oluşumu ve kış turizmi anlamındadır.
13
Q
dağlar genellikle neden doğu batı yönünde
A
Türkiye’deki dağlar genel olarak doğu – batı doğrultuda uzanır. Nedeni kıtaların Anadolu’yu güney – kuzey yönlü sıkıştırmasıdır. Dağların uzanış doğrultusu daha çok doğu – batı yönlü olduğu için;
Akarsular kaynaklarını aldıkları yerlerde daha çok doğu – batı yönlü akış gösterir.
Ana ulaşım ağları yol yapımının daha kolay ve ucuz olduğu vadileri takip eder ve doğu – batı yönlü daha fazla gelişmiştir.
Kuzey ve güneydeki denizel etki iç kesimlere daha az sokulabilmektedir.
14
Q
platoların geniş alan kaplamasının nedeni
A
Türkiye’de platoların geniş alan kaplamasının nedeni IV. jeolojik devirde yaşanan toptan yükselme ve akarsu ağının sık olmasıdır. İç Anadolu Bölgesi en fazla plato bulunan bölgedir.
15
Q
ovaların kirlenme sebepleri
A
Yoğun zirai ilaç ve gübre kullanımı
Aşırı ve bilinçsiz sulama
Evsel ve endüstriyel atıkların bırakılması
Yerleşim yerlerinin ve sanayi tesislerinin işgali
İnşaat kumu alma amacıyla tesislerin kurulması
16
Q
karstik ovalar özellikler
A
Graben alanları çökmeler nedeniyle tektonik ovalar olarak nitelendirilirken karstik ovaların diğer adı polyelerdir. Polyeler sadece karstik erime değil aynı zamanda tektonik çökme sonucu da oluşmuştur. Bu nedenle karma oluşum ovalara örnektir.
17
Q
Delta ovaları akarsu ağızlarında oluşan kıyı ovaları iken kıyı ovalarının hepsi delta değildir.
A
Delta ovaları akarsu ağızlarında oluşan kıyı ovaları iken kıyı ovalarının hepsi delta değildir.
18
Q
aktif fay hatlarının etkilediği özellikler
A
Türkiye’de aktif fay hatları ile, Depremsellik Sıcak su kaynakları Jeotermal enerji potansiyeli Kaplıca ve ılıcalar Sağlık turizmi Volkanik araziler Tektonik ovalar arasında paralellik vardır.
19
Q
Türkiye’de tektonizma açısından en durgun yerler şunlardır:
A
Tuz Gölü ile Mersin arası Güneydoğu Anadolu’nun güneyi Sinop çevresi Ergene çevresi Doğu Karadeniz kıyı kuşağı
20
Q
Batı Akdeniz’den denize dökülen akarsuların deltası neden yoktur?
A
Nedeni geçtikleri arazinin karstik olmasıdır. Karstik arazilerde akarsular su içinde eriyebilen kayaçları bünyelerine alırlar bu nedenle alüvyon kıyıya gidemediği için delta oluşumu yoktur.
21
Q
Aydın kenti nereye kurulmuştur?
A
Aydın kenti, Aydın Dağları’ndan gelen akarsuların oluşturduğu bir birikinti konisi üzerinde kurulmuştur.
22
Q
menderes şekli
A
Menderes adı verilen şekil, akarsuların hem aşındırma hem de biriktirme şeklidir. Akarsular eğimin azaldığı yerlerde hız kazanmak için kıvrımlar yaparlar bunlara menderes adı verilir. Ege’de grabenler içinde akan ırmaklar ile diğer bazı akarsuların delta ovasında menderesler bulunur. Menderesler yapan akarsuların; Eğimi azalmıştır. Akış hızı azalmıştır. Aşındırma gücü azalmıştır. Hidroelektrik potansiyeli azalmıştır. Yük miktarı azalmıştır. Kaynak kısmına göre boyu uzamıştır.
23
Q
rüzgar şekillendirmesinin fayla olduğu yöreler
A
Türkiye’nin iç kesimlerinde yaygın olan karasallık nedeniyle yaşanan fiziksel çözülme iç kesimlerde rüzgarın yeryüzünü şekillendirici etkisini artırmıştır. Rüzgar şekillendirmesinin fazla olduğu yörelerin ortak özellikleri şunlardır:
Bitki örtüsü oldukça cılız veya tamamen yok olmuştur.
Kayaçlar fiziksel yolla çözülmüş ve ince taneli hale gelmiştir.
Yer şekilleri rüzgar hızını artıracak şekilde sadedir.
Kuraklık şiddeti fazladır.
24
Q
rüzgarın şekillendirdiği yerler
A
Türkiye’de yukarıda verilen şartlara en uygun olan İç Anadolu ve Güneydoğu Anadolu’da yeryüzünün şekillenmesinde rüzgar belirgin şekildedir. İç Anadolu’da Konya ve kayseri çevresinde, Güneydoğu Anadolu’da güneydeki ovalar bölgesinde şekillendirici etki daha yaygındır. Ayrıca rüzgar etkisiyle delta kenarlarında kumsallar oluşmuştur.
25
ege ve gabda neden buzul yok?
Ege ve Güneydoğu Anadolu bölgelerindeki dağlarda buzul şekillerine rastlanmaz. Nedeni yükseltilerinin IV. jeolojik devirdeki buzul sınır olan 2200’den daha düşük olmasıdır.
26
obruk nedir
Obruk olarak bilinen bir diğer oluşum ise yer altı sularının çekilmesi sonucu ortaya çıkan çökme boşluklarıdır. Konya Ovası’nda aşırı yer altı suyu kullanımına bağlı yaşanan obruk oluşumları mevcuttur. Bu alanda uygulanan KOP ( Konya Ovası Sulama Projesi) ile birlikte yer altı suyu yerine yöredeki ırmaklar sulamada kullanılacağından obruk oluşumu azalacaktır
27
hangi kıyı tiplerine rastlanmaz
Türkiye’de Dünya üzerinde görülen kıyı tiplerinden;
Fiyord ve Skayer Tipi kıyılara rastlanmaz. Nedeni: Türkiye’de hiçbir zaman deniz seviyesinde buzullaşmanın olmamasıdır.
Haliç ve Watt Tipi kıyılara rastlanmaz. Nedeni: Gelgit genliğinin düşük olması yani okyanusa kıyı olmamamızdır.
28
Gerçek sıcaklık ile indirgenmiş sıcaklık arasında fark olmayan merkezler özellikleri
Gerçek sıcaklık ile indirgenmiş sıcaklık arasında fark olmayan merkezler yani gerçek sıcaklığı indirgenmiş sıcaklığına eşit olan merkezler deniz kıyısındadır.
Türkiye’de herhangi bir bölge, yöre veya kentin sıcaklığı hesaplandığında indirgenmiş sıcaklık ise, sıcaklık dağılışında yükselti etkisi yok edilmiş demektir. Bu nedenle o yerlerin sıcaklığının dağılışı üzerinde etkisi kalmayan faktör yükseltidir. Diğer bütün faktörlerin etkisinden söz edilebilir.
29
atmosferdeki ısı birikimi nedeniyle açıklanabilecek durumlar
Atmosfer’de yaşanan ısı birikimi nedeniyle açıklanabilecek durumlar şunladır:
Sabah ve akşam vakitleri bir merkez Güneş ışınlarını aynı açıyla almasına rağmen akşam vakti sabah vaktinden daha sıcaktır.
Mart ve Eylül aylarında bir merkez Güneş ışınlarını aynı açıyla almasına rağmen Eylül ayı daha sıcaktır.
Gün içinde Güneş ışınlarının geliş açısı öğle vakti en yüksek olmasına rağmen günün en sıcak saati öğle vakti değil öğleden sonradır. Ancak karasal yerlerde günün en sıcak anı saat 13.00 civarı iken denizel yerlerde günün en sıcak saati 14.00 civarıdır. Bu durum kara ve denizlerin farklı ısınma özelliğinden kaynaklanır.
30
yağış azlığından kuraklık yaşayan bölgeler
```
Türkiye’de yağış miktarı oldukça az olduğundan kuraklık yaşayan yöreler şunlardır:
Güneydoğu Anadolu’nun güneyi
Iğdır Ovası
Çoruh – Kelkit oluğu
Tuz Gölü çevresi
Malatya – Elazığ çevresi
Kayseri – Niğde arası
```
31
her yerde kuraklık yaşansa en çok neresi etkilenir?
Türkiye’nin tüm yörelerinde yaşanacak olan aynı orandaki bir kuraklıktan en fazla etkilenecek olan bölge Güneydoğu Anadolu’dur. Bu yörede buharlaşmanın daha da şiddetlenmesi ve muhtemel yağış azlığı nedeniyle kuraklık etkileri daha da belirginleşecektir.
32
hangi bölgelerde kuraklık belirgin
Akdeniz ve Ege kıyılarında kış ayları yağışlı olmasına rağmen yaz aylarının yağışsız olması ve sıcaklığın yüksek olması nedeniyle kuraklık oldukça belirgindir.
33
kuraklıktan en az etkilenen bölge
Türkiye’de kuraklıktan en az etkilenen bölge Karadeniz’dir. Nemlilik nedeniyle yaz sıcaklıklarının düşük olması ve yıl boyunca yağış düşmesi belli bir kurak mevsimin olmasını engellemiştir.
34
Ege Denizi’nde yaz aylarında poyraza benzeyen meltemlere verilen isim
Ege Denizi’nde yaz aylarında poyraza benzeyen meltemlere verilen isim ETESİEN’dir. Yunanlılar eskiden bu rüzgârlara ticaret rüzgârı anlamına gelen etesia demişlerdir.
35
Türkiye’de aynı oranda yaşanacak olan bir don olayından en çok olumsuz olarak etkilenecek olan bölge
Türkiye’de aynı oranda yaşanacak olan bir don olayından en çok olumsuz olarak etkilenecek olan bölge Akdeniz’dir. Bu yörede özellikle kış ılıklığı isteyen zeytin, muz, turunçgiller ve sebzeler sıcaklığın 0°C’ın altına inmesi nedeniyle tahrip olacaktır.
36
fön rüzgarının olumlu etkisi
Fön rüzgârının etkili olduğu yerlerde yarattığı olumsuz etkilere rağmen bazı olumlu durumlar üzerinde fön rüzgârının payı vardır. Doğu Karadeniz’de Rize çevresinde Turunçgil yetişmesini sağlayan fön rüzgârıdır.
37
Türkiye’de etkili olan yerel rüzgârlardan kuzeyden esenlerin sıcaklığı azaltıcı, güneyden esenlerin artıcı etki yapması
Türkiye’de etkili olan yerel rüzgârlardan kuzeyden esenlerin sıcaklığı azaltıcı, güneyden esenlerin artıcı etki yapması Türkiye’nin Kuzey Yarım Küre’de yer aldığının kanıtıdır.
38
Avusturya Alplerinde fön rüzgârına verilen isim
Avusturya Alplerinde fön rüzgârına verilen isim Türk Rüzgârı’dır. Anadolu’da “Bakır Sattıran” adı ile bilinir. Fön etkisi nedeniyle tarım ürünlerinin kuruması çiftçilerin evlerindeki bakırı satarak geçinmelerine neden olduğu için bu isim verilmiştir.
39
Anadolu’da kırsal kesim meskenlerinde genellikle kuzey cephedeki duvarların daha kalın olduğu ve pencerelerin daha küçük olduğu görülür. neden?
Anadolu’da kırsal kesim meskenlerinde genellikle kuzey cephedeki duvarların daha kalın olduğu ve pencerelerin daha küçük olduğu görülür. Ayrıca mesken girişleri ve balkonlar kuzey cephelere denk getirilmez. Bu durumların nedeni kuzeyden esen ve sıcaklığı düşüren rüzgârların etkisini kırmaktır.
40
Mutlak nem dağılışında dikkat edilmesi gereken özellik
Mutlak nem dağılışında dikkat edilmesi gereken özellik sıcaklık farklarıdır. Çünkü sıcaklık farklarının az olduğu kıyı bölgeleri mutlak nem sayesinde bu özelliği kazanır. Karasal yerlerde mutlak nem azlığı nedeniyle aşırı ısınma ve aşırı soğuma yaşanır.
41
Samyeli rüzgârına keşişleme de denilmesinin nedeni
Samyeli rüzgârına keşişleme de denilmesinin nedeni Uludağ’dan kaynaklanmaktadır. Uludağ’ın eski adı keşiş dağıdır. Uludağ’dan Bursa ve Güney Marmara’ya doğru esen sıcak rüzgâra keşişleme denilmektedir. Yani rüzgârların geldikleri yön o isimle anılmalarına neden olmaktadır.
42
Sisin olumsuz etkilerinin yanında bazı olumlu etkileri de vardır:
Sisin bu olumsuz etkilerinin yanında bazı olumlu etkileri de vardır. Bunlar özellikle tarım ve dağlar üzerinde gelişen alpin çayırlar üzerindedir. Bitkilerin nemlenmesini sağlar.
43
Türkiye’de meltem rüzgârlarının dört tipi de görülür. Nedenleri;
Türkiye’de meltem rüzgârlarının dört tipi de görülür. Nedenleri;
Türkiye’nin üç tarafının denizlerle çevrili iki yarım ada olması ( deniz ve kara meltemlerinin görülme nedenidir)
Yer şekillerinin kısa mesafede çeşitlilik göstermesi ( dağ ve vadi meltemlerinin görülme nedenidir)
44
Türkiye’de güneşlenme süresi özellikleri:
Türkiye’de güneşlenme süresi;
Enleme bağlı olarak güneyden kuzeye doğru azalır.
Karasallığa bağlı olarak kıyılardan iç kesimlere doğru azalır.
Bulutluluğa bağlı olarak Karadeniz’de en azdır.
45
Yağmurlar sağanak şeklinde düştüğünde...
Yağmurlar sağanak şeklinde düştüğünde toprağa sızamadan harekete geçer sel ve taşkına neden olur. Ancak uzun süreli ve çisenti şeklinde ise toprağa sızarak yer altı suyunu besler bitkilere fayda sağlar.
46
Türkiye’nin 250 mm ile en az yağış alan yeri...
Türkiye’nin 250 mm ile en az yağış alan yeri Tuz Gölü çevresidir. İç Anadolu’nun etrafının yüksek dağlarla çevrili olması denizel etkinin iç kesimlere sokulmasını önlemiştir. Ayrıca hava kütleleri kara içine girdiğinde havanın ısınması ve genleşmesine bağlı doymaktan uzaklaşmaktadır bu nedenle yağış en az olmaktadır.
47
Kar şeklinde düşen yağışlar ilkbaharda sıcaklığın artmasına bağlı olarak...
Kar şeklinde düşen yağışlar ilkbaharda sıcaklığın artmasına bağlı olarak erimeye başlar. Yavaş gerçekleşen bu erime toprağa daha fazla su sızmasına neden olur. Böylelikle yer altı su rezervi artar bitkiler için fayda sağlanır. Ayrıca bir yörede bir hava kütlesi yağmur bırakırken, aynı hava kütlesi başka bir yere kar bırakıyorsa iki yöre arasında yükseltiye bağlı sıcaklık farkı var demektir.
48
Akdeniz ve Karadeniz iklimleri benzerlikleri
Akdeniz ve Karadeniz iklimleri, sıcaklık farkının az olması, yağışın fazla olması, nemli iklimler olmaları ve kış ılıklığının olması yönlerinden benzerdirler. Ancak Akdeniz iklimi ile Karadeniz iklimini birbirinden ayıran en önemli özellik yaz kuraklığıdır. Akdeniz’de yaz kuraklığı belirgin iken Karadeniz’de yazlar serindir.
49
dolu nasıl oluşur,
| etkileri
Dolu, hızlı yükselen ve sıcaklığın 0°’ın altına aniden inmesiyle oluşur. Etkili olduğu dönemde sorunlara neden olur. Büyük boyutlarda düştüğünde araçlara zarar vermekte ve tarım ürünlerinde tahribata neden olmaktadır.
50
Akdeniz ve Karadeniz kıyılarında dağların kıyı şeridine göre paralel uzanması nedeniyle yağış miktarı...
Akdeniz ve Karadeniz kıyılarında dağların kıyı şeridine göre paralel uzanması nedeniyle yağış miktarı Ege kıyılarından daha fazladır. Bu duruma bağlı olarak Ege’nin güneyi ile kuzeyi arasında da yağış farkları vardır. Menteşe kıyılarında dağlar kıyıya paralel olduğundan kuzeyde dağların dik uzandığı yerlerden daha fazla yağış alır.
51
İç Anadolu Tipi Karasal İklim ve Doğu Anadolu Tipi Karasal İklim benzerlikleri ve farkları
İç Anadolu Tipi Karasal İklim ve Doğu Anadolu Tipi Karasal İklim, karasallığın şiddetli olması, yağışın kar şeklinde düşmesi, kışların soğuk geçmesi ve sıcaklık farklarının fazla olması özellikleri bakımından benzerdir. Ancak iki ikimi birbirinden ayıran en önemli fark yaz kuraklığıdır. İç Anadolu Tipi Karasal İklimde yaz ayları oldukça kurak iken Doğu Anadolu Tipi Karasal İklimde yazlar serin ve yağışlıdır.
52
çevresinden fazla yağış alan yerler (yüksekliğe bağlı olarak)
Çevresine göre daha yüksekte kalan Erzurum – Kars çevresi Iğdır Ovası’ndan daha fazla yağış alır. Hakkâri çevresi Güneydoğu Anadolu’nun doğusundan yüksek olduğundan daha fazla yağış alır. Ayrıca Doğu ve Batı Karadeniz Orta Karadeniz’den daha fazla yağış alır. Çünkü Orta Karadeniz’deki Canik Dağları’nın yükseltisi daha azdır.
53
artezyenlere nerede rastlanır?
Artezyenlere Türkiye’nin kuraklık şiddetinin fazla olduğu iç bölgelerinde yaygın olarak rastlanır. Yağış miktarının fazla olduğu Karadeniz’de bol miktarda yüzey suyunun bulunması artezyenlere daha az gerek duyulmasına neden olmuştur.
54
faya neden yaygın olarak rastlanır? kullanım alanları nelerdir?
```
Türkiye’de kırıklı yer yapısının yaygın olması nedeniyle fay kaynaklarına yaygın olarak rastlanır. Fay kaynaklarının kullanım alanlarından bazıları şunlardır:
Tarımsal sulama
Çimento sanayi
Konserve sanayi
Kentsel ısıtma
Sera ısıtması
Sağlık turizmi
Enerji üretimi
```
55
akarsularda karadenizde bile neden rejim düzensizliği?
Karadeniz Bölgesi’nde yağış rejimi düzenli olmasına rağmen bu bölgedeki akarsuların bile rejimi düzenli değildir. Çünkü Karadeniz’deki yağışın bir bölümü kar şeklinde düşmektedir. Karlar hemen eriyip akarsuyun bünyesine katılamadığından rejim düzensizliği oluşur.
56
Bir akarsuyun hidroelektrik potansiyelini artıran faktörlerden
Bir akarsuyun hidroelektrik potansiyelini artıran faktörlerden biri de taşıdığı su miktarı yani debinin yüksek olmasıdır. Ancak dikkat edilirse Türkiye akarsularının debileri oldukça düşüktür. Akarsu enerji potansiyelini artıran özellik suyun yüksekten dökülüyor olmasıdır.
57
meriç nehri neden taşkın?
Meriç Nehri, Bulgaristan’ın üzerinde bulunan barajlardaki fazla suları boşaltması nedeniyle Trakya’da sıklıkla taşkına neden olmaktadır.
58
ergene nehri özelliği
Meriç Irmağının bir kolu olan Ergene Nehri, akış hızı çok az olduğu için kendi kendini temizlemeyen bir ırmaktır.
59
Bakırçay, Gediz, Küçük Menderes ve Büyük Menderes nehirleri özelliği
Bakırçay, Gediz, Küçük Menderes ve Büyük Menderes nehirleri Ege’deki graben alanlarda aktıkları için menderesler çizerler. Ayrıca bulundukları alanda en fazla yağış kış aylarında yağmur şeklinde düştüğünden debileri ve hızları kışın artar.
60
Aksu, Köprü ve Manavgat nehirleri özelliği
Aksu, Köprü ve Manavgat nehirleri karstik kaynaklarla beslendiklerinden yaz kuraklığından fazlaca etkilenmezler.
61
Seyhan ve Ceyhan özelliği
Seyhan ve Ceyhan nehirlerinin kaynağı Akdeniz dışında olduğundan Akdeniz’in diğer akarsularından farklı özellikler gösterirler.
62
asi nehri neye sebep olur?
Asi Nehri özellikle kış aylarında debisi arttığından dolayı taşkına neden olmaktadır.
63
akarsularla ilgili temel bilgiler
Akarsular ile ilgili kısa bilgiler şunlardır:
Debisi ve eğimi yüksek olması nedeniyle Çoruh, Manavgat ve Göksu üzerinde rafting yapılır.
Türkiye’nin en yüksek sete sahip barajı olan Deriner, Çoruh üzerinde yer alır ( Artvin ).
Sınırlarımız içindeki uzunluğu en fazla olan ve en büyük havzaya sahip olan akarsu Kızılırmak’tır.
Bartın Çayı üzerinde 5 – 6 km kadar turistik ulaşım yapılır.
En fazla bölgede akış gösteren akarsu Sakarya’dır ( İç Anadolu, Ege, Marmara ve Karadeniz ).
Susurluk Nehri, Marmara Bölgesi’nde aktığından akış hızı, aşındırma gücü ve hidroelektrik potansiyeli çok düşüktür.
64
fırat özellikleri
Türkiye’nin debisi en yüksek olan akarsuyu Fırat’tır. Aynı zamanda üzerindeki barajlardan en fazla elektrik üretilen akarsudur.
65
şattül arap nedir
Dicle ile Fırat Irak’ta birleşerek Şattül Arap adını alırlar.
66
Türkiye’nin en temiz akarsuyu
Türkiye’nin en temiz akarsuyu Zap’tır.
67
Kapalı havza adı verilen alanların oluşmasında:
```
Kapalı havza adı verilen alanların oluşmasında;
Yer şekillerinin engebeliliği
Dağların uzanışı
Kuraklık şartları
Yağış azlığı
Karstik erime etkili olmuştur.
```
68
tr'de akarsular en fazla suyu ne zaman taşır
Türkiye akarsularının büyük bir bölümü en fazla suyu ilkbahar’da taşımaktadır. Bu durumun oluşmasındaki en büyük neden akarsuların genel olarak yüksek dağlık sahalardaki kar erimelerinden besleniyor olmalarıdır.
69
göllerle ilgili temel şeyler
Türkiye’deki doğal göllerin bazıları ile ilgili bilinmesi gerekenler şunladır:
Sığ olması ve aşırı buharlaşma nedeniyle alanı en fazla değişen göl Tuz Gölü’dür.
Yolu kısaltması ve derin olması nedeniyle üzerinde feribot aracılığıyla demir yolu ulaşımı yapılabilen göl Van Gölü’dür.
Van Gölü ve Beyşehir gölleri oluşum bakımından karma yapıdadırlar. Van’ın oluşumunda tektonizma ve volkanizma, Beyşehir’in oluşumunda tektonizma ve karstlaşma etkili olmuştur.
Gideğen adı verilen akarsularla sularını dışarı boşaltan akarsuların suları tatlıdır. Eğirdir, Beyşehir, Tortum, Hazar, Ulubat, Manyas, İznik ve sapanca göllerinin gideğeni vardır.
Tortum, Hazar ve Eğirdir göllerinin gideğenleri vasıtasıyla enerji üretimi yapılmaktadır.
Manyas Gölü aynı zamanda bir milli parktır.
Yedigöller, Abant ve Uzungöl’den turizm amaçlı yararlanılmaktadır.
70
Güneydoğu Anadolu Bölgesi’nde doğal göle rastlanmaz. Neden?
Güneydoğu Anadolu Bölgesi’nde doğal göle rastlanmaz. Nedeni yer şekillerinin sade olması nedeniyle göl oluşturacak bir çanağın olmaması ve şiddetli buharlaşmadır.
71
göller neden kirlendi?
Türkiye’deki göller kentleşme, endüstrileşme ve yanlış atık depolama nedeniyle kirlenmiştir. Bu kirlilik batıda fazla iken doğuya doğru azalır.
72
Karadeniz’de kurulan barajların temel amacı
Karadeniz’de kurulan barajların temel amacı enerji üretimidir. Çünkü bölgedeki düşük kentleşme, düşük sanayileşme ve yıl boyu yağışın olması barajların içme suyu, sanayiye su temin etme ve tarım sulama amaçlı yaralanılmadıklarını gösterir.
73
Büyükşehirler çevresindeki büyük barajların temel yapım amacı
Büyükşehirler çevresindeki büyük barajların temel yapım amacı büyükşehirlerin içme suyu ihtiyacını karşılamaktır.
74
Doğu Anadolu’da kurulan barajların temel amacı
Doğu Anadolu’da kurulan barajların temel amacı enerji üretimidir.
75
Güneydoğu Anadolu’daki barajların yapım amaçları
Güneydoğu Anadolu’daki barajların yapım amaçları elektrik üretme ve tarımsal sulamadır.
76
Enerji üretme amacıyla baraj yapımının en az olduğu bölge
Enerji üretme amacıyla baraj yapımının en az olduğu bölge Marmara’dır. Bölge akarsularının akış hızlarının çok az olması yükseltinin azlığı hidroelektrik potansiyel ve üretimin en az olmasına neden olmuştur.
77
Çernozyem Topraklarının Dünya’nın en verimli toprakları olmasının nedeni
Çernozyem Topraklarının Dünya’nın en verimli toprakları olmasının nedeni üzerindeki organik madde birikiminin fazla olmasıdır. Erzurum – Kars platolarında yaz yağışları ile gelişen gür çayırlar erken gelen kış ile birlikte toprak üstünde birikir.
78
çernozyem neden tarımda kullanılamaz?
Çernozyem Toprakları Dünya’nın en verimli toprakları olmasına rağmen tarımda kullanılamaz. Nedeni yöredeki iklimin tarım yapmaya uygun şartlar taşımamasıdır. Yaz kuraklığı isteyen ürünler yazların serin ve yağışlı geçmesinden kış ılıklığı isteyen bitkiler ise kışların çok uzun ve sert geçmesinden dolayı yetiştirilemez.
79
Taşınmış topraklar neden bulundukları alanlardaki ana kaya ve iklim özellikleri hakkında bilgi vermezler?
Taşınmış topraklar dış kuvvetler tarafından oluşturuldukları için bulundukları alanlardaki ana kaya ve iklim özellikleri hakkında bilgi vermezler.
80
bol yağışlı yerlerdeki topraklar neden tuz, kireç ve humus bakımından oldukça fakirdirler?
Bir yörede yağışın fazla olması toprakların A katmanındaki materyallerin yıkanarak B katmanında birikmesine neden olur. Bu nedenle bol yağışlı yerlerdeki topraklar tuz, kireç ve humus bakımından oldukça fakirdirler.
81
toprak verimini ne uygulaması düşürür?
Bir yöredeki aşırı ve vahşi sulama gibi yanlış sulama teknikleri topraklar üzerinde tuz ve kireç birikime neden olarak toprak verimini düşürmektedir. Örneğin, Güneydoğu Anadolu’da topraklar GAP ile birlikte aşırı sulanınca buharlaşmanın fazla olması toprak üzerinde tuzlanma ve kireçlenme yaratmıştır. Bu durum toprak verimini düşürerek tarımsal üretime zarar vermektedir.
82
kendiliğinden orman olan tek yer neresi?
Türkiye ikliminde Karadeniz dışındaki alanlarda orman oluşumu kendiliğinden gerçekleşmez. Bu nedenle Karadeniz dışında tahrip edilen ormanlar yerine orman gelemediğinde ormanlık sahalar seyrek topluluklar halinde bulunur. Bu durum antropojen bozkır denir.
83
Makilerin gelişmiş bir kök sistemine sahip olmalarının nedeni
Makilerin gelişmiş bir kök sistemine sahip olmalarının nedeni karstik arazi nedeniyle yer altına çok fazla sızan sulara erişmeye çalışmalarından, tüylü gövde ve yapraklar sıcaklık nedeniyle yaşanan terlemeyi azaltmaya çalışmalarındandır.
84
Kızılçam ormanlarının Dünya üzerinde en fazla alan kapladığı ülke
Kızılçam ormanlarının Dünya üzerinde en fazla alan kapladığı ülke Türkiye’dir. Ayrıca orman ağaçları içinde en fazla alan kaplayan ağaç kızılçamdır.
85
meşe özellikleri
Meşe, iklim seçiciliği en az olan ağaç türlerinden biridir. Bu nedenle Türkiye’nin her bölgesinde rahatlıkla yetişen ağaç meşedir. Türkiye’de ağaçlandırma çalışmalarında en çok tercih edilen ağacın meşe olmasının nedeni de Türkiye’nin tüm iklimlerine uyum sağlamasıdır.
86
Türkiye’de ormanların bölgelere dağılımını belirleyen faktör
Türkiye’de ormanların bölgelere dağılımını belirleyen faktör nemliliktir. Nemin yüksek olduğu kıyılarda ormanlar daha geniş alan kaplarken iç bölgelerde nemlilik düşük olduğundan orman oranı oldukça azdır.
87
orman alt sınırını ne belirler?
| orman üst sınırını ne belirler?
Orman alt sınırını belirleyen faktör NEM Orman üst sınırını belirleyen faktör ENLEM’dir.
Ormanların kendini yenileme süresinin en kısa olduğu yerler kıyıdaki yörelerdir. İç bölgelerde ormanların kendini yenileme süresi en uzundur.
Karadeniz Bölgesi dışındaki alanlarda ormanların kendiliğinden yetişmesi mümkün değildir. Bu nedenle ormanların tahrip edildiği İç Anadolu’da orman çıkamadığı için Antropojen bozkırlar, Akdeniz’de makiler oluşmuştur.
88
sığla ağacı özellikleri
Sığla ağaçları endemik türler içinde en önemlilerdendir. Köyceğiz Gölü çevresinde bulunan bu ağaçlardan elde edilen sığla yağı kozmetik sanayisinde kullanılır. Bu nedenle tahribata uğrayan sığla ağaçlarını koruma projesi geliştirilmiştir.
89
Türkiye’de endemik türlerin en fazla bulunduğu yerler
Türkiye’de endemik türlerin en fazla bulunduğu yerler Toroslar’dır.
90
en pis göl ve akarsular nerede?
Su kirliliğinin akarsular ve göllerde yoğun olarak hissedildiği yerler daha çok batıdadır. Bu alanda yaşanan yoğun atıkların depolanma sorunu kirleticilerin doğrudan suya bırakılması sonucunda ortaya çıkmaktadır.
91
Türkiye’de su kirliliğinin yüksek olduğu akarsu, göl ve kıyılar şunlardır:
```
Sakarya Nehri ( Endüstrileşme )
Kızılırmak ( Endüstrileşme )
Susurluk Nehri ( Endüstrileşme )
Gediz Nehri ( Endüstrileşme )
Ergene Nehri ( Akış Hızı Düşük )
Van Gölü ( Kentleşme )
Beyşehir Gölü ( Yanlış Arazi Kullanımı )
İznik Gölü ( Yanlış Arazi Kullanımı )
Sapanca Gölü ( Yanlış Arazi Kullanımı )
Manyas Gölü ( Yanlış Arazi Kullanımı )
İzmit Körfezi ( Endüstrileşme )
Gemlik Körfezi ( Endüstrileşme )
Çandarlı Körfezi ( Endüstrileşme )
İzmir Körfezi ( Kentleşme )
Gökova Körfezi ( Termik Santral )
Antalya Körfezi ( Turizm )
İskenderun Körfezi ( Endüstrileşme )
```
92
en temiz körfez
Türkiye’nin en temiz körfezi Saros Körfezi’dir. Ege’deki bu körfez Çanakkale’nin batısında bulunur. Gelibolu şehitliği nedeniyle kentleşmenin az olması ve Dünya’da kendi kendini yenileyebilen sayılı körfezden biri olması nedeniyle oldukça temizdir.
93
Türkiye’de toprak kirliliği, tuzlanma ve kireçlenme gibi sorunlar ne düzeyde
Türkiye’de toprak kirliliği, tuzlanma ve kireçlenme gibi sorunlar oldukça fazladır. Örneğin GAP ile birlikte Güneydoğu Anadolu’da yapılan aşırı ve kontrolsüz sulu tarım toprakların tuz tabakası ile bazı yerlerde
94
hava kirliliğinin en önemli sonucu
Bir yerde hava kirliliğinde yaşanan artış beraberinde bazı sorunlar ortaya çıkarır. Bunlardan en önemlisi hava kalitesinin düşmesine bağlı olarak ortaya çıkan sağlık problemleridir.Türkiye’de doğal gazın ısınmada yeterince kullanılmaması nedeniyle özellikle büyükşehirlerde Londra tipi hava kirliliği oldukça fazla görülmekteydi. Günümüzde bu kirliliğin azalmasının en önemli nedeni ısınmada kullanılan yakıtın değişmesidir.
95
Türkiye’de göçme - çökme depremlerinin oluşumunda insan etkisi
Türkiye’de göçme - çökme depremlerinin oluşumunda insan etkisi olduğu unutulmamalıdır. Özellikle maden ocaklarında ve yol yapımlarında kullanılan dinamit patlatmaları bu tür depremlere neden olmaktadır.
96
volkanik deprem neden görülmez
Türkiye’de aktif volkan olmadığından volkanik depremler görülmez.
97
nüfusun çoğunluğu nerelerde yaşıyor?
Nüfusun büyük bir bölümü birinci derecede deprem alanlarında yaşamaktadır. Nedeni ise genellikle Faylanma sonucu oluşan tektonik ovaların yerleşim ve tarım için uygun düzlükler olmasıdır.
98
heyelan olayları en çok nerede yaşanır
Türkiye’de heyelan olaylarına en fazla doğu Karadeniz Bölümü’nde rastlanılmaktadır. Bu alanda heyelan oluşumu için gerekli faktörlerin hepsi mevcuttur.
99
heyelan en çok hangi mevsimde
Türkiye’deki heyelanların mevsimlere göre dağılımında %65 ile ilkbahar birinci sıradadır. Nedeni ise kar erimeleri ile birlikte toprağın suya doyması ve kayganlığın artmasıdır.
100
heyelan önlenebilir mi?
Heyelan önlenemez bir afettir. Heyelanın görüldüğü yörelerde etkileri azaltılabilir. Bunda da en önemli çalışma heyelan riski olan yerlere yerleşmemek eğer mevcut yerleşme varsa taşımak gerekir.
101
bitki örtüsü heyelanı önler mi?
Bitki örtüsü heyelan değil erozyonu önleme de dikkate alınması gerekir. Heyelanda toprak üstündeki bitki örtüsü ile birlikte hareket ettiğinden bitki önleyici değildir.
102
akdenizde heyelan riski neden düşük?
Akdeniz’de bol yağış, kar erimesi ve kuvvetli eğim olmasına rağmen heyelan riski oldukça düşüktür. Nedeni karstik arazi yapısıdır.
103
Türkiye’de batıdan doğuya doğru gidildikçe taşkın riski
Türkiye’de batıdan doğuya doğru gidildikçe taşkın riski azalır. Nedeni doğuya doğru akarsuların yatak eğimlerinin artmasıdır. Derin yataklar içinden akarsuların çevrelerine çıkmaları daha zordur.
104
Türkiye’de en çok taşkına neden olan akarsular...
Türkiye’de en çok taşkına neden olan akarsular Asi, Meriç, Ergene ve Gediz’dir. Ortak özellikleri yatak eğimlerinin oldukça az olmasıdır.
105
çiğ sonucunda oluşan iki durum
Çığ sonucunda doğal bitki örtüsünün zarar görmesi ve kış turizminin olumsuz etkilenmesi gibi iki önemli durum oluşur.
106
Karadeniz’in kuzeye bakan yamaçlarında yüksek eğim ve kar yağışı olmasına rağmen çığ riski neden düşüktür?
Karadeniz’in kuzeye bakan yamaçlarında yüksek eğim ve kar yağışı olmasına rağmen çığ riski oldukça düşüktür. Bu durumun nedeni bitki örtüsünün oldukça gür olmasıdır. Bu nedenle Karadeniz’de çığ görülen alanlar bitkinin cılız olduğu güney yamaçlardır.
107
kaz ... madra ... yunt ... boz ... aydın ... menteşe
kaz EDREMİT madra BAKIRÇAY yunt GEDİZ boz KÜÇÜK MENDERES aydın BÜYÜK MENDERES menteşe
108
İç anadolu volkanik dağlar
```
hasan
karacadağ
karadağ
erciyes
melendiz
```
109
doğu anadolu volkanik dağlar
büyük ağrı küçük ağrı
| süphan tendürek nemrut
110
güney doğu anad volkanik dağ
karacadağ
111
ege volkanik dağ
kula ve çevresindeki tüf konileri
112
marmara volkanik dağ
uludağ derinlik
113
iç anadolu volkanik alanlar
iç anadolu = orta kızılırmak
114
doğu anadolu volkanik alan
yukarı murat van
115
İç anadolu kapalı havzalar
Tuz gölü, afyon akarçay
| Konya
116
Göller yöresi kapalı havzalar
Burdur acıgöl salda yarışlı kestel gölleri
| Acıbayam ve tefenni ovaları
117
Van gölü kapalı havzaları
Nemrut volkanı sebebiyle van gölü
118
Hazar gölü kapalı havzası
Erzurum bölgesinden kaynağını alan aras ve kura nehirleri
119
Tektonik göller
```
Kuş
Uluabat
Sapanca
Hazar
İznik
Burdur
Beyşehir
Eber
Tuz gölü
```
120
Karstik göller
```
Kozören
Elmalı
Kestel
Salda
Avlan
```
121
Volkanik göller
Meke
Nemrut
Gölcük
122
Buzul göller (sirk)
Kaçkar, bolkar, buzul
123
Karma göller
Van (t ktonik ve volkanik)
| Eğirdir (karstik ve tektonik)
124
Heyelan set
Tortum
Abant
Sera
Yedi göller
125
Şav set
Balık
Haçlı
Çıldır
Erçenazik
126
Kıyı set gölü
Bçekmece küçük çekmece terkos (marmara)
Çukurova: akyatan ve akyayan
Bafra: simenlik ve balık
127
Aluvyal set gölü
Ege: bafa ve marmara
Akdeniz: köyceğiz
İç anadolu: mogan ve eymir
Karadeniz: uzungöl
128
Dalmaçya kıyı tipi
Finike kaç arası. Paralel dağlar su altında kalıyor
129
Ria kıyı tipi
Çanakkale ist boğazları, menteşe yöresi
| Aksrsu vadileri deniz altında kalıyor.
130
Sel rejimli akarsular en çok
İç anadoluda (konveksiyonel yağışlar)
131
Kireçtaşı şekillerine en çok
Akdenizde rastlanır
132
Jips üstünde şekillere en çok
Ankara ve sivasta rastlanır
133
Kaya tuzu üstünde şekiller en çok
Çankırı çevresinde
134
Dalmaçyakıyılar
Finike kaş
135
Limanlı kıyılar
Kıyı set gölleri
136
Tr'nin en az yağış alan yerleri
Iğdır, Harput, Güneydoğunun güneyi, Malatya, Konya, Develi, Ergene, Tuz gölü ve Çevresi, Karapınar
137
en az yağış?
| en kurak?
en az yağış: iç anadolu. çünkü çevresi sıradağlar.
| en kurak: GDA. çünkü buharlaşma
138
yazın en fazla maksimum nem
GDA (en fazla nemi kim tutabilir)
139
en fazla bağıl nem
Doğu karadeniz (neme doymuşluk)
140
mutlak nemin azalması
yerden yüksel ve kıyıdan uzaklaş
141
frontal (cephesel yağış) nerelerde görünür?
her yerde çünkü orta kuşak.
142
konvensiyonele yağışa iç anadoluda ne diyorlar
kırk ikindi.
143
konvensiyonel (yükselim) nerelerde görülür
iç anadolu, gda,
| erzurum kars yazın.
144
yamaç yağışı en çok
karadeniz ve akdeniz
145
karadeniz yağış rejimi
en fazla sonbahar
en az ilkbahar
düzenli
146
akdeniz yağış rejimi
en fazla kış
en az yaz
düzensiz
147
ılıman karasal yağış rejimi
en fazla ilkbahar
en az yaz
düzensiz
148
marmara yağış rejimi
en fzla kış ilkbahar
en az yaz
kısmen düzenli
149
sert karasal yağış rejimi
en fazla yaz
en az kış
düzensiz
150
karadeniziklimi
yazın serin yapıllı kışın ılık yağışlı
bulutluluk en fazla, sıcaklık farkı az.
toprak tipi orman
grafiği tipik rize: sıcaklık ters v, her mevsim yağış (en fazla sonb)
konutta ahşap
dağınık yerleşme.
151
akdeniz iklimi
```
don sayısı en az
en fazla yağış kışın
toprağı terra rossa
grafiği antalya: sıcaklık skewed ters v, sıc farkı çok.
konutta taş
```
152
sert karasal iklim
erzurum kars. yazın serin yağışlı, kışın soğuk uzun.
sıcaklık farkı en fazla.
kar 100 günden fazla kalır.
en fazla yağış yazın. bitki örtüsü çayırç
toprağı çernozyum (kara topraklar)
konutta taş ve kerpiç
153
step iklimi
yazın sıcak kurak, kışın soğuk ve karlı.
don sayısı 30 günü geçmez. bitkisi bozkır ve antropojendir.
toprak tipi kestane ve kahverengi step.
tipik grafik: ankara: skeved v, yağış en az yazın.
kerpiç. su kaynaklları kısıtlı olduğu için toplu yerleşme görülür.
