Wykład 1- ślina i tkanka zębowa Flashcards
1
Q
Ślina- skład ogólnie
A
Jej skład różni się w zależności od tego, w której śliniance produkowana
2
Q
Funkcje śliny
A
- trawienna (amylaza, lipaza)
- przeciwbakteryjna (sekrecyjna IgA, peroksydaza, lizozym)
- buforująca (jony wodorowęglanowe, fosforanowe, białka)
- odczuwanie smaku (woda, białka odżywiające, komórki smakowe)
- udział w regulacji gospodarki wodnej (woda)
- udział w krzepnięciu krwi (wapń)
3
Q
Funkcje śliny cd.
A
- oczyszczająca (woda spłukuje nie przylegające bakterie i inne resztki komórkowe)
- naprawa tkanek (obecność wielu czynników wzrostu oraz innych związków aktywnych biologicznie)
- zlepianie pokarmu w kęsy (lubrykacja- mucyny, elektrolity, woda)
- tworzenie płytki nazębnej
4
Q
Tworzenie płytki nazębnej jako rola śliny
A
Wiele białek śliny przyłącza się do powierzchni zęba i błony śluzowej jamy ustnej uczestnicząc w powstawaniu cienkiej błonki; szereg z tych białek przyłącza jony wapnia
5
Q
Skład śliny- najważniejsze info
A
- woda- 94-99,5%
- składniki stałe od 6% w spoczynku do 0,5% w ślinie wydzielanej po stymulacji
!!Ślina- przez przyuszną więcej wody!!!
6
Q
Fazy tworzenia śliny
A
I- powstanie śliny pierwotnej
II- wytworzenie ostatecznej śliny
7
Q
Powstanie śliny pierwotnej- etap I
A
Wydzielana przez końcowe odcinki wydzielnicze i wstawki. Jest to płyn pozakomórkowy, który zawiera prawie wszystkie organiczne składniki śliny
8
Q
Wytworzenie ostatecznej śliny- etap II
A
Dochodzi do zmiany składu śliny pierwotnej podczas jej przepływu przez przewody wyprowadzające: prążkowie i pozapłacikowie
9
Q
Co jest reasorbowane przez ścianę przewodów prążkowanych?
A
Jony sodu i chloru
10
Q
Co jest wydzielane do światła przewodu?
A
Jony potasu i jony wodorowęglanowe
11
Q
Jaka ślina jest ostatecznie?
A
Hipotoniczna (zawsze) i ubogosodowa
12
Q
Porównanie śliny z osoczem
A
- stężenie Na+ i Cl- mniejsze w ślinie
- stężenie K+ i HCO3- większe w ślinie
13
Q
Osmolalność śliny
A
Wzrasta wraz ze wzrostem szybkości wydzielania, osiągając przy maksymalnym wydzielaniu ok. 70% osmolalności osocza.
14
Q
pH śliny
A
8; Zmienia się z lekko kwaśnego (w stanie spoczynku) do zasadowego (w momencie stymulacji)
15
Q
Z czego wynika wzrost zasadowości śliny w czasie stymulacji?
A
Ze zwiększenia się stężenia jonów HCO3-
16
Q
Składniki nieorganiczne śliny- przykłady
A
- sód
- potas (dużo)
- wapń
- magnez
- chlor (dużo)
- HCO3-
- fosforany (dużo)
17
Q
Składniki organiczne- przykłady
A
białka (35)
- lizozym, amylaza, peroksydaza
- mucyny (nadają lepkość), immunoglobuliny: sekrecyjna IgA, IgG oraz IgM
- laktoferyna, naskórkowy czynnik wzrostu
18
Q
Mucyny
A
- duża masa cząsteczkowa
- określane jako MG2 i MG1- duże zespoły
- różnią się od siebie rdzeniem peptydowym i obecnością oligosacharydów
- 20-30% w niestymulowanej ślinie
- silnie glikozylowane (reszty węglowodanowe 50-90% suchej masy)
- wiązanie N-acetylogalaktozoaminy do seryny lub treoniny
19
Q
Zespoły MG1 i MG2 mucyn
A
- oba- łączą się z amylazą, a także innymi białkami bogatymi w prolinę, serynę i histydynę
- MG2 łączy się z sIgA (secretory immunoglobulin A), stateryną i laktoferyną
!!! Połączenie MG2 z laktoferyną interesujące, bo posiada Fe oraz właściwości antybakteryjne, grzybo-, wiruso- i antyneoplastyczne !!!
20
Q
Białka wykazujące powinowactwo do hydroksyapatytu
A
- kwaśne białka bogate w prolinę
- histatyny
- cystatyny
- stateryna wytwarzana w śliniance przyusznej, podżuchwowej i tylnych gruczołach języka
21
Q
Inna nazwa na niemucynowe białka śliny?
A
Stateryny
22
Q
Zadanie stateryn
A
- hamują tworzenie złogów nazębnych
- remineralizacja
- tworzenie płytki nabytej
- ochrona przed czynnikami szkodliwymi
- buforowanie i utrzymanie stałego pH
- wpływają na mikroflorę jamy ustnej
- regulują działanie enzymów proteolitycznych
23
Q
Zadanie mucyn
A
Ochrona nabłonka przed adherencją i inwazją patogenów lub ich produktów
24
Q
Jakie białka oznacza się bogatymi w prolinę?
A
Te, w których zawartość proliny wynosi 35-40%
25
Na jakie typy dzielą PRPs?
- kwaśne
- zasadowe
- glikozylowane zasadowe PRPs
26
Stateryny- krótkie info
- kwaśne, zawierające duże ilości proliny, tyrozyny i fosfoseryny
- niskocząsteczkowe, zbudowane z 43 aminokwasów
27
W jaki sposób stateryny zapobiegają tworzeniu się kamieni wapniowych w przewodach ślinianki?
Stateryny są białkami, które pozwalają ślinie utrzymać stan wysycenia solami wapnia i fosforu, i hamują spontaniczne wytrącanie soli fosforanu wapnia i węglanu wapnia, a tym samym powstawania kamieni w przewodach ślinianki
28
Jakie jest wspólne działanie stateryny i białek bogatych w prolinę?
Utrzymanie środowiska jonowego korzystnego dla ochrony szkliwa przed demineralizacją oraz dla stabilności składu jonowego szkliwa oraz innych tkanek twardych zęba
29
Cystatyny
- inhibitory proteaz lizosomalnych
| - występują głównie w wydzielinie ślinianek podżuchwowych
30
Rola cystatyn
- kontrola proteaz, odgrywających istotną rolę w wewnątrzkomórkowej degradacji białek
- zapobieganie chorobom przyzębia
- hamują wydzielanie fosforanów wapnia ze śliny
- biorą udział w wytwarzaniu płytki nazębnej, którą tworzą aminokwasy i białka selektywnie zaadsorbowane na powierzchni zębów
31
Kiedy błonka nabyta staje się płytką nazebną?
Po zasiedleniu bakterii
32
Laktoferyna
- glikoproteina- w płynach ustrojowych
| - wytwarzana przez komórki nabłonkowe błon śluzowych
33
Rola laktoferyny
- potencjał terapeutyczny wynikający ze zdolności wiązania żelaza oraz zdolności immunomodulatorowe
- w błonie śluzowej- ochrona przed rozwojem i inwazją mikroorganizmów
34
W jaki sposób laktoferyna hamuje rozwój baterii?
Wiąże Fe niezbędne do rozwoju bakteriom Gramm ujemnym oraz grzyba Candida albicans
35
Histatyny
- dodatnio naładowane proteiny produkowane przez przewody wyprowadzające ślinianek przyusznych i podżuchwowych
- zasadowe, bogate w histydynę
- w śr. wodnym- koliste, a w bezwodnym- alfa-helisa
36
Rola histatyn
- w ślinie histatyny 1 i 3, a zwłaszcza 5- duża aktywność przeciwgrzybicza
- antybakteryjne właściwości
- hamują hemoaglutynację
- zobojętniają endotoksyczny lipopolisacharyd zlokalizowany na zewnętrznej ścianie komórkowej bakterii Gramm
37
Aminokwasy i peptydy
- głównie alanina, glicyna, kwas glutaminowy
- tetrapeptyd- sialina
- mocznik obecny, przekształcany w amoniak i CO2 przez ureazę występującą w płytce nazębnej
38
Lizozym
- inaczej muramidaza
| - produkowany przez śliniankę podjęzykową i podżuchwową
39
Rola lizozymu
-hydroliza wiązań B-1,4-glikozydowych występujących między kwasem N-acetylomuraminowym i N-acetylo-D-glukozoaminą w peptydoglikanach bakterii gramm-dodatnich
40
Jakie działanie mają immunoglobuliny?
Przeciwbakteryjne
41
Immunoglobuliny w ślinie
- IgA, IgG, IgM
- kontrolują naturalne środowisko jamy, zwiększając odporność na zakażenia
- zdolność aglutynowania paciorkowców (IgG i IgA) zapobiega ich kolonizacji
42
Amylaza ślinowa
- metaloenzym zawierający wapń
| - ślinowa L-amylaza jest dominującym enzymem
43
Rola amylazy
- hydrolizuje wiązania L-1,4-glikozydowe składników skrobi: amylozy i amylopektyny
- wstępne trawienie
- tworzenie kompleksu glikoproteinowego błonki nabytej, która odpowiednio powstaje na umytych zębach
44
Lipaza językowa
-wydzielana przez gruczoły Ebner'a
45
Rola lipazy językowej
Uczestniczy w pierwszej fazie trawienia tłuszczów
- hydrolizuje triacyloglicerole zawierająxce kwasy tłuszczowe raczej o krótkich łańcuchach
- istotna dla trawienia tłuszczu mleka przez noworodki
46
Albumina
- główne białko osocza
| - w ślinie- niewiele (za dużo- marker diagnostyczny w chorobach- zapalenie dziąseł, paradontoza)
47
Hormony
- np. parotyna- obniża stężenie wapnia w surowicy krwi i pobudza mineralizację zębiny
- z krwi- estrogeny, testosteron, insulina
48
System peroksydazy ślinowej
- stanowi go enzym- laktoperoksydaza (śl. przyuszna; rozkłada H2O2) oraz mieloperoksydaza
- końcowe produkty rozkładu- kwas i anion podtyiocyjanianu hamują rozwój bakterii, pałeczek kwasu mlekowego i grzybów poprzez hamowanie heksokinazy (enzym ważny podczas metabolizmu węgli)
49
Dokładniejszy opis rozkładu H2O2
Jest to reakcja anionu tiocyjanianu (SCN-) z nadtlenkiem wodoru. Prowadzi to do powstania nietrwałego związku podcyjanianu (OSCN-) z wydzieleniem wody.
50
Za co odpowiedzialne są jony OSCN-?
Za aktywność przeciwbakteryjną; jest on normalnym składnikiem śliny ludzkiej
51
Mieloperoksydaza
- główny składnik wydzielany przez leukocyty obojętnochłonne
- uwalniana w procesach zapalnych
- katalizuje utlenianie jonu chlorkowego do kwasu podchlorawego (HOCl), będącej reaktywną formą tlenu o działaniu bakteriostatycznym i antywirusowym
52
Kwas moczowy
- antyoksydacyjne działanie
- produkt degeneracji puryn
- redukcyjne właściwości i utlenianie do alantoiny
- rola w obronie antyoksydacyjnej- reakcja z RFT i wiązanie jonów żelaza
53
W co bogata jest jeszcze ślina?
- w albuminę, kwas askorbinowy, glutation
| - dysmutazę ponadtlenkową, katalazę, peroksydazę glutationową
54
Połączenie korony i korzenia
Szyjka zęba
55
Zewnętrzna warstwa
- korzenia- cement
| - korony- szkliwo
56
Wagowy stosunek między Ca a P w hydroksyapatycie
1,8 a 2,4
57
Kryształy fluoroapatytu
- jony F- zastępują OH-
- słabiej rozpuszcza się w kwasach- lepsza ochrona
- jon fluorkowy hamuje bakteryjny enzym- enolazę
58
Co to enolaza?
Enzym niezbędny do prawidłowego powstania kluczowego produktu PEP w procesie glikolizy, który u bakterii jest źródłem energii i fosforu niezbędnego do rozkładu cukru
59
Składniki nieorganiczne szkliwa
- wapń (ok. 35%), fosfor (ok. 20%)- najwięcej powierzchniowa warstwa (=najtwardsze)
- magnez, potas, sód, chlor (wzrasta w kierunku zębiny)
- bor, bar, molibden- ich działanie podobne do fluoru
- HCO3-, kadm, żelazo- zwiększa rozp. szkliwa w ph<7
60
Enameliny
- składnik organiczny
- ściśle przylegają do pryzmatów szkliwa
- kwaśna, ufosforylowana glikoproteina
- największa z macierzy szkliwa
- zawierają znaczne ilości asparaginianu, seryny, glicyny, alaniny, argininy
61
Enameliny- rola
- inicjacja mineralizacji
- regulacja wzrostu objętościowego kryształów
- w dojrzałym szkliwie- kanały dyfuzyjne umożliwiające wymianę jonów między środowiskiem jamy ustnej a szkliwem
62
Skład aminokwasowy
-podobny do składu kwaśnych enamelin
63
Które warstwy zawierają najwięcej białek?
wewnętrzne
64
Warstwa zewnętrzna szkliwa
- mniej białek
- bardziej rozpuszczalna
- składa się z białek bogatych w glicynę oraz małych peptydów i aminokwasów
65
Metaloproteinazy szkliwa
-enamelizyna i kalikreina
66
Rola metaloproteinaz szkliwa
Modyfikacja lub eliminacja niektórych białek macierzy szkliwa, co prowadzi do zmian w rozwijających się kryształach
67
Co najszybciej łączy się z hydroksyapatytem?
Arginina i lizyna; w mniejszym stopniu histydyna, seryna, tyrozyna
68
Węglowodany w szkliwie
- galaktoza, glukoza, mannoza
- fukoza
- ksyloza
69
Glikozaminoglikany w szkliwie
- dominuje 4-siarczan chondroityny i 6-siarczan chondroityny
| - kwas hialuronowy znajduje się w niewielkiej ilości
70
Skład chemiczny macierzy pozakomórkowej zębiny
- zmineralizowana, bez tkanek
- z wypustkami odontoblastów sięgających do zębiny
- 70% nieorg (dihydroksyapatyt), 20% org (kolagen I, kwas cytrynowy), 10%- woda (dzięki temu twardsza od kości)
71
Białka niekolagenowe kości, zębiny i cementu
- glikoproteiny
- białka surowicy krwi
- zdeponowane w macierzy czynniki wzrostu
72
Kolagen
- glinyna+prolina+hydroksyprolina+hydroksylizyna
- synteza- stały dostęp witaminy C
- triady budujące Gly-X-Y (na ogół: X- prolina, Y- hydroksyprolina)
- dzięki występowaniu triad- ściśle określona konformacja
73
Czym spowodowana jest próchnica?
- obecnością bakterii płytki nazębnej
- węglowodanami
- podatnością zęba
- czas
74
Od czego rozpoczyna się próchnica?
Od demineralizacji szkliwa zębów- np. pod wpływem węgli
75
pH 6,8-7,2 a skład śliny
w tym pH- przesycona roztworem fosforanów wapnia
| Lokalne zakwaszenie= zmniejszenie nasycenia śliny fosforanami i ślina staje się r-rem nienasyconym
