week 6 Flashcards
Welke type receptor is betrokken bij pijn in de huid?
Vrije zenuwuiteinde
- geactiveerd als aanraking te veel is: pijn, temperatuur, jeuk, chemicaliën
Wat betekend nociceptie?
Nociceptie = bewust worden van pijn
- bewust worden is belangrijk om pijn te controleren –> pijn niveau onderdrukken
Naar welke plekken heeft een nocireceptor uitlopers?
- naar de huid (terug)
- naar het ruggenmerg (heen)
Wat gebeurt er als een nocireceptor wordt geactiveerd?
prikkel –> basis vrije zenuwuiteinde geprikkeld –> actiepotentiaal –> ruggenmerg –> glutamaat afgifte:
- terug naar zenuw uiteinden –> neurotransmitter afgeven
- dorsale hoorn ruggenmerg –> neurotransmitter afgifte –> signaal via anterolaterale baan omhoog
Wat is het effect van het signaal dat terug gaat naar de huid bij pijn signalen?
substance P + CGRP vrij –> activatie locale bloedvaten + mestcellen –> lokale reactie:
- herstel geïnduceerd
- voorzichtig doen met beschadigde plek
in welke laag van ruggenmerg: dorsale hoor komen C-vezels terecht?
C-vezels: lamina 1 en 2
In welke laag van ruggenmerg: dorsale hoorn komen A-delta vezels terecht?
A-delta vezels: lamina 1, 2 en 5
In welke laag van ruggenmerg: dorsale hoor komen A-beta vezels terecht?
A-beta vezels: lamina 4
Wat is de wide dynamic range neuron + welk type pijn geeft het door?
Wide dynamic range neuron: neuron van A-delta vezel:
Type pijn: refererende pijn
Welke 2 type vrije zenuwuiteinden vezels zijn er + subtypes?
- A-delta vezels
1a. type 1
1b. type 2 - C-vezels
Waar zijn de type 1 en type 2 A-delta vezels gevoelig voor?
Type 1: mechanische/chemische prikkels
Type 2: hitte
Kenmerk + transport snelheid van A-delta vezels
Kenmerk: gemyeliniseerd
Snelheid: 5-30 m/s
Kenmerk + transport snelheid van C-vezels
Kenmerk: ongemyeliniseerd
Snelheid: < 2 m/s
Welke kanalen zijn betrokken bij het pijnsignaal?
TRP kanalen (transient receptor potential) = ionkanaal dat gevoelig is voor bepaalde prikkel –> kanaal open –> ionen cel instromen
Wat zijn kenmerken van TRP kanalen?
- verschillende types aanwezig in pijn en temrpatuur vezels
- 1 vezel kan verschillende kanalen tot expressie brengen
- ook andere receptoren aanwezig op vrije zenuwuiteinde
Hoe is het gevoel + pijn stoornis bij een unilaterale ruggenmerg laesie?
Nociceptieve neuronen: unilateraal –> contralaterale kant uitval van pijnprikkel
gevoel neuronen: ipsilateraal –> aangedane kant uitval van gevoel
Wat betekend hyperalgesie?
Hyperalgesie = verhoogde pijnperceptie op een pijnlijke prikkel
- vb snee in vinger en daarna klein stukje ernaast nog een snee –> 2e doet meer pijn doordat reactie is versterkt door 1e snee
Wat betekend allodynie?
Allodynie = pijnlijke perceptie van een normaliter niet-pijnlijke prikkel
- vb als teen gestoten doet loper erna ook pijn (lopen normaal niet pijnlijk)
Hoe ontstaan hyperalgesie en allodynie?
vormen van sensitisatie:
inductie door langdurige prikkeling van alleen de C-vezels –> betrokkenheid van: NMDA receptor (glutamaat) + neuropeptides (substance P. CGRP) + groeifactoren (BDNF, GDNF) –> blijft (veel) langer bestaan dan de prikkeling waardoor het weer geïnduceerde wordt –> leidt tot niet permanente verandering
Hoe verloopt sensitisatie op moleculair niveau
Normaal: NMDA-receptor geblokkeerd door magnesium
Sensitisatie: veel release van glutamat door nociceptieve vezels –> magnesium weg –> NMDA-receptor gedeblokkeerd –> meer calcium cel in –> meer receptoren die vrij komen
Wat betekend axotomie?
Axotomie = beschadiging van zenuw door degeneratie van projectie
Hoe verloopt normaal het proces na axotomie?
normaal herstelt beschadiging neuron zich
- chemische verandering in ganglioncel tot herstel voltooid is
Hoe ontstaat neuropathische pijn?
Na axotomie geen herstel –> ontstaat een neuroma
- neuroma is verhoogd gevoelig/expressie van natriumkanalen –> continue signaal van ‘aanstaan’ –> constant signaal van pijn
Wat is neuropathische pijn?
Neuropatische pijn = spontane activiteit van beschadigde vezels
- vezels kunnen elkaar ook prikkelen
Wat is de prevalentie van pijn bij kanker bij:
- recente diagnose
- behandeling ondergaan
- gevorderde stadium
- recente diagnose: 28%
- behandeling ondergaan: 50-70%
- gevorderde stadium: 64-80%
Waar is de behandeling bij pijn bij kanker op gericht?
- onderliggende oorzaak
- pijn symptomen
Welke soorten pijn komt voor bij kanker?
- gerelateerd aan tumor en/of metastase:
1a. nociceptieve pijn: somatische, visceraal-gerefereerde pijn
1b. tumor-geassocieerde neuropathische pijn
= gemengde pijn: nocicpetieve pijn + neuropathische pijn - gerelateerd aan behandeling:
2a. nociceptive pijn: mucositis, hand-voet syndroom
2b. neuropathische pijn: post0radiatie neuropathie, chemotherapie, geïnduceerde polyneuropathie
Wat zijn 2 belangrijke principes bij pijnbestrijding?
- patiënt 24 uur per dag pijnstilling krijgen: round-the-clock medicatie:
- 2x per dag langweekend opioide
- Pijnpieken moeten opgevangen worden
- als nodig is rlewerkend opioide (fentanyl)
Hoe gaat de WHO pijnladder voor pijn bij kanker?
Stap 1:
- paracetamol
- naproxen, diclofenac, ibuprofen
- celecoxib, eterocoxib
Stap 3:
- oxycodone
- morfine
- fentanyl
Stap 4:
- morfine, fentanyl, hydromorfine IV
- spinale epidurale catheter
- invasie: splanchinicus blockade, lower-end block, anterolateral tractotomies
Co-analgetica:
- prebagalina
- amitryptiline
- dexamethason
Bij welke soort pijn wordt co-analgetica toegevoegd bij pijn bij kanker?
tumor-geassocieerde neuropathische pijn
Waar moet je op letten bij de WHO pijnladder medicatie voor pijn bij kanker?
Stap 1 blijft altijd genomen worden, opioiden worden toegevoegd
Stap 2 wordt bij kankerpatiënten overgeslagen
Voor welk type pijn geldt de WHO-pijnladder niet?
Neuropathische pijn
Voor welke sensorische informatie is de gnostische?
- fijne tast
- proprioceptie
Voor welke sensorische informatie is de vitale?
- pijn
- temperatuur
- jeuk
- grove tast
Hoe verloopt het emotionele component/affectieve component van fijn?
Naar insula + gyrus cinguli + retricualire formatie + intralaminaire thalamus
Uit welke 2 componenten bestaat de ervaring van pijn?
- discriminatie component: sensorisch
- affectieve component; emotioneel
Wanneer wordt het achterste deel van de insula geactiveerd?
- zeurende pin
- thermische pijn
- chronische pijn
- inspanning
- jeuk
–> intrinsieke dingen
Wanneer wordt het voorste deel van in insula actief?
- boosheid
-koele temperatuur - walging
- betrouwbaarheid
- seksueel arousal
–> veel interactief
Hoe werkt het placebo-effect?
Verwachtingspatroon van pijn aanpassen/verminderen
- werking op het placebo-centrum = verwachtingen-centrum
Wat zijn 2 componenten van placebo?
- als je placebo werking hebt verminder je de pijn
- als je placebo werking hebt versnel je het gevoel van de reductie van pijn
Wat is het nocebo-effect?
Nocebo-effect = moment dat er negatieve consequenties zouden zijn, is het risico op het krijgen van deze er
- omgekeerde van het placebo-effect
Wat bepaald of het placebo- of nacebo-effect optreed?
de context
Welke gebieden nemen toe in activiteit bij placebo- en nacebo-effect?
prefrontale cortex
Welke gebieden nemen af in activiteit bij placebo- en nacebo-effect?
- anterieure deel insula
- cingilaire cortex
- thalamus
Wat zijn de output signalen van pijninhibie (= terug naar periferie)
- dorsale médullaire réticulaire formatie: glutamaat
- locus coeruleus: noradrenaline (inhibitie)
- Raphe nucleus: GABA en serotonine (inhibitie)
- parabrachiale nucleus
Welke 2 theorie zijn er bij het optreden van pijninhibitie?
- perifere oplossing: poort hypothese
- centrale oplossing: afdalende inhiberende systeem
Wat is de poort hypothese?
Moment sterke pijnprikkel –> C-vezels geactiveerd –> zeurende pijn
Gaat wrijven over pijnlijke plek –> A-beta vezels actief –> contact met inhibatoire neuronen in ruggenmerg –> anterolaterale baan inhaleren –> minder effect van pijn
Hoe gaat de centrale oplossing van pijninhibitie?
remmende input van ruggenmerg –> via:
- inhibitie interneuronen activiteren
- C-vezels remmen
- projectieneuronen remmen
Verloopt via PAG
Wat is de functie van jeuk?
- parasieten verwijderen
- weefsel beschadiging op te wekken om een genezingsproces te bevorderen/initieren
Waarom zijn pijn en jeuk hetzelfde?
- anatomische route tot perceptie zijn vergelijkbaar
- pt die geen pijn ervaren ervaren ook geen jeuk
- veel neuronen in dorsale hoorn reageren op zowel pijn als jeuk
- veel overeenkomsten in gebieden die geactiveerd worden bij pijn en jeuk
Waarom zijn pijn en jeuk anders?
- functie is anders
- opioiden remmen pijn maar kunnen jeuk induceren of versterken
- pijnlijke prikkels verminderen reukgevoel
- jeuk treedt alleen po in de huid (epitheel)
welke 2 soorten jeuk heb je>
- mechanische jeuk: beweging op de huid van parasieten/stoffen
- chemische jeuk: Stoffen in de huid
Wat is pijn?
Pijn = onplezierige sensatie die samengaat met autonome, psychologische en gedragsreactie
- is een subjectieve ervaring die alleen kan worden waargenomen door de patient
Wat zijn de 3 fases van pijnperceptie?
- detectie schade in de periferie door nociceptoren
- transmissie naar dorsale hoorn –> signaal geremd of versterkt door lokale neuronale circuits en afdalende banen uit hogere hersencentra
- transport van pijninformatie naar hogere centra wat leidt tot actie
Welke stoffen kunnen C- en A-delta vezels stimuleren?
- histamine
- 5-HT
- Ach
- K+
- H+
- melkzuur
- brandykinine
Door welke stof wordt het effect van pijn versterkt (sensitisatie)
A-delta vezels gestimuleerd door: prostaglandinen
Door welke stoffen worden de TRP-kanelen geactiveerd:
- TRPV1
- TRPM8
- TRPA1
- TRPV1: hitte, protonen, capsaicine (pepers)
- TRPM8: koude, mentol
- TRPA1: koude, mosterdolie
Wat is het effect van morfine-achtige stoffen?
minder last van de pijn, maar de gemenen pijn blijf gelijk (meestal)
hebben centraal en perifeer component
Welke categorieen pijnstilling zijn er + welke subtypes?
- niet-opioiden:
- paracetamol
- NSAID, coxibs
- corticosteroiden - opioiden:
- natuurlijk
- synthetisch - lokale anesthetica
In welke structuren bevind zicht Cox-1 + eigenschap van cox-1?
eigenschap: constitutief
- maag
- darm
- nieren
- bloedplaatjes
In welke strekten bevind zich Cox-2 + eigenschap van Cox-2?
Eigenschap: induceerbaar
- macrofagen
- synocioxyten
- endotheelcellen
Wat is de betekenis van opiaat?
Opiaat = stof met een morfine-achtige structuur (non-peptide), bestanddeel van opium
Wat is de betekenis van een opioide ?
Opioide = stof met een morfine-achtige eigenschappen
Wat zijn endogene opioiden?
- beta-endorigine
- meta-enkelphaline
- leuk-enkelphaline
- dynofine
Wat zijn aangrijpingspunten voor opioiden?
- amygdala
- insulaire cortex
- hypothalamus
- PAG: pariaquaductale grijs
- RVM: rostroventralei medulla
Wat voor type receptor is de opioid receptor + effect van dit type receptor?
G-eitiw gekoppelde receptoren:
- verlagen cAMP
- openen K-kanalen –> hyperpolarisatie
- sluiten Ca-kanalen –> remmen transmitter afgifte
Welke type opioide receptoren zijn er?
Mu: MOPr
Delta: DOPr
Kappa: KOPr
ORL1
Welk groep opioide zijn:
- morfine + codeine
Opiumalkaloiden
Welke groep opioiden zijn:
- methadon + fentanyl + tramadol
synthetische stoffen
Welke groep opioiden zijn:
- buprenofine + pentazocine
partiële (ant)agonist
Waar moet je op letten als een partiële ant(agonist) opioide (burpenofirne, pentazocine) wilt geven?
als patient al morfine gebruikt niet geven want:
- competitie met morfine over binden receptor + het heeft een lager effect dan morfine –> totaal pijnstillend effect minder
Kinetiek opioiden:
- toedieningsvorm
- first-pass effect morfine
- stoppen
- toedieningsvorm: verschillende manieren
- first-pass effect morfine: groot
- mogelijk neemt biologische beschikbaarheid toe bij chronisch gebruik
- stoppen: langzaam afbouwen door gewenning
- lichaamseigen opioiden minder aanwezig/minder effect –> minder pijnstillend effect: hyperalgesie
Wat zijn bijwerkingen van opioiden?
- ademdepressie: treed niet op bij normaal gebruik
- slaperigheid, misselijkheid, braken: weg bij herhaalde toediening
- obstipatie
- verslaving: komt niet voor bij pt bij pijn
- vaak pseudo-verslaving bij onderbehandeling
Wat is de werking van codeïne?
onderdrukt hoestprikkel + zwak analgetisch
vaak icm paracetamol
Wat is een voordeel van fentanyl?
- zeer lipofiel –> geschikt voor transdermale toediening
Wanneer is fentanyl geïnduceerd?
bewusteloosheid
niet goed kunnen slikken
Wat zijn kenmerken van tramadol:
- aanrijpen welke receptor
- effect
- zwakke mu-receptor agonist
- remmen heropname Na en 5-HT
- matig analgeticum
Waar moet je op letten bij tramadol voorschrijven bij ouderen?
heeft relatief veel bijwerkingen
- ouderen vaak hallucinaties
Welke medicijnen zijn niet werkzaam bij migraine?
opioiden
Wat is de behandeling van migraine?
- paracetamol + mogelijk anti-emeticum
- NSAIDs, naproxen of diclofenac + anti-emeticum
Waaruit bestaat de behandeling van acute migraine?
triptanen
Wat is het effect van triptanen op migraine?
- vaso-constricitie
- remmen afgifte neuropeptide CGRP
- effect in de hersenen
Wanneer is profylaxe geïnduceerde bij migraine + wat wordt er dan gegeven?
indicatie: 2/meer aanvallen per maand
Geven:
- beta-blokkers
- anti-epileptica
Wanneer kan je medicatie afhankelijke hoofdpijn krijgen?
Overgebruik van:
- triptanen: >10 dagen/maand
- paracetamol/NSAIDs > 15 dagen/maand
voor > 3 maanden
Wat kunnen tekenen zijn van mediatie afhankelijke hoofdpijn?
- stijging hoofdpijnfrequentie
- hoofdpijn bij dagelijks gebruik
Hoe ontstaat migraine?
genetisch, stress, hormonen –> trigemion-vasculaire systeem actief –> afgifte CGRP –> bindt bloedvaten aan hersenvliezen –> vaatverwijding –> hoofdpijn
Wat voor type pijn geven volgende vezels door;
- A-delta vezels
- C-vezels
- A-beta vezels
- A-delta vezels: prikkende pijn
- C-vezels: zeurende pijn
- A-beta vezels: fijne tast, proprioceptie
