week 6 Flashcards
Welke type receptor is betrokken bij pijn in de huid?
Vrije zenuwuiteinde
- geactiveerd als aanraking te veel is: pijn, temperatuur, jeuk, chemicaliën
Wat betekend nociceptie?
Nociceptie = bewust worden van pijn
- bewust worden is belangrijk om pijn te controleren –> pijn niveau onderdrukken
Naar welke plekken heeft een nocireceptor uitlopers?
- naar de huid (terug)
- naar het ruggenmerg (heen)
Wat gebeurt er als een nocireceptor wordt geactiveerd?
prikkel –> basis vrije zenuwuiteinde geprikkeld –> actiepotentiaal –> ruggenmerg –> glutamaat afgifte:
- terug naar zenuw uiteinden –> neurotransmitter afgeven
- dorsale hoorn ruggenmerg –> neurotransmitter afgifte –> signaal via anterolaterale baan omhoog
Wat is het effect van het signaal dat terug gaat naar de huid bij pijn signalen?
substance P + CGRP vrij –> activatie locale bloedvaten + mestcellen –> lokale reactie:
- herstel geïnduceerd
- voorzichtig doen met beschadigde plek
in welke laag van ruggenmerg: dorsale hoor komen C-vezels terecht?
C-vezels: lamina 1 en 2
In welke laag van ruggenmerg: dorsale hoorn komen A-delta vezels terecht?
A-delta vezels: lamina 1, 2 en 5
In welke laag van ruggenmerg: dorsale hoor komen A-beta vezels terecht?
A-beta vezels: lamina 4
Wat is de wide dynamic range neuron + welk type pijn geeft het door?
Wide dynamic range neuron: neuron van A-delta vezel:
Type pijn: refererende pijn
Welke 2 type vrije zenuwuiteinden vezels zijn er + subtypes?
- A-delta vezels
1a. type 1
1b. type 2 - C-vezels
Waar zijn de type 1 en type 2 A-delta vezels gevoelig voor?
Type 1: mechanische/chemische prikkels
Type 2: hitte
Kenmerk + transport snelheid van A-delta vezels
Kenmerk: gemyeliniseerd
Snelheid: 5-30 m/s
Kenmerk + transport snelheid van C-vezels
Kenmerk: ongemyeliniseerd
Snelheid: < 2 m/s
Welke kanalen zijn betrokken bij het pijnsignaal?
TRP kanalen (transient receptor potential) = ionkanaal dat gevoelig is voor bepaalde prikkel –> kanaal open –> ionen cel instromen
Wat zijn kenmerken van TRP kanalen?
- verschillende types aanwezig in pijn en temrpatuur vezels
- 1 vezel kan verschillende kanalen tot expressie brengen
- ook andere receptoren aanwezig op vrije zenuwuiteinde
Hoe is het gevoel + pijn stoornis bij een unilaterale ruggenmerg laesie?
Nociceptieve neuronen: unilateraal –> contralaterale kant uitval van pijnprikkel
gevoel neuronen: ipsilateraal –> aangedane kant uitval van gevoel
Wat betekend hyperalgesie?
Hyperalgesie = verhoogde pijnperceptie op een pijnlijke prikkel
- vb snee in vinger en daarna klein stukje ernaast nog een snee –> 2e doet meer pijn doordat reactie is versterkt door 1e snee
Wat betekend allodynie?
Allodynie = pijnlijke perceptie van een normaliter niet-pijnlijke prikkel
- vb als teen gestoten doet loper erna ook pijn (lopen normaal niet pijnlijk)
Hoe ontstaan hyperalgesie en allodynie?
vormen van sensitisatie:
inductie door langdurige prikkeling van alleen de C-vezels –> betrokkenheid van: NMDA receptor (glutamaat) + neuropeptides (substance P. CGRP) + groeifactoren (BDNF, GDNF) –> blijft (veel) langer bestaan dan de prikkeling waardoor het weer geïnduceerde wordt –> leidt tot niet permanente verandering
Hoe verloopt sensitisatie op moleculair niveau
Normaal: NMDA-receptor geblokkeerd door magnesium
Sensitisatie: veel release van glutamat door nociceptieve vezels –> magnesium weg –> NMDA-receptor gedeblokkeerd –> meer calcium cel in –> meer receptoren die vrij komen
Wat betekend axotomie?
Axotomie = beschadiging van zenuw door degeneratie van projectie
Hoe verloopt normaal het proces na axotomie?
normaal herstelt beschadiging neuron zich
- chemische verandering in ganglioncel tot herstel voltooid is
Hoe ontstaat neuropathische pijn?
Na axotomie geen herstel –> ontstaat een neuroma
- neuroma is verhoogd gevoelig/expressie van natriumkanalen –> continue signaal van ‘aanstaan’ –> constant signaal van pijn
Wat is neuropathische pijn?
Neuropatische pijn = spontane activiteit van beschadigde vezels
- vezels kunnen elkaar ook prikkelen
Wat is de prevalentie van pijn bij kanker bij:
- recente diagnose
- behandeling ondergaan
- gevorderde stadium
- recente diagnose: 28%
- behandeling ondergaan: 50-70%
- gevorderde stadium: 64-80%
Waar is de behandeling bij pijn bij kanker op gericht?
- onderliggende oorzaak
- pijn symptomen
Welke soorten pijn komt voor bij kanker?
- gerelateerd aan tumor en/of metastase:
1a. nociceptieve pijn: somatische, visceraal-gerefereerde pijn
1b. tumor-geassocieerde neuropathische pijn
= gemengde pijn: nocicpetieve pijn + neuropathische pijn - gerelateerd aan behandeling:
2a. nociceptive pijn: mucositis, hand-voet syndroom
2b. neuropathische pijn: post0radiatie neuropathie, chemotherapie, geïnduceerde polyneuropathie
Wat zijn 2 belangrijke principes bij pijnbestrijding?
- patiënt 24 uur per dag pijnstilling krijgen: round-the-clock medicatie:
- 2x per dag langweekend opioide
- Pijnpieken moeten opgevangen worden
- als nodig is rlewerkend opioide (fentanyl)
Hoe gaat de WHO pijnladder voor pijn bij kanker?
Stap 1:
- paracetamol
- naproxen, diclofenac, ibuprofen
- celecoxib, eterocoxib
Stap 3:
- oxycodone
- morfine
- fentanyl
Stap 4:
- morfine, fentanyl, hydromorfine IV
- spinale epidurale catheter
- invasie: splanchinicus blockade, lower-end block, anterolateral tractotomies
Co-analgetica:
- prebagalina
- amitryptiline
- dexamethason
Bij welke soort pijn wordt co-analgetica toegevoegd bij pijn bij kanker?
tumor-geassocieerde neuropathische pijn
Waar moet je op letten bij de WHO pijnladder medicatie voor pijn bij kanker?
Stap 1 blijft altijd genomen worden, opioiden worden toegevoegd
Stap 2 wordt bij kankerpatiënten overgeslagen
Voor welk type pijn geldt de WHO-pijnladder niet?
Neuropathische pijn
Voor welke sensorische informatie is de gnostische?
- fijne tast
- proprioceptie
Voor welke sensorische informatie is de vitale?
- pijn
- temperatuur
- jeuk
- grove tast