Week 5 Flashcards
Wat is Down syndorme disintegrative disorder (DSDD) + welke klachten bij voorkomen?
DSDD = spontaan ontstaan van omslag van functioneren:
- mutisme
- verlies van vaardigheden
- minder contact
- overmatig slapen
- verlies van energie
Wat kunnen oorzaken zijn van DSDD?
Psychisch:
- traumatische gebeurtenis
- psychiatrische ziekte: depressie, psychose, catatonie
Lichamelijke oorzaak:
- auto-immuun
- hormonale ontregeling
Hoe gaat de behandeling van DSDD?
- Vroege fase: immunotherapie: immunoglobulines + corticosteroïden IV
- psychofarmaca:
- antidepressiva: bij depressie, angst klachten
- lorazepam: bij catatonie
- therapieresistentie: electroconvulsie therapie
- psychosociale interventie
Diagnostische criteria volgens DMS-5 van autismespectrumstoornis (ASS)?
Alle 3 van A, 2/4 van B
A. persisterende deficiënties in de sociale communicatie en sociale interactie in uiteenlopende situaties, zoals blijkt uit de volgende actuele of biografische kenmerken:
- deficiëntie in de sociaal-emotionele wederkerigheid
- deficiëntie in de non-verbale communicatieve gedrag dat gebruikt wordt voor sociale interactie
- deficiënties in het ontwikkelen, onderhouden en begrijpen van relaties
B. beperkte, repetitieve gedragspatronen, interesses of activiteiten, zoals blijkt uit minimaal 2 van de volgende punten:
- stereotip(e) of repetitieve motorische bewegingen, gebruik van voorwerpen of spraak
- hardnekkig vasthouden aan hetzelfde, inflexibel gehechte zijn aan routines of geritualiseerde patroneer van verbaal of non-verbaal gedrag
- zeer beperkte, gefixeerde interesses die abnormaal intens of gefocust zijn
- hyper- of hyperactieviteit op zintuigelijk prikkels of ongewone belangstelling voor de zintuigelijke aspecten van de omgeving
Epidemiologie van autisme:
- prevalentie
- verband etniciteit
- man:vrouw
- prevalentie: 1%
- verband etniciteit: geen
- man:vrouw = 4:1
Wat is de prognose van autisme bij IQ<50?
- vaak geen functionele taal
- niet zelfstandig sociaal functioneren
- vaak wonen in instelling
Wat is de prognose van autisme bij IQ 50-70?
- slechts enkele zelfstandig wonen, vrienden, baan
- beperkte communicatie, lezen, spellen
- stereotypie gedragingen en interesses
Wat is de prognose van autisme bij IQ >70?
- vermindering ernst ASS-symptomen
- sociaal functioneren vaak problematisch
Welke theorieën voor het verklaren van het gedrag bij autisme zijn er?
- theory of mind: mind-blindness = niet goed in staat zicht te verplaatsen in de denkwereld van andere, alleen in staat de wereld vanuit eigen perspectief te zien
- zwakke centrale coherentie: integratie is vaak minder goed maar detail denken/waarnemen beter
- executieve functies: plannen en plannend vermogen + kunnen veranderen van strategie vaak minder goed
- autisme is extreme vorm van mannelijke brein
Welke afwijkingen op beeldvorming is te zien bij mensen met autisme?
- gebruiken ander hersengebied (bedoelt om objecten te herkennen) om gezichten te herkennen
- hersenvolume is 5-10% groter
- extra verdikking amygdala en hippocampus
- DTI: diffusion tensor imagina:
- korte subcorticale banen goed ontwikkeld
- lange afstand banen niet goed ontwikkeld
- opstapeling neuronen (mini-kolommen) minder netjes opgebouwd + glialaag minder goed ontwikkelen
Waar bestaat de diagnostiek uit bij autisme?
- IQ test + ontwikkelingsonderzoek
- taal-spraakonderzoek
- ADOS
- hetroanamnese: ouders, school
- somatisch onderzoek bij autisme + vermoeden op syndroom, epilepsie
Waaruit bestaat de behandeling van autisme?
- gedrags-/educatie therapie: psycho-educatie
- zorgen voor: duidelijkheid, commicunatieve aanpassen, voorspelbaarheid, structuur in tijd, plaats en aanpak, prikkels verminderen
- medicatie kan gegeven worden bij bijkomende problemen
Wat is de kritische periode van het ontwikkelen van taal?
0-7 jaar
Uit welke begrippen bestaat het normale taalsysteem?
- fonologie
- semantiek
- syntaxis
- morfologie
- pragmatiek
Wat betekend fonologie?
Fonologie = verschillen in klanken die betekenis van woord bepaald (intonatie, bepaalde letter die woorden anders maken)
Wat betekend semantiek?
Semantiek = betekenis vn een woord of zin
Wat betekend syntaxis?
Syntaxis = structuur van taal (grammatische vorm van woord/zin)
Wat betekend morfologie?
Morfologie = betekenis dragende elementen van een woord (vb enkelvoudig meervoudig maken door -s/-en achter zetten)
Wat betekend pragmatiek?
Pragmatiek = gebruik van taal in sociaal context
Hoe gaat de normale taalontwikkeling?
- bij 1 jaar verwacht je 1 klank uitdrukkingen die gevarieerd is
- bij 2 jaar verwacht je 2 woord zinnen
- bij 3 jaar verwacht je 3-5 woord zinnen
Hoe gaat de diagnose volgens DSM05 van een taalstoornis?
- taalniveau is beduidend lager dan non-verbaal intelligentie
- taalproblemen interfereren met schoolresultaten of sociaal functioneren
- bij andere problematiek is taalprobleem ernstiger dan verwacht
Welke vormen taalstoornissen zijn er?
- expressieve taalstoornis = moeite hebben met het uitspreken/verwoorden van taal
- gemengd receptieve-/expressieve taalstoornis
- respectief: taal begrip - sociale communicatie stoornis (pragmatiek) = moeite hebben met verbale en non-verbale communicatie in sociale context
Wat is een taalontwikkelingsstoornis (TOS)?
TOS = moeite met leren en ontwikkelen van moedertaal doordat hersen niet goed zijn ontwikkeld
Wat is de epidemiologie van taalontiwkkelingsstoornis (TOS)?
- prevalentie
- jongens:meisjes
- prevalentie: 1-13%
- jongens:meisjes: jongens > meisjes
Welke comorbiditeiten komen veel voor bij taalontwikkelingsstoornis (TOS)?
- gedragsproblemen
- angst
- stemmingsklachten
Wat is de behandeling van taalontwikkelingsstoornis (TOS)?
- psycho-educatie
- gerichte taalstimulatie
- ouderbegeleiding
- schoolaanpassing
Wat is de prognose van taalontwikkelingsstoornis (TOS)?
- expressieve taalstoornis beter dan bij gemengd expressief/receptief
- wisselend prognose, soms spontaan herstel
- taalstoornis icm psychiatrisch, sociaal en/of emotionele problemen slechtere prognose
Wat is een sociale communicatie stoornis?
Sociale communicatie stoornis = stoornis in de pragmatiek van de taal
- lijkt op ASS maar zonder stoornis in contact
Welke soorten spraakstoornissen zijn er?
- spraakklankstoornis = stoornis in fonologie
- stoornis in de spraak-vloeidhenwdheid (stotteren)
Wat zijn de criteria volgens DSM-5 voor spraakklankstoornis?
- spraakklanken die geproduceerd worden passen niet bij de leeftijd/dialect
- levert problemen op bij schoolresultaten of in de interactie met anderen
- als er sprake is van andere problemen, dan ernstiger dan verwacht
Welke vormen in spraakklankstoornis zijn er?
- weglaten van klanken
- vervangen van moeilijke klanken door middel moeilijke klanken
- verdraaien van klanken
Wat is de prevalentie van spraakklankstoornis bij:
- 6-7 jaar
- 12-13 jaar
- 6-7 jaar: 20% jongens, 10% meisjes
- 12-13 jaar: 5%
Wat is de behandeling va spraakklankstoornis?
logopedie
Wat is de prognose van spraakklankstoornis?
Gunstig indien niet in kader van somatische oorzaak, verstandelijke handicap of autisme
Wat is stotteren?
Stotteren = onregelmatigheid in het spreekritme waarbij de spreker weet wat hij wil uitdrukken, maar er op dat ogenblik niet in slaagt doordat er onvrijwillige herhaling, verlenging of onderbreking van klank voordoet
Welke vormen van stotteren zijn er?
- herhaling
- blokkades
- verlengingen
- tussenvoegen
Wat is de grens waarmee word aangegeven dat de spraak niet vloeiend verloopt?
> 5% van gesproken woorden niet vloeiend wordt uitgesproken
Wat is de prevalentie van stotteren bij:
- schoolgaande kinderen
- verhouding jongens:meisjes
- schoolgaande kinderen: 4%
- hoger bij peuter- en kleuterleeftijd
- verhouding jongens:meisjes = 4:1
Wat is de prognose van stotteren:
- spontaan herstel
- als >2 jaar bestaat
- als >4 jaar bestaat
- spontaan herstel: 50-80%
- als >2 jaar bestaat: 47% stottervrij
- als >4 jaar bestaat: 5% stottervrij
Wat betekend dysartrie?
Dysartrie = spraakstoornis:
- problemen in motorische systeem die mond/keelspieren aansturen
- spraak vaak moeilijk verstaanbaar, articuleren minder
- vaak ook slikproblemen
- taal inhoudelijk goed
Wat betekend afasie?
Afasie = taalstoornis
- inhoud van taal gestoord
- in principe geen slikproblemen (tenzij door onderliggende aandoening)
- vaak ook problemen met lezen en schrijven
Welke vormen van dysartrie zijn er?
- cerebellair
- bulbair
- pseudobulbair
- extrapiramidaal
Cerebellaire dysartrie:
- lokalisatie
- kenmerken
- oorzaken
- lokalisatie: cerebellum
- kenmerken:
- wisselingen in toonhoogte
- wisseling in stemvolume
- oorzaken:
- alcoholintoxicatie
- bloeding/infarct
- RIP
- SCA
Bulbaire dysartrie:
- lokalisatie
- kenmerken
- oorzaken
- lokalisatie: perifeer motorisch neuron of spier
- kenmerken:
- spierzwakte
- nasale spraak
- oorzaken:
- myastenia gratis
- hersenstaminfarct
Pseudobulbaire dysartrie:
- lokalisatie
- kenmerken
- oorzaken
- lokalisatie: bilaterale piramidebaan
- kenmerken:
- tongmotoriek gestoord
- vaak dwanglachen/- huilen
- oorzakenL
- multipele herseninfarcten
- MS
- ALS
Extrapiramidale dysartrie:
- lokalisatie
- kenmerken
- oorzaken
- lokalisatie: basale kernen
- kenmerken:
- hypokinetisch: zacht, monotoon
- hyperkinetisch: uitschieten volume
- oorzaken
- hypokinetisch: M. parkinson
- hyperkinetisch: M. Huntington
Welke vormen van Afasie?
- broca (expressief)
- wernicke (sensorisch)
- amnestische afasie
- globale afasie (combi beeld)
Wat betekend agrammatisme?
Agrammatisme = goed gebruik van taal verdwijnt
In welke hemisfeer ligt het taalcentrum bij de meeste mensen?
90% van rechtshandige en 50% van linkshandige: Linker hemisfeer
Broca (expressief) afasie:
- lokalisatie
- kenmerken
- lokalisatie: frontaal
- kenmerken:
- hakkelende spraak
- agrammatisme
Wernicke (sensorisch) afasie:
- lokalisatie
- kenmerken
- lokalisatie: temporaal/parientaal
- kenmerken:
- taalbegrip gestoord
- benoemproblemen
- vloeiende spraak
Amnestische afasie:
- lokalisatie
- kenmerken
- lokalisatie: aspecifiek
- kenmerken:
- woordvindproblemen
- gestoorde zinsherhaling
Globale afasie:
- lokalisatie
- kenmerken
- lokalisatie: frontotemporopariëntaal
- kenmerken:
- vrijwel mutistisch
- fors gestoord begrip
Wat kunnen oorzaken zijn van afasie?
waar schade zit bepaald afasie vorm + snelheid ontstaan + bijkomende verschijnselen:
- acuut: hersenbloeding of infarct
- subacuut: virale of auto-immuunencefalitis
- geleidelijk: neurodegeneratief, ruimte-innemend proces
Wat betekend parafasieën?
Parafasieën = verkeerde woorden
Welke 2 vormen van parafasieën zijn er + wat beteken ze?
- semantisch = woord is que betekenis verwant
- vb. hond ipv kat
- Fonematische = klankverwisseling
- vb. beger ipv bever
Welke vorm van parafasieën komt voor bij Wenicke afasie?
Semantische parafasieën
Welke vorm van parafasieën komt voor bij Broca afasie?
Fonematische afasie
Wat zijn kenmerken van Broca-afasie?
- hakkelende spraak/spraakapraxie: effortfull
- spreekt weinig
- agrammatisme: telegramstijl
- fonematische parafasieën
- taalbegrip relatief goed
- is zicht bewust van stoornis
Wat zijn kenmerken van Wernicke-afasie?
- spontane spraak vloeien
- soms spraakdwan/ongeremd spraak
- benoemprobleem
- gestoord woordbegrip en objectkennis
- semantische parafasieën
omschrijvingen - neologisme
- patient is zicht vaak niet bewust van de stoornis
Wat zijn kenmerken van Amnestische afasie?
- woordvindpauzes
- geen spraakdwang
- woordkennis en taalbegrip goed
- nazeggen gestoord
- mensen bewust van dat ze niet op woord kunne komen
